اردشیر زابلی زاده

یکی از شاخص های مهم در یک نظام مشروع میزان مشارکت مردم در فعالیت های، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و... است. با توجه به نقش رسانه در دنیای امروز به عنوان یک اهرم قدرتمند در دست دولت ها و ایفای نقش مؤثر بر تحولات سیاسی و اجتماعی جوامع می باشد و در عصر کنونی رفتار سیاسی شهروندان در جوامع گوناگون تحت تأثیر رسانه ها و فناوری های جدید ارتباطاتی قرار گرفته و تغییر شکل و ماهیت داده است. یکی از مهم ترین رفتارهای سیاسی شهروندان، مشارکت سیاسی رفتار رأی دهی آنان است که بیش از هر چیز دیگری، در محدوده عمل و تأثیر وسایل ارتباط جمعی و به ویژه رسانه های اجتماعی نو پدید قرار گرفته است. با این اوصاف این پژوهش تلاش دارد با روش تحلیل محتوای آنلاین به این سؤال پاسخ دهد که نقش روزنامه نگاری به خصوص روزنامه نگاری آنلاین در افزایش سهم سیاسی مردم چیست؟ فرضیه های حاصله که در جواب این سؤال مطرح می شود بدین شرح است، بین استفاده از شبکه های اجتماعی و مشارکت سیاسی ارتباط معناداری وجود دارد. بین تکیه بر اخبار سیاسی رسانه های موجود و مشارکت سیاسی رابطه معناداری وجود دارد. اثر بخشی سیاسی اخبار در رسانه ها و مشارکت سیاسی رابطه معناداری وجود دارد. بین متغیر محتوا "سطح تحصیلات" و سهم سیاسی رابطه معناداری وجود دارد. بین متغیر محتوا "سن" و سهم سیاسی رابطه معناداری وجود دارد. در آخر پژوهش صورت گرفته با یک مقدمه، مبانی نظری، پیشینه تحقیق، یافته ها و تحلیل آن و با یک نتیجه گیری به پایان می رسد.

محققان رسانه ای در ایران در سال های گذشته با پذیرش این اصل که خبر جوهره یا ماده اصلی ارتباطات جمعی است به مطالعه آن پرداخته و رسانه ها هم با پذیرش این اصل که خبر از نیازهای مخاطبانشان است، این فرآورده رسانه ای را در صدر تولیدات خود قرار داده اند. مفروض اصلی این تحقیقات پذیرش عدم تغییر گرایش نسل های مختلف مخاطبان به مصرف و کسب اخبار است. این مقاله با تشکیک در این اصل پذیرفته شده و تاثیرات آن، گرایش سه نسل از جوانان تهرانی را بررسی کرده تا مولفه های تاثیر گذار بویژه رضایت را بر مصرف خبر با هم مقایسه کند. برای سنجش متغیرهای ادراک از فایده، ادراک از سهولت و سازگاری، متغیرهای مؤثر بر رسانه منتشر کننده خبر، رضایت از سایر بخش های زندگی و عادت به کسب خبر، با استفاده از روش شبه پانل گذشته یاد بررسی شده است. جامعه آماری سه نسل از جوانان 15 تا 24 ساله شهر تهران در دهه های 90، 80 و 70 شمسی است که با ابزار پرسشنامه از 401 نمونه، داده ها جمع آوری و نتایج گرایش هر سه نسل به کسب خبر به تفکیک با هم مقایسه شده است. بر اساس نتایج به دست آمده، میان مؤلفه های ادراک فایده کسب خبر، ادراک سهولت و رضایت از سایر بخش های زندگی باکسب خبر درنسل اول رابطه معناداری وجود دارد اما در گرایش به کسب خبر نسل دوم و سوم این رابطه معناداری تأیید نشده است و گرایش هر نسل از جوانان به کسب خبر نسبت به نسل های پیشین تغییر اساسی داشته است.

عرصه خبر، عرصه ای رقابتی است و شبکه خبر همچون هر سازمان خبری دیگر برای بقا در محیط رقابتی و رسیدن به مرجعیت خبری علاوه بر امکانات مادی، تجهیزات فنی و سیاستهای دقیق، نیاز به بازنگری در فرآیندهای کاری و طراحی شغلی کارکنان خود دارد. هدف پژوهش حاضر شناسایی شیوه های غنی سازی شغلی برای چهار شغل اصلی شبکه خبر و ارائه راهکار در این خصوص است. این پژوهش به صورت کیفی انجام شده و روش گردآوری اطلاعات ، مطالعه کتابخانه ای و مصاحبه عمیق با نخبگان است. مصاحبه شوندگان با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شده و روش تجزیه و تحلیل اطلاعات، کدگذاری است. تمرکز زدایی، توانایی استفاده از فناوریهای مدرن، توجه به صلاحیتهای ذاتی و کسب مهارتهای لازم، دادن استقلال کاری به شاغلین، مخاطب شناسی و رقیب شناسی و استفاده از بازخوردها مهمترین یافته های تحقیق در الگوی ارائه شده برای شبکه خبر می باشد.

این نوشتار در پی بررسی عملکرد تلویزیون بی‌بی‌سی فارسی در پوشش رویدادهای قبل و بعد از انتخابات ریاست جمهوری دهم ایران است. به این منظور، یک هفته آماری از یک دورة دو ماهه (یک ماه قبل و یک ماه بعد از انتخابات) انتخاب و تمام برنامههای خبری و غیرخبری مرتبط با انتخابات ایران با استفاده از تحلیل محتوای کمی تحلیل شد. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که تلویزیون بی‌بی‌سی فارسی در بیشتر موارد تلاش کرده رویکردی خنثی در قبال انتخابات ایران اتخاذ کند و این رویکرد را با افزایش حجم پوشش خبری صرف و کاهش حجم تفسیرها و تحلیلهای خود شبکه، در دوره زمانی بعد از انتخابات تقویت کرده است. در عین حال، در همین دوره، شبکه به طور محسوسی از تعداد کارشناسان خود برای اظهارنظر در زمینه انتخابات ایران کاسته و بر کارشناسان میهمان افزوده است. همچنین تلویزیون بی‌بی‌سی فارسی استفاده از شهروندخبرنگاران را در دوره بعد از انتخابات به طور بسیار جدیتری دنبال کرده است. در حقیقت شبکه با توسل به این روشها بدون آنکه با جبهه‌گیری علنی در مورد رویدادهای ایران چهره خود را به عنوان یک رسانه مدعی بی‌طرفی خدشه‌دار کند، مواضع خود را با گزینش حرف‌های از اظهارنظرهای مخاطبان، شهروندخبرنگاران و کارشناسان دعوت شده به برنامه از زبان آنان بیان کرده است.

وقوع جرم، یکی از آسیب های اجتماعی است که پیامدهای نامطلوب و مخربی را برای جامعه به دنبال دارد. از همین روی، جهت جلوگیری از این آسیب ها، نهادهای درگیر از جمله رسانه ها، می توانند تأثیرهایی در پیشگیری از وقوع آن و درنهایت کاهش جرایم داشته باشند. هدف اصلی پژوهش، طراحی الگوی روزنامه نگاری تلویزیونی، برای پیشگیری از جرم بود. داده های این پژوهش، با استفاده از تکنیک مصاحبه نیمه ساختاریافته داده ها با دوازده نفر جمع آوری شد، که به طور مشخص سه نفر استاد روزنامه نگاری، سه نفر حقوقدان، سه نفر خبرنگار حوزه قضایی و سه نفر از کارشناسان انتظامی بودند. سپس داده ها، با استفاده از روش تحلیل مضمون و نرم افزار مکس کیود ا نسخه 10، در سه مرحله کدگذاری باز، محوری و گزینشی دسته بندی شدند. بر این اساس، 11 مضمون فراگیر، 27 مضمون سازمان دهنده و 205 مضمون پایه شناسایی، درآخر نیز شبکه مضامین ترسیم شد. مضامین فراگیر با مضمون هایی چون: "پیش نیاز های رسانه ای پیشگیری از جرم"، "مخاطب شناسی"، " کارکردهای رسانه ای"، "هنجارهای رسانه ای پیشگیری از جرم"، " اعتمادزایی رسانه ای"، " برجسته سازی"، " برقراری امنیت روانی اجتماعی عمومی"، "چارچوب بندی"، "حفظ اخلاقیات رسانه ای"، "ویژگی های خبرنگار" و " تکالیف خبرنگار" به دسته بندی نهایی رسید. بنابراین، برای پیشگیری از جرم باید از الگوی خوشه ای روزنامه نگاری تلویزیونی بهره گرفت. این الگو شامل دو راهبرد رسانه ای: پرهیز از ایجاد هراس اجتماعی و به کار بستن تاکتیک قطره چکانی در اخبار چالشی، و دو وظیفه رسانه ای: حفظ حریم اخلاقی و خصوصی و پرهیز از سوگیری و قضاوت است.

سازمان صداوسیما به عنوان بازوی دیپلماسی عمومی جمهوری اسلامی ایران فعالیت های گسترده ای در زمینه پخش بین المللی برنامه های رادیویی و تلویزیونی خود دارد. این برنامه ها به زبان های مختلف چون انگلیسی، فرانسوی، آذری، عربی، و ... برای مخاطبان منطقه ای و فرامنطقه ای پخش می شود. حجم زیادی از فعالیت های بین المللی این سازمان در قالب خبر و برنامه های خبری است. سه شبکه تلویزیونی العالم، پرس تی وی و هیسپان تی وی شبکه هایی هستند که به پخش خبر به زبان های عربی، انگلیسی و اسپانیایی می پردازند. در این مقاله با مطالعه تطبیقی شبکه های خبری بین المللی و تحلیل عملکرد آن ها در حوزه برندسازی برای رسانه، پیشنهادی مبنی بر یکپارچه سازی برند شبکه های خبری بین المللی سازمان صداوسیما ذیل یک نام ارائه شده است. بر مبنای این پیشنهاد این سه شبکه در کنار شبکه بین المللی خبر، با یک نام و برند به فعالیت خود ادامه خواهند داد و هر یک به عنوان شاخه انگلیسی، عربی، اسپانیایی و فارسی یک شبکه خبری واحد شناخته خواهند شد. این اتفاق می تواند از طریق ایجاد یک مدیریت برند یکپارچه منجر به تقویت ارزش برند سازمان صداوسیما در سطح مخاطبان بین المللی شود.

هدف:مقاله حاضر، مفهوم سی ان ان زدگی را در چهارچوب بندی رویدادهای اعتراضی کشورهای عربی به آزمون می گذارد و به دنبال شناخت تفاوت ها و شباهت های شبکه های ضدجریان (پرس تی وی و الجزیره) و جریان اصلی (سی ان ان و بی بی سی ورلد) در برجسته سازی و چهارچوب بندی اخبار اعتراضات مردم مصر، لیبی و بحرین است.روش: برای رسیدن به اهداف تحقیق روش تحلیل محتوا مورد استفاده قرار گرفت. روش نمونه گیری تحقیق احتمالی چندمرحله ای است که درنهایت از هر شبکه و برای هر رویداد 48 ساعت (2 روز آماری) و برای تمام شبکه ها 24 روز انتخاب و کدگذاری شده است.یافته ها: یافته ها نشان می دهد که هرچند جریان اصلی و ضدجریان به لحاظ در اولویت قرار دادن مسائل بسیار با یکدیگر متفاوت اند، اما تفاوت میان جریان اصلی و ضدجریان در اصل ناشی از تفاوت میان شبکه هاست.نتیجه گیری: به طورکلی می توان گفت، رفتار شبکه های خبری ضدجریان در چهارچوب های عام تا حد زیادی متأثر از شبکه های جریان اصلی است، ولی در چهارچوب های خاص نمی توان با قاطعیت در مورد تأثیر یا عدم تأثیر جریان اصلی بر ضدجریان سخن گفت، بلکه ترکیبی از عوامل چون خط مشی های رسانه ای، ساختار مالکیت و نیز با درجه تعیین کنندگی بیشتر، رویکرد کشورهای مبدأ شبکه ها در نحوه پوشش رویداد اثرگذارند.

این مقاله با رویکردی بین رشته ای با استفاده از نظریات علوم سیاسی، جامعه شناسی و علوم ارتباطات، نقش رسانه در بازنمایی هویت تمدنی و کاربست آن در ارتباطات بین الملل به این سؤال پاسخ می دهد که «آیا خاطره تاریخی مسلمانان از صلیبی گری غرب، می تواند به عنوان ظرفیتی خبری جهت پیشبرد سیاست استکبارستیزی ج.ا.ا کاربست یابد؟». در قالب مدل فرایند سیاسی خط مشی گذاری عمومی، به تبیین حلقه ی اول سیاست گذاری خبری یعنی شناسایی مسأله می پردازد. پژوهشگر تأثیر هویت بر روابط بین الملل را از دیدگاه سازه انگارانه و برخورد تمدن ها تبیین کرده است و سپس با تشریح چیستیِ صف بندی هویت ضدصلیبی از منظر هانتینگتون، چگونگی استفاده از این ظرفیت در مواجهه با استکبار در حوزه سیاستگذاری خبری صداوسیما ج.ا.ا در تولیدات رسانه ی برون مرزی را واکاوی کرده است. در پایان پژوهش ضمن تأیید امکان کاربست ظرفیت راهبردی مذکور چنین نتیجه می گیرد که ضعف اخبار برون مرزی صداوسیما در معرفی ایران به عنوان مبارز علیه صلیبی گری نوظهور، یکی از عواملی است که موجب شده ج.ا.ا کمتر بتواند بر ریشه های عمیق هویتی جهان اسلام تکیه کند.

همکاری رسانه ملی با نیروی انتظامی در دهه های اخیر، با فراز و فرودهایی همراه بوده است. این مسئله گاه موجب تنزل جایگاه برنامه های پلیسی در سبد مصرفی محتوای رسانه ای جامعه شده و متعاقب آن، از تداوم موفقیت این برنامه ها در "فرهنگسازی انتظامی" کاسته است. رسالت دوجانبه صدا و سیما و ناجا ایجاب می کند که روند همکاری و تعامل این دو سازمان به صورت راهبردی سیاست گذاری شود و مورد توجه کارگزاران دو سازمان قرار گیرد. این تحقیق با هدف طراحیِ الگوی تعامل راهبردی ناجا و رسانه ملی انجام گرفته است.  پژوهش پیش رو، از نظر هدف، راهبردی است که به روش دلفی، مصاحبه عمقی و توزیع سه مرحله پرسشنامه بین دو سطح از مدیران و کارشناسان ارشد رسانه ملی و فرماندهان و مدیران ارشد و میانی ناجا، 14 مؤلفه ساختاری، 12 مؤلفه محیطی و 7 مؤلفه رفتاری انجام شده است. پس از رتبه بندی مؤلفه ها، "تدوین تفاهمنامه همکاری رسانه ای" بین رسانه ملی و ناجا، "ترسیم نقشه راهبردی مشترک رسانه ای برای تعالی سازمانی" و " اختصاص ردیف بودجه تولید محتوای رسانه ای در ساختار و بودجه بندی سازمانی" به عنوان مهم ترین و اساسی ترین مؤلفه ها در تدوین راهبرد تعامل نیروی انتظامی و رسانه ملی استخراج شدند.   

موضوع : تلویزیون رسانه ای عام است که با دامنه ای از مخاطبان با سلایق و سطوح تحصیلی متنوع رو به روست و برنامه های آن عمدتاً توسط مخاطب عام مصرف می شوند. «خوانا بودن» یک متن یا گزارش خبری موجب افزایش سطح درک مخاطب از آن و جلب توجه و علاقه بیننده و انتقال آسان تر پیام آن به مخاطب می شود. هدف: ارزیابی درصدد سنجش گزارشهای خبری شبکه خبر و تعیین سطح خوانایی بر آمده از آنها است.یافته های پژوهش : مخاطب برای درک اخبار مذهبی به حداقل 9 کلاس، برای درک اخبار سیاسی به بیش از 8 کلاس و برای درک اخبار حوادث تنها به 4 کلاس سواد احتیاج دارد. شاید فهم آسان اخبار حوادث چندان دور از انتظار نباشد. اما ثقیل بودن اخبار مذهبی در مقایسه با اخبار سیاسی در نوع خود جالب توجه است. احتمالاً این دشواری مربوط به نوع تنظیم اخبار مذهبی است که لازم است مورد توجه سردبیران خبر قرار گیرد. در میان موضوعات خبری مختلف، بالاترین میانگین متعلق به اخبار مذهبی با طول متوسط 38.66 کلمه به ازای هر جمله است و در مقابل اخبار حوادث با میانگین 18.4 کلمه به ازای هر جمله کمترین طول متوسط جمله را به خود اختصاص داده است.نتیجه: بررسی خوانایی متن اخبار مشروح شبکه خبر (ساعت 19) دو نتیجه کلی نشان داد؛ اول اینکه اخبار پخش شده از نظر خوانایی در سطح متوسط قرار دارند. دوم، میانگین 7 سال و بیشتر آموزش برای درک اخبار شبکه خبر به این معناست که شبکه از این نظر در وضعیت نامطلوبی قرار ندارد. سوم، بسیاری از مخاطبان می توانند خبرها را بدون مشکل درک و دریافت کنند. چهارم، بررسی در این پژوهش ها نشان داد، متوسط طول جملات برای اخبار در مجموع 65/27 کلمه و بکار بردن این تعداد کلمه در جملات خبری بسیار طولانی محسوب و مهمترین عامل دشواری درک در متون خبری شده است.

پلیس جامعه محور، فلسفه ای سازمانی و رویکردی مدیریتی است که هم یاری و همکاری بین اجتماع و پلیس، روش های فعالانه حل مسئله، مشارکت آحاد جامعه در شناسایی دلایل وقوع جرم و دیگر مسائل اجتماعی امنیت را تقویت می کند. در این مسیر، رسانه ها نقش مهمی را ایفا می کنند. راقم این سطور در نظر دارد با بررسی مطالب هشت روزنامه کثیر الانتشار به روش تحلیل محتوای کمّی مشخص کند که نخست، چه تصویری از پلیس ارائه شده است و دوم، روزنامه ها به گفتمان پلیس چه رویکردی دارند. مقطع زمانی بررسی شده دوره پنج ماهه مهر تا پایان بهمن 1394 است که 160 روزنامه در این مقطع زمانی تحلیل شده است.  این پژوهش نتایجی را همراه داشته که مهم ترین آن ها عبارت اند از: بیشترین مطالب منتشر شده درزمینه نیروی انتظامی مبتنی بر گفتمان سنتی تهدید محور است. در واقع، روزنامه ها گفتمان ایجابی و تدبیر محور را با جهت گیری پیشگیری و بازسازی کم مورد توجه قرار داده اند. از دیگر نتایج این پژوهش می توان به این نکته اشاره کرد که حجم بیشتر مطالب، تصویرگر پلیس سنتی است که تنها از الگوی خطی فرمان اجرا پیروی می کند. باتوجه به دیگر نتایج پژوهش می توان اذعان داشت که رسانه ها در تغییر رویکرد پلیس از پلیس سنتی به پلیس جامعه محور نقشی مهم ایفا می کنند؛ بنابراین، بر نیروی انتظامی لازم است تا با اتخاذ راهبردهایی ارتباطی، جریان تعاملات خود با رسانه ها را به نوعی تعریف کندکه مردم پلیس را در کنار خود ببینند از سویی، به بهره گیری از گفتمان ایجابی و رویکرد استفاده از مشارکت نهادهای مدنی و اجتماعی برای ارتباط با مردم توجه شود تا زمینه تحقق پلیس جامعه محور فراهم شود.