فاطمه جهانی شکیب

هدف: ارزش گذاری کالاها، کارکردها و خدمات اکوسیستم ها امری لازم و ضروری است و انکار ارزش آن ها در درازمدت، پیامدهای منفی و نامطلوبی برای جامعه در برداشته است. روش و داده: روش ارزش گذاری اقتصادی خدمات زیستگاهی در این پژوهش، رهیافت هزینه فرصت، از جمله تکنیک های مبتنی بر بازار است. هزینه فرصت اشاره به هزینه از دست رفتن منافع یک فرصت برای پرداختن به یک فرصت دیگر، دارد. از این رو داده های مربوط به درآمدهای توسعه ای سالانه (GDP) نظیر صنعت، معدن و سکونتگاه ها از طریق گزارش های آماری استخراج گردید. سپس GDPR نیز از طریق مفهوم سازی هزینه فرصت با شاخص کیفیت زیستگاه، محاسبه شد. به منظور برآورد مکان مند ارزش های اقتصادی خدمت اکوسیستم زیستگاهی، از نقشه کیفیت زیستگاه و تحلیل های آمار فضایی بهره برده شده است. یافته ها: نتایج این پژوهش نشان داد ارزش کل خدمات زیستگاهی در استان خراسان جنوبی معادل ۵۴۴۴۶۵/۱۶ میلیارد ریال در سال ۱۴۰۰ بوده است. ارزش های این خدمت در مرزهای اکولوژیک (زیرحوزه ها) نشان داد مجموع ارزش های کویر لوت، دارای بالاترین مقدار است، در حالی که میانگین ارزش اقتصادی در کویر لوت (۳/۳۲)، دارای رتبه سوم در بین چهار زیرحوزه است. دلیل این امر بیشتر متوجه وسعت کویر لوت و شرایط غیریکنواخت حاکم در آن است. همچنین ارزش خدمت زیستگاهی در هر هکتار از استان، حدود ۳۶ میلیون ریال برآورد گردید. نتیجه گیری: بر مبنای یافته های تحقیق می توان بیان نمود، پهنه های ارزشمندی در شمال شرق به صورت متراکم وجود دارد. این محدوده نسبت به بقیه استان از آب و هوای مطلوب تر و میانگین بارشی بالاتری برخوردار است. اما نکته حائز اهمیت در نیمه غربی مرکزِ استان خراسان جنوبی نیز شرایط مشابهی با آنچه بیان گردید دارد، با این تفاوت که در مناطق خشک تر این استان قرار گرفته است. این موضوع با توجه به شدت و تراکم فعالیت های معدنی می تواند مورد توجه برنامه ریزان حفاظت تنوع زیستی قرار گیرد. نوآوری، کاربرد نتایج: تغییر رویکرد ارزش گذاری اقتصادی به سمت روش های تجزیه و تحلیل مکانی (مختصات دار یا زمین مبنا) می تواند، ابزار قوی تری را جهت اتخاذ تصمیمات صحیح و خردمندانه، در اختیار مدیران سرزمینی قرار دهد؛ لذا یافته های کمی و مکانی این پژوهش می تواند به عنوان یکی از مؤلفه های تصمیم گیری در ارزیابی اثرات محیط زیستی، جانمایی طرح های توسعه ای و برآورد خسارات آن ها لحاظ گردد.

جهان در حال گرم شدن است و جمعیت جهان به سکونت در شهرها روی می آورند. این دو حقیقت در ظاهر با هم ارتباطی ندارند اما پدیده ای به نام «جزیره حرارتی شهری» این دو را به هم پیوند می دهد. UHI یکی از معمول ترین پدیده های اقلیم شهری است که در آن برخی مناطق شهری، به ویژه مراکز شهرها، چند درجه از مناطق اطراف خود گرم تر می شوند. مطالعه این پدیده و بررسی مکانیسم آن برای برنامه ریزی های شهری اهمیت بسیار زیادی دارد. در پژوهش حاضر، به منظور برآورد LST، از چهار الگوریتم تک کاناله لندست، تک پنجره، معادله پلانک و معادله انتقال تابش در محیط نرم افزار QGIS، در بازه زمانی 2000 و 2019 طی فصل های تابستان و زمستان در شهر بیرجند استفاده شده و نیز اثر تغییر کاربری در جزیره حرارتی بررسی شده است. ابتدا دمای سطح زمین در شهر بیرجند، با استفاده از تصاویر ماهواره ای لندست، 7 سنجنده +ETM و لندست 8، سنجنده TIRS/OLI طی سال های 2000 و 2019 ازطریق چهار روش استخراج شد. به منظور بررسی توانایی کلی الگوریتم ها در محاسبه دمای سطح زمین، شاخص های آماری میانگین خطای مربعات، ضریب ناش ساتکلیف، میانگین خطای مطلق و ضریب تعیین به کار رفت. نتایج نشان داد که الگوریتم تک کاناله لندست، در محاسبه دمای سطح زمین در شهر بیرجند، دقت بیشتری در قیاس با الگوریتم های دیگر دارد.

