مهدی رحیمیان

این پژوهش با بهره گیری از پارادایم کیفی و نظریه مفهوم سازی بنیادی با استفاده از الگوی گیلزر و اشترواس(1967) به مطالعه راهکارهای توسعه ظرفیت های گردشگری پایدار روستایی در روستاهای شهرستان خرم آباد پرداخته است.جامعه موردمطالعه، از بین کارشناسان سازمان گردشگری، میراث فرهنگی و صنایع دستی، اساتید و دانشجویانی که درزمینهٔ گردشگری فعالیت داشته اند، انتخاب شده اند و روش نمونه گیری به ش کل هدفمندگلوله برف ی انجام ش د. ابتدا منابع موجود ظرفیت های گردشگری موجود بالقوه و بالفعل در روستاهای شهرستان خرم آباد در بخش های مختلف صنایع دستی، طبیعت گردی، اماکن تاریخی و مذهبی مورد شناسایی قرار گرفت و در ادامه با استفاده از مصاحبه نیم ساختارمند به بررسی راهکارهای توسعه این صنعت پرداخته شده است. نتایج نشان داد "استفاده از امکانات بالقوه سنتی روستاها"، "برنامه های آموزشی" و "مشارکت مردم محلی"، "مدیریت و برنامه ریزی"، "قانون گذاری و سیاست گذاری"، "حمایت از صنایع دستی" و نیز توجه به "تبلیغات" میتواند در راستای توسعه گردشگری روستایی این شهرستان مؤثر واقع گردد.

کارآفرینی سازمانی کلید اصلی تحول، پویایی و پایایی هر سازمان می باشد که تعاونی ها نیز به واسطه ماهیت دمکراتیک، حساسیت و نیز نیاز به بهنگام ماندن، می تواند از این عنصر کلیدی بهره جوید. تعاونی های کشاورزری نیز از این امر مستثنی نیستند. در این بین برای دستیابی به این مهم، شناسایی موانع کارآفرینی سازمانی در این گونه تعاونی ها، ضروری می باشد. پژوهش حاضر به دنبال تحلیل موانع توسعه کارآفرینی سازمانی در تعاونی های کشاورزی استان کرمانشاه است. این پژوهش مبتنی بر پارادایم کیفی با استفاده از روش تئوری بنیانی انجام پذیرفت. جامعه مورد مطالعه را کارشناسان اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان کرمانشاه و همچنین کارشناسان جهاد کشاورزی شهرستان کرمانشاه که در مجموع شامل 17 نفر بودند با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. از دیدگاه مصاحبه شوندگان مهم ترین موانع توسعه کارآفرینی سازمانی که بطور مستقیم بر پدیده مذکور اثر می گذارند، شامل موانع حمایتی- پشتیبانی (عدم حمایت و پشتیبانی اعضای هیت مدیره و به خصوص مدیرعامل از اقدامات کارآفرینانه )و موانع اقتصادی-مالی (درآمد پایین، نقدینگی پایین تعاونی و ...)می باشد. بنابر نتایج تحقیق، تسهیلات مالی جهت تقویت صادرات، حمایت بانک ها و سایر موسسات مالی مربوطه، کاهش بهره های بانکی، اعطای معافیت های مالیاتی برای شرکتهای تازه تأسیس و آموزش اصول و مهارتهای کارآفرینی پیشنهاد می گردد.

