فرهاد پروانه

جزیره کیش یکی از جزایر مهم و استراتژیک خلیج فارس است. بررسی پیشینه تاریخی این جزیره نشان میدهد که موقعیت جغرافیایی، شرایط طبیعی و ارتباطی آن در جذب جمعیت و مطرح شدن بعنوان بارانداز و لنگرگاه بی تأثیر نبوده است. جزیره کیش به لحاظ واقع شدن در مسیر تجاری بنادر شمالی همواره مورد توجه حاکمان محلی و منطقه یی بوده است. بعد از اینکه سیراف از رونق افتاد، جزیره کیش توانست جایگاه قابل ملاحظه یی در میان دیگر قلمروهای ساحلی اقیانوس هند بدست آورد. نقش ملوک بنی قیصر، اتابکان فارس و ملوک طیبی را نمیتوان در رونق تجاری و بازرگانی این جزیره نادیده گرفت. نوشتار حاضر به بررسی جایگاه اقتصادی جزیره کیش در خلیج فارس، در فاصله زمانی افول سیراف تا رونق هرمز (قرن پنجم تا هشتم هجری) میپردازد.

 یکی از نهادهایی که در قرن چهارم هجری نقش برجسته و مهمی را نه تنها در میان سادات، بلکه در میان تمام شیعیان ایفا می کرد، نهاد یا منصب نقابت بود. در واقع به سبب نقش برجسته و ممتاز سادات در میان مسلمانان بویژه شیعیان بود که منصب نقابت ایجاد شد تا فردی مسئول، مواظبت کند کسانی به دروغ خود را به سادات منتسب نکنند و از سوی دیگر، حقوقی را که به آنان تعلق می گیرد و سایر امور مربوط به آنان را رتق و فتق کند. علت انتصاب نقیب این بود که کس دیگری غیر از سادات و اشراف علوی بر آن ها، ولایت و سرپرستی نکند.این منصب در دوران حکومت شیعه مذهب آل بویه از اهمّیّت ویژه ای برخوردار گشت. این مقاله به روش کتابخانه ای و با رویکرد توصیفی قصد دارد که علاوه بر نگاهی به مفهوم نقیب و نقابت، سابقه، انواع و وظایف این منصب به معرفی و بررسی اجمالی آن در دوران آل بویه نیز بپردازد.

جزیره خارک یکی از جزایر مهم و استراتژیک خلیج فارس است. اهمیت این جزیره تنها به جایگاه و تاثیر آن در قرون جدید محدود نمیشود. بررسی پیشینه تاریخی این جزیره نشان میدهد که موقعیت جغرافیایی و شرایط طبیعی آن در جذب جمعیت و مطرح شدن آن بعنوان محور تردد و ترانزیت تجارت دریایی بی تاثیر نبوده است. همچنین نقش فعال و سهم قابل توجه این جزیره در استحصال مروارید را نیز نباید از نظر دور داشت. در این نوشتار در پی پاسخ به این سوال هستیم که این جزیره مهم و حساس از نظر موقعیت و شرایط خاص تاریخی چه تاثیری بر تحولات سیاسی و اقتصادی خلیج فارس در فرایند زمانی دوره باستان تا عصر صفویه داشته است.

زندگی اجتماعیِ ایرانیان در چهار مقوله ی سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی قابل برّرسی و تعمّق است. این نوشت ار به برّرسی مق ایسه ای وجوه سیاسیِ زن دگی اجتم اعیِ ایرانیان در دو اثر " راحه الصدور و چهارمقاله" پرداخته است. و پاسخی است بر این پرسش که متون منتخب مورد نظر چه گستره ای از مقولات مرتبط به وجوه سیاسی زندگیِ اجتماعی ایرانیان را در بر می گیرند؟ نگارنده در این مقاله به بیان کامل وجوه سیاسی در دو اثر و مقایسه آن ها کوشیده است. روش انجام این پژوهش، توصیفی و تحلیلی می باشد. ودر صدد آن است که متن این دو اثر که در ابواب مختلف زندگی ایرانیان، تألیف شده را مورد مطالعه قرار داده، سپس داده های به دست آمده را به صورتی منظم و مرتب در عرصه سیاسی برّرسی کند. نتیجه حاصل از این پژوهش حاکی از آن است که در هر دو اثر، به مقولات سیاسی پرداخته شده است اما در مقایسه، متن کتاب راحه الصدور، بیشترین وجوه سیاسیِ زندگی اجتماعی ِایرانیان، را به تصویر کشیده است.

مهم ترین ابزار نظام آموزش و پرورش برای شکل گیری هویت اسلامی و انقلابی در ذهن و ضمیر دانش آموزان، کتاب های درسی است. از دیدگاه برنامه ریزان درسی، کتاب های درسی «تاریخ» یکی از ابزارهای مهم رسیدن به این هدف هستند. مسأله اصلی پژوهش پاسخ به این سؤال است: کتاب های درسی تاریخ دوره متوسطه رشته های علوم پایه از سال 57 تا 88 ه .ش به چه میزان به مؤلفه های هویت اسلامی و هویت انقلابی توجه داشته اند؟ پژوهش حاضر با هدف توصیف میزان توجه به مؤلفه ها و نمادهای مرتبط با هویت اسلامی و هویت انقلابی در کتاب های درسی مورد نظر انجام شده است. به این منظور با استفاده از روش تحلیل محتوا، 9 عنوان کتاب درسی، انتخاب و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. براساس یافته های پژوهش، در کتاب های درسی مورد نظر توجه بسیار زیادی به مؤلفه ها و مفاهیم مرتبط با هویت اسلامی و هویت انقلابی شده است.

فلسفه علم که با معرفت شناسی(Epistemology) نیز قرابت زیادی دارد، نوعی معرفت شناسی مضاف یا مقید است که با نگاهی بیرونی به مطالعه علوم می پردازد و شناخت و تحلیل تئوری های مختلفی را که در علوم مورد استفاده قرار می گیرند، موضوع مطالعه قرار می دهد. به عبارت بهتر، فلسفه علم تاریخ همان فلسفه انتقادی تاریخ است. مقاله حاضر با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی و مقایسه ای(comparative ) در صدد مقایسه جایگاه فلسفه ی علم تاریخ در نظرگاه مورخان ایران عصر صفوی و اروپای قرون وسطی است. به نظر می رسد که نگاه مورخان ایران و اروپا در دوره مورد بحث از نظر تمرکز بر خطی پنداشتن آغاز و انجام تاریخ، جبر گرایی، نخبه گرایی، تقدیرگرایی و تفکر الهیاتی شبیه به هم بوده است. اما باید گفت موارد فوق در هر دو جریان از لحاظ شدت و ضعف و مصادیق، دارای تفاوت بوده است. ضمن آن که چه بسا جایگاه علم تاریخ در نزد مورخان صفویه از چند جنبه برتر از اروپای قرون وسطی بوده است؛ نخست، این که تاریخ نگاری صفوی بر الهیات تشیع، تمرکز داشت که نه تنها مذهبی، عقل گرا بود، بلکه همراه با تأکید بر فانی بودن دنیای مادی، بر استفاده مشروع از لذایذ خدادادی در این جهان نیز تأکید داشت. در حالی که محور فکری تاریخ نگار سده میانه اروپا االهیات کاتولیک بود که اساسا" بر بدبینی به جهان مادی تأکید داشت. دوم،  این که در تاریخ نگاری صفوی، انسان ایرانی دارای هویتی مشخص است در حالی که مورخ اروپای میانه از انسان غربی چهره ای سرگشته و دچار بحران هویت معرفی می کند. سوم، برخلاف مورخان اروپای قرون وسطی، بعضی از تاریخ نگاران صفوی از جمله عبدی بیگ شیرازی و اسکندر بیگ، ضمن توجه به  بعضی مسائل اجتماعی و اقتصادی، از حوادث تاریخی تبیین های معقولانه تری ارائه کرده اند. چهارم این که  تاریخ نگاری عصر صفویه از لحاظ کمی(گستردگی و تنوع) بر اروپای قرون وسطی رجحان دارد.

هدف پژوهش حاضر، تعیین میزان ارزیابی آموزش به سبک تکنیک جیک ساو در کلاس درس جغرافیا بر رشد مهارت های اجتماعی دانش آموزان بود. جامعه آماری شامل کلیه دانش آموزان پسر سال دوم دوره متوسطه اول شهرستان سرپل ذهاب بودند. به شیوه نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای ، تعداد 60 نفر انتخاب و در دوگروه کنترل(30 نفر) و آزمایش(30 نفر) به شیوه تصادفی جایگزین شدند. ابزار گرد آوری داده ها پرسشنامه مهارت های اجتماعی ماتسون بود. داده ها با استفاده از آزمون t مستقل و تحلیل واریانس چند متغیره مورد تحلیل قرار گرفت. یافته ها نشان داد بین گروه آزمایش و کنترل در پس آزمون تفاوت معنی دار یافت شد. همچنین بین گروه ها از لحاظ مهارت اجتماعی در مؤلفه های دوری از رفتارهای غیراجتماعی، دوری از پرخاشگری، دوری از برتری طلبی، ارتباط مناسب با همسالان تفاوت معنی دار یافت شد (05/0P<). ولی این تفاوت ها در مؤلفه گرایش به رفتارهای مناسب معنی دار نشد. (05/0<p). با توجه به تأثیر متغیرهای مورد بررسی روش آموزش روش تدریس جیک ساو به منظور ارتقای مهارت های اجتماعی پیشنهاد می گردد.

مقدمه: در مطالعات کاربردی برای حل مسائل اکولوژیکی در ارتباط با مدیریت و حفاظت از اکوسیستم های طبیعی، شناخت و بررسی پوشش گیاهی بسیار مهم است. بررسی اکولوژیکی پوشش گیاهی جنگل های زاگرس که وسیع ترین ناحیه رویشی کشور محسوب می شوند، مسئله حفاظت و حمایت در آن از اهمیت خاصی برخوردار است. هدف پژوهش: در این مطالعه، فلور منطقه مرتعی داربادام در قلمرو کوچ نشینان مورد بررسی قرار گرفت. روش شناسی تحقیق: ین منطقه در طول 45 درجه و 51 دقیقه تا 46 درجه و37 دقیقه طول شرقی و عرض 33 درجه و 49 دقیقه تا 34 درجه و 28 دقیقه شمالی واقع شده است. وسعت این منطقه حدود 1000 کیلومتر مربع با ارتفاع 1335 متر از سطح دریا می باشد. براساس فرمول آمبرژه دارای اقلیم خشک سرد می باشد. قلمرو جغرافیایی پژوهش: داربادام منطقه ای کوهستانی با میانگین بارندگی سالانه 72/414 میلی متر است. میانگین حداکثر دما 37 درجه سانتی گراد در مرداد ماه و میانگین حداقل دما 20- درجه سانتی گراد در دی ماه است. پوشش گیاهی این منطقه به روش فلورستیک مطالعه و سپس شکل های زیستی و پراکنش جغرافیایی آنها تعیین شد. یافته ها و بحث: به طور کلی در منطقه 41 تیره، 145 جنس و 225 گونه وجود دارد .از مجموع 145 جنس، 27 جنس (62/18درصد) و 36 گونه (16درصد) متعلق به تک لپه ای ها و 118 جنس (37/81 درصد) و 189 گونه (84 درصد) متعلق به دو لپه ای هاست. بزرگترین تیره های گیاهی از نظر تعداد گونه عبارتند از: Compositaeبا 33گونه، papilionaceae  با24 گونه، poaceae با18گونه، Lamiaceaeبا 15 گونه،Boraginaceae با13 گونه، Apiaceae با 12وLiliaceae با 12گونه. شکل های زیستی گیاهان منطقه طبق روش رانکایر شامل 44/8درصد فانروفیت، 22/10درصد کریپتوفیت، 33/41درصد همی کریپتوفیت، 66/2درصد کامفیت و 44/36درصد تروفی ت است. نتایج: بررسی انتشار جغرافیایی فلور منطقه نشان داد که بیشترین پراکنش جغرافیایی به ناحیه ایرانی – تورانی با 124 گونه (11/55 درصد) و ایرانی – تورانی /مدیترانه ای با 39 گونه (33/17 درصد) مربوط است .  درصد بالای عناصر ایرانی-تورانی، نشان می دهد که منطقه حفاظت شده به این فیتوکوری ون تعلق دارد.