بررسی روند رشد شهرها و پیش بینی تغییرات آنها در آینده، برای برنامه ریزی های فضایی، ضرورت دارد. به این منظور، به نقشه سازی پهنه های ساخت وسازشده نیاز است. در بسیاری مناطق، به ویژه در اقلیم خشک، تفکیک مناطق ساخت وسازشده از محیط اطراف به سادگی و با روش های معمول طبقه بندی تصاویر ماهواره ای و یا نمایه های متداول، با دقت مورد قبول، امکان پذیر نیست؛ ازاین رو بسیاری از پژوهشگران نمایه های طیفی گوناگونی را به منظور استخراج مناطق ساخت وسازشده، توسعه داده اند. استفاده از تغییرات دمای سطح زمین برای نشان دادن مناطق ساخت وسازشده، به کمک الگوریتم زون های اقلیمی محلی (LCZ) کمتر مورد توجه بوده است و روش نسبتاً جدیدی محسوب می شود؛ بنابراین در این مقاله، تفکیک مناطق ساخت وسازشده از سایر انواع پوشش اراضی پیرامونی آن، با استفاده از الگوریتم LCZ انجام شد. با توجه به محدودیت نداشتن تعداد باند در این روش، از چهار سری تصاویر ماهواره ای لندست متعلق به سال 2020 استفاده شد و صحت آن با جدیدترین نمایه های ساخت وسازشده (DBI، BLFEI، BAEI و BAEM) که به صورت خودکار طبقه بندی شده اند، مورد مقایسه قرار گرفت. نتایج این مطالعه نشان داد که صحت طبقه بندی ناشی از الگوریتم LCZ ٪96 است؛ درصورتی که نمایه های BLFEI و BAEM قادر به تفکیک کامل مناطق ساخت وسازشده از سایر انواع پوشش اراضی نیست و صحت کلی نمایه BAEI نیز 37% به دست آمد. بنابراین کارآیی روش LCZ بیشتر از نمایه های ساخت وسازشده است و درمورد مناطق خشک و نیمه خشک، توصیه می شود.

استان خراسان جنوبی تحت فشار فرایندهای صنعتی و شهرنشینی سریع دهه های گذشته در معرض چالش های محیط زیستی مختلف قرار گرفته است. ازاین رو هدف از انجام این پژوهش تدوین سناریوهای وضعیت آینده محیط زیست استان خراسان جنوبی با استفاده از مکتب فرانسوی سناریونویسی LIPSOR و به کارگیری مدل های ماتریس اثرات ساده و متقابل و تحلیل ریخت شناسی به صورت سیستماتیک است تا به جهت گیری های مدیریت محیط زیست کمک کند. ابتدا پیش ران های کلیدی به عنوان عوامل اصلی شکل دهنده آینده معرفی شدند. برای تبیین سناریوهای اولیه وضعیت آینده محیط زیست استان از مدل SMIC PROB-EXPERT استفاده شد. در تحلیل کمّی ماتریس های مستقل و شرطی موجود در این مدل، از نظرات پانل پانزده نفره متخصصان و کارشناسان حوزه محیط زیست از طریق پرسش نامه تخصصی استفاده شد. سپس مجموعه ای از سناریوها شامل محتمل ترین سناریوها به کمک مدل MORPHOL شناسایی شدند. نتایج حاصل از بررسی پنج پیش ران اصلی در مدل SMIC، موجب استخراج ده سناریوی اولیه شد. سپس تحلیل ریخت شناسی با مدل MORPHOL با سه دامنه سیاسی، نهادی اجرایی و فرهنگی، 3125 سناریو ممکن و محتمل تولید کرد که هریک، احتمال وقوع پیش ران های D5/D6/D1/D33/D29 را به ترتیب نشان می دهد. درنهایت تحلیل پنجاه سناریوی محتمل نشان داد سناریوی 11111 به عنوان محتمل ترین سناریو (41/276 درصد)، و سناریوهای 11112، 11113 و 21111 به ترتیب با احتمال 28/184، 85/122 و 17/115 هستند که پنج پیش ران متشکل آن، عمدتاً حاکی از احتمال وقوع کم (1) تا متوسط (2 و 3) در سناریوها بودند. به طور کل وضعیت آینده محیط زیست استان خراسان جنوبی در وضعیت ربع سوم موسوم به بی تدبیری در محیط زیست است. برای تغییر آینده و حرکت به سمت آینده بهتر، توجه به هریک از پیش ران های تأثیرگذار راهگشا خواهد بود و می تواند به سمت یک ربع از چارچوب، حداقل دارای یک محور شکوفایی سوق داده شود که با توجه به احتمال وقوع بالاتر پیش ران نهادی اجرایی، تغییر مسیر به ربع چهارم ممکن خواهد بود. از این رو تمرکز بیشتر بر این پیش ران جهت بهبود وضعیت محیط زیست استان خراسان جنوبی پیشنهاد می شود.