برنامه ریزی برای توسعه یافتگی روستاهای کم برخوردار و از طرف دیگر، سادگی فناوری، نیاز به سرمایه کمتر، دوره کوتاه تر بازگشت سرمایه و دیگر مزایای صنایع کوچک مقیاس بخش کشاورزی ضرورت راه اندازی این گونه صنایع را بیشتر از قبل نمایان ساخته است. اگرچه مسیر راه اندازی این صنایع همیشه هموار نیست و با موانع مختلفی مواجه است. از این رو، این تحقیق با هدف شناسایی و تعیین عوامل بازدارنده راه اندازی صنایع کوچک مقیاس بخش کشاورزی انجام شد. جهت شناسایی عوامل بازدارنده، 20 مصاحبه نیمه ساختاریافته با صاحب نظران استانی انجام شد. تحلیل داده های گردآوری شده از مصاحبه ها، منجر به شناسایی 41 مفهوم، در قالب 7 دسته کلان موانع شد. سپس از تکنیک دلفی - فازی دومرحله ای برای دستیابی به توافق گروهی بین صاحب نظران و رتبه بندی عوامل بازدارنده استفاده شد. طبق نتایج تکنیک دلفی - فازی عوامل بازدارنده راه اندازی صنایع کوچک مقیاس بخش کشاورزی در دهستان کاکاوند شهرستان دلفان در 5 دسته طبقه بندی شدند. موانع مالی - اعتباری با میانگین کل فازی زدایی (442/0) در اولویت اول عوامل بازدارنده راه اندازی صنایع کوچک مقیاس بخش کشاورزی قرار گرفت. همچنین موانع اداری - سیاستی با میانگین کل فازی زدایی (426/0)، کمبود نیروی انسانی آموزش دیده و کارآفرینان محلی با میانگین (417/0)، نبود روحیه مشارکتی، فردی و اجتماعی جامعه محلی برای سرمایه گذاری با میانگین کل فازی زدایی (407/0) و سرمایه گذاری ضعیف داخلی و خارجی با میانگین کل فازی زدایی (397/0) در رتبه های بعدی قرار گرفتند. تأمین اعتبارات لازم، کاهش بروکراسی اداری و موانع سیاستی، ارائه آموزش به روستائیان و تقویت مشارکت آنان و نیز جلب سرمایه گذاران داخلی و خارجی برای راه اندازی صنایع کوچک مقیاس بخش کشاورزی پیشنهاد اساسی تحقیق حاضر است.

ایده تشکیل «تعاونی های بازاریابی اینترنتی» انگیزه اصلی برای انجام پژوهش حاضر بود. در این نوع از تعاونی، تعدادی از بازاریابان الکترونیکی در هریک از مشاغل مختلف، نوعی تعاونی را تشکیل خواهند داد که صرفاً به صورت الکترونیکی فعالیت بازاریابی را در حیطه شغل خود انجام خواهند داد؛ ازاین رو، پژوهش پیمایشی حاضر با هدف امکان سنجی تشکیل تعاونی های بازاریابی الکترونیکی در استان لرستان انجام شد. برای شناسایی موارد مربوط به امکان سنجی، 30 مصاحبه نیمه ساختاریافته با صاحب نظران استانی انجام شد. تحلیل داده های گردآوری شده از مصاحبه ها، به روش تئوری زمینه ای به شناسایی 30 مقوله اولیه، 12 مقوله محوری و درنهایت 5 مفهوم اصلی منجر شد. سپس از تکنیک دلفی فازی دومرحله ای برای دست یابی به توافق گروهی بین صاحب نظران و رتبه بندی عوامل بازدارنده استفاده شد. طبق نتایج دلفی فازی موارد مربوط به امکان سنجی تشکیل تعاونی های بازاریابی الکترونیکی در استان لرستان ازنظر خبرگان به ترتیب عبارت اند از: مشوق های مالی با میانگین کل فازی زدایی (477/0)، زیرساخت های فیزیکی انسانی با میانگین کل فازی زدایی (395/0)، فرهنگی اجتماعی (387/0)، الزامات آموزشی (375/0) و الزامات قانونی اداری با میانگین (305/0). پیشنهاد کلی پژوهش تلاش سازمان های تصمیم گیرنده بخش تعاون استان لرستان برای تحقق موارد یادشده ازطریق پیشنهادهای اجرایی ارائه شده در این پژوهش است.

مطالعه حاضر، با هدف بررسی اکتشافی تحلیل چرایی توسعه نیافتگی گردشگری فرهنگی در مناطق روستایی استان لرستان، از لحاظ پارادایم، جزو تحقیقات کیفی بود و تحلیل داده های پژوهش بر مبنای نظریه بنیانی انجام شد. جامعه آماری تحقیق شامل کارشناسان سازمان های مرتبط با گردشگری در استان لرستان بود و نمونه گیری به صورت هدفمند انجام گرفت و تا رسیدن به مرحله اشباع نظری ادامه یافت. داده های مورد نیاز از راه مصاحبه های عمیق، متمرکز و نیمه ساختاریافته گردآوری شد. نتایج به دست آمده به استخراج مدل چرایی توسعه نیافتگی گردشگری فرهنگی در روستاهای استان لرستان در قالب چارچوب اشتراوس و کوربین و همچنین، شناسایی هسته محوری توسعه نیافتگی انجامید و نشان داد که چرایی توسعه نیافتگی گردشگری فرهنگی را باید در درک نامناسب و پذیرش پایین جامعه میزبان، بستر نامناسب خلاقیت و کارآفرینی در روستاها، فقدان آموزش مناسب برای توسعه گردشگری، فقدان زیرساخت های ارتباطی و رفاهی، مدیریت ضعیف و راهبرد ناکارآ، افت جاذبه های مناطق گردشگری و چالش های نهادی و قانونی جست وجو کرد.

  هدف از انجام پژوهش پیمایشی حاضر بررسی مسأله ی تبدیل روستا به شهر و اثرات آن بر کیفیت زندگی ساکنان آن در شهر تازه تأسیس بیران شهر واقع در استان لرستان می باشد. جامعه آماری این پژوهش کلیه ی خانوارهای ساکن شهر بیران شهر می باشند (1655N=). با استفاده از فرمول کوکران حجم نمونه 200 خانوار برآورد گردید. نمونه ها با روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب و از طریق پرسش نامه مورد مصاحبه قرار گرفتند. روایی و پایایی ابزار تحقیق، به ترتیب به روش اعتبار محتوایی و با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ (بیش تر از 7/0) مورد تأیید قرار گرفت. در نهایت تجزیه و تحلیل داده ها با نرم افزار SPSS انجام شد. نتایج اولویت بندی اثرات تبدیل شدن بخش چغلوندی سابق به شهر جدید بیران شهر، بر مبنای میانگین از نمره 5، نشان داد که این تبدیل بیش ترین اثرات را به ترتیب در زیر بخش های؛ 1) ارتقاء خدمات شهری (99/3)، 2) بهبود وضعیت مسکن و شهرسازی (92/3)، 3) توسعه آموزشی (91/3)، 4) جلب مشارکت اجتماعی (86/3)، 5) توسعه بهداشتی – درمانی (58/3)، 6) بهبود امکانات ارتباطی (57/3)، 7) تأمین امنیت منطقه (45/3)، 8) توسعه اشتغال و بهبود فضای کسب و کار (40/3) و 9) دسترسی به اماکن ورزشی و تفریحی (25/3)، داشته است.

توسعه طبیعت گردی صرفاً به دلیل وجود زیبایی و جذابیت مناطق اکوتوریستی رخ نخواهد داد. این امر پس از قابلیت طبیعی هر منطقه، نیازمند پیدایش و وجود عوامل گوناگونی مانند زیرساخت های رفاهی، راه دسترسی، امنیت گردشگران، بازاریابی و تبلیغات و مواردی از این قبیل است؛ به طوری که ممکن است نبود یا حتی کمبود برخی از این موارد به منزله عوامل بازدارنده توسعه طبیعت گردی در هر منطقه اکوتوریستی به شمار آید. پژوهش حاضر با هدف شناسایی عوامل بازدارنده توسعه طبیعت گردی در آبشار آب سفید الیگودرز انجام شد. برای شناسایی عوامل بازدارنده، بیست مصاحبه نیمه ساختاریافته با صاحب نظران استانی انجام شد. تحلیل داده های گردآوری شده از مصاحبه ها، به شناسایی 34 مفهوم، در قالب 6 دسته کلان موانع منجر شد. سپس از روش دلفی فازی دومرحله ای برای دستیابی به توافق گروهی بین صاحب نظران و رتبه بندی عوامل بازدارنده استفاده شد. طبق نتایج، عوامل بازدارنده توسعه طبیعت گردی در آبشار آب سفید الیگودرز به ترتیب عبارت بودند از: موانع فرهنگی و اجتماعی با میانگین 829/0، معرفی ضعیف منطقه با میانگین کل فازی زدایی 811/0، موانع سرمایه گذاری و برنامه ریزی مالی با میانگین کل فازی زدایی 803/0، موانع زیربنایی و زیرساختی با میانگین کل فازی زدایی 779/0، موانع امنیتی با میانگین کل فازی زدایی 767/0 و مشکلات دسترسی و اطلاعاتی با میانگین کل فازی زدایی 648/0. ازاین رو پیشنهاد کلی این تحقیق، برنامه ریزی دقیق، جذب حمایت های مالی و تلاش سازمان های تصمیم گیرنده مدیریت طبیعت گردی شهرستان الیگودرز و استان لرستان برای رفع و کاهش موانع یادشده ازطریق پیشنهادهای اجرایی ارائه شده در این پژوهش است.

Introduction: The aim of this study is to analyze the rate of social capital in rural production cooperatives and analysis of its related factors. Method: The statistical population of the study consists of 2820 members of 18 rural production corporations of Koohdasht County in Lorestan province which from 93 people were selected using Cochran formula. In order to increase the accuracy of the data, 100 members were selected by two-stage random sampling technique and were interviewed. The reliability of the main scales of the questionnaire was confrmed as Cronbach alpha coefficients were above 0.70. The questionnaire was validated through getting the comments and opinions of some faculty members and cooperative experts. Finally, the data were analyzed using SPSS (version 11.5). the Findings: There are significant differences between two with high and low social capital in the gender, marital situation, literacy level, income level, whole of land under ownership, membership precedence in corporation, cooperative principals , participation knowledge of production in productive activities, participation in decision-making meetings and participation in performed training periods. Conclusion: according to results of stepwise Discriminate Analysis, 5 variables of matrimony situation, whole of land under ownership, membership precedence in cooperative, knowledge of cooperative principals, and participation in productive activities, discriminated two groups with high and low social capital in the best way.

سیل ها از جمله مخاطرات طبیعی هستند که در مواردی منجر به پدیده هایی مخرب گشته و اثرات اجتماعی، اقتصادی و سلامتی هولناکی را بر جای می گذارند. در این میان جوامع روستایی به دلیل معیشت وابسته به تغییرات آب و هوایی بیشتر در معرض آسیب پذیری بیشتر قرار دارند. هدف این تحقیق بررسی اثرات سیل بر معیشت پایدار خانوارهای روستایی دهستان آبستان در شهرستان خرم آباد می باشد. جامعه آماری این تحقیق روستاهای دهستان آبستان است که با استفاده از فرمول کوکران 150 سرپرست خانوار به عنوان نمونه تعیین شدند. جهت انتخاب نمونه ها از نمونه گیری احتمالی با روش تصادفی ساده استفاده شد. ابزار گردآوری داده ها در این پژوهش پرسشنامه محقق ساخت بود. ﺑﻪﻣﻨﻈﻮر ﺗﺪویﻦ ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪ، اﺑﺘﺪا ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ای ﭘﯿﺮاﻣﻮن ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻮﺳﻂ ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮ اﻧﺠﺎم شد و سپس ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪ ای ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻮﺿﻮع ﭘﮋوﻫﺶ و سرمایه های معیشتی ﻃﺮاﺣﯽ ﮔﺮدیﺪ. داده ها به روش کمی با استفاده از آمار توصیفی و آمار استنباطی همچون آزمون t نمونه های زوجی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج رتبه بندی سرمایه های معیشتی قبل و بعد از سیل نشان داد که سرمایه اجتماعی با بیشترین میانگین در رتبه اول قرار دارد و سرمایه انسانی با کمترین میانگین در رتبه آخر قرار دارد. بعلاوه نتایج مقایسه میانگین نشان داد که میانگین سرمایه مالی، اجتماعی، انسانی، فیزیکی و طبیعی در بعد از سیل کمتر از قبل سیل است. به عیارت دیگر وقوع سیل سبب کاهش ابعاد پنج گانه سرمایه های معیشتی روستاییان شده است. با توجه به نتایج بدست آمده از این تحقیق، راهکارهایی جهت مدیریت ریسک و بحران سیل در جوامع روستایی ارائه شده است.