تغییرات بوم شناختی شدید تالاب های بین المللی هامون در دهه های اخیر منجر به قرار گرفتن آن در لیست سیاه مونترال شده است. از این رو در این پژوهش پیش بینی و اعتبارسنجی تغییرات نمایه های پرندگان و ماهیان در آینده برای این تالاب ها مورد توجه قرار گرفت. روش مورد استفاده ماتریس آثار متقاطع کی سیم بوده که توسط آن اثر هر متغیر بر دیگر متغیرها در بازه عددی 3+ (اثر شدید و مثبت) تا 3- (اثر شدید و منفی) توسط متخصصان محیط زیست ارز ش گذاری شده است. با توجه به محدودیت های این روش از نظر تعداد متغیرها و فراوانی متغیرها، عوامل اثرگذار بر این نمایه ها در چهار دسته کلی تحت عنوان متغیر اقتصادی، اجتماعی، مدیریت حیات وحش و مدیریت منابع آب در نظر گرفته شد. به منظور به دست آوردن احتمالات متغیرها و پیش بینی ارزش نمایه ها در سال 1412، از مُد نظرات استفاده و روند آینده شبیه سازی شد. اعتبارسنجی مدل با استفاده از بازدیدهای میدانی طی دو سال متوالی انجام گرفت. نتایج حاصل از شبیه سازی کی سیم نشان داد که نمایه های پرندگان و ماهیان در طول سال های 1383 تا 1412 روند نزولی خواهند داشت. نمایه پرندگان به ترتیب از 77/0 به 28/0 و ماهیان از 60/0 به 22/0 خواهد رسید. بر اساس نتایج اعتبارسنجی، صحت مدل قابل قبول است و می توان با اطمینان به نتایج به دست آمده از نظرات کارشناسان در ماتریس اثرات متقاطع اعتماد کرد. این مطالعه نشان داد روش کی سیم به خوبی اثرات متقابل بین اجزاء سیستم را بررسی می کند و از این طریق قادر به پیش بینی اثرات آینده است. عوامل اقتصادی و اجتماعی ضعیف، خود منجر به بدتر شدن وضعیت نمایه های ماهیان و پرندگان می شود و با بدتر شدن این شرایط، فشار بر منابع نیز بیشتر خواهد شد. روند نزولی مدیریت حیات وحش و منابع آب نیز هشداری جدی است که باید مورد توجه تصمیم گیران قرار گیرد. <span style="font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 8.0pt; font-family: 'B Nazanin'; mso-ascii-font-family: 'Times New Roman Bold'; mso-hansi-font-family: 'Times New Roman Bold'; mso-bidi-language: FA;" lang="FA">تغییرات بوم شناختی شدید تالاب های بین المللی هامون در دهه های اخیر منجر به قرار گرفتن آن در لیست سیاه مونترال شده است. از این رو در این پژوهش پیش بینی و اعتبارسنجی تغییرات نمایه های پرندگان و ماهیان در آینده برای این تالاب ها مورد توجه قرار گرفت. روش مورد استفاده ماتریس آثار متقاطع کی سیم بوده که توسط آن اثر هر متغیر بر دیگر متغیرها در بازه عددی 3+ (اثر شدید و مثبت) تا 3- (اثر شدید و منفی) توسط متخصصان محیط زیست ارز ش گذاری شده است. با توجه به محدودیت های این روش از نظر تعداد متغیرها و فراوانی متغیرها، عوامل اثرگذار بر این نمایه ها در چهار دسته کلی تحت عنوان متغیر اقتصادی، اجتماعی، مدیریت حیات وحش و مدیریت منابع آب در نظر گرفته شد. به منظور به دست آوردن احتمالات متغیرها و پیش بینی ارزش نمایه ها در سال 1412، از مُد نظرات استفاده و روند آینده شبیه سازی شد. اعتبارسنجی مدل با استفاده از بازدیدهای میدانی طی دو سال متوالی انجام گرفت. نتایج حاصل از شبیه سازی کی سیم نشان داد که نمایه های پرندگان و ماهیان در طول سال های 1383 تا 1412 روند نزولی خواهند داشت. نمایه پرندگان به ترتیب از 77/0 به 28/0 و ماهیان از 60/0 به 22/0 خواهد رسید. بر اساس نتایج اعتبارسنجی، صحت مدل قابل قبول است و می توان با اطمینان به نتایج به دست آمده از نظرات کارشناسان در ماتریس اثرات متقاطع اعتماد کرد. این مطالعه نشان داد روش کی سیم به خوبی اثرات متقابل بین اجزاء سیستم را بررسی می کند و از این طریق قادر به پیش بینی اثرات آینده است. عوامل اقتصادی و اجتماعی ضعیف، خود منجر به بدتر شدن وضعیت نمایه های ماهیان و پرندگان می شود و با بدتر شدن این شرایط، فشار بر منابع نیز بیشتر خواهد شد. روند نزولی مدیریت حیات وحش و منابع آب نیز هشداری جدی است که باید مورد توجه تصمیم گیران قرار گیرد.  

در شرایط ایران، فرصت زمانی برای اصلاح جهت گیری های مدیریتی در حوزه ی محیط زیست محدود است و از طرفی، حتی دستگاه های ذی ربط اولویت های خود را به تفکیک نمی دانند و یا از ارتباط اولویت ها با سایر دستگاه ها و در سطح کلان طرح توسعه ی استان آگاه نیستند. در چنین شرایطی، معرفی پیشران های مهم در حوزه ی محیط زیست اولین و اساسی ترین گام برای هدایت بخشیدن به سناریوهای مدیریتی صحیح در آینده است. بدیهی است که باتوجه به جنبه های مختلف محیط زیست، پیشران های بسیار متنوعی نیز مطرح است که بررسی همه ی آن ها ممکن نیست. بنابراین، در این مطالعه، به غربالگری پیشران ها براساس میزان تأثیرگذاری و تأثیرپذیری از سایر پیشران ها، به عنوان پیشران های مؤثر، کلیدی و درعین حال مستقل از سایر پیشران ها در حوزه ی مدیریت محیط زیست در استان خراسان جنوبی توجه شد. روش به کار رفته در این پژوهش، غربالگری پیشران ها و تحلیل ساختاری MicMac است که برای انجام آن، از نظرات متخصصین دانشگاهی و دستگاه های اجرایی مرتبط استفاده شد. براساس نتایج، مهم ترین پیشران ها در اثرات مستقیم و غیرمستقیم و اثرات احتمالی که باتوجه به آن ها تحولات آینده کنترل می شود، پنج مورد بودند. این پیشران ها به ترتیب اهمیت عبارت اند از: ایجاد ضمانت اجرایی قوانین مربوطه، همکاری های بین دستگاهی، گردش آزاد اطلاعات، تغییر نگرش تصمیم گیران و جایگیری درست سازمان محیط زیست در تصمیم گیری ها. جمع اثرات مستقیم و غیرمستقیم و محتمل پیشران ها به ترتیب 3007، 2805، 2135، 1938 و 1572 برآورد شد. نرخ پرشدگی ماتریس اثرات 86/23 درصد است که شامل 153 عدد 1 (اثرات ضعیف)، 113 عدد 2 (اثرات متوسط)، 89 عدد 3 (اثرات قوی) و 8 حرف P (اثرات احتمالی) می شود. همچنین 9 پیشران با وابستگی زیاد و تأثیرگذاری کم (پیشران های پاسخ و یا خروجی) شناسایی و معرفی شدند که پایش وضعیت آن ها به عنوان معیاری برای سنجش میزان موفقیت مدیریت پیشنهاد داده می شود. نتایج این مطالعه ممکن است مورد توجه مدیران و تصمیم گیران برای اولویت بندی اهداف، سیاست ها و فعالیت ها قرار گیرد.

آمایش سرزمین پایدار سازوکارِ تنظیم سیاست های کاربری اراضی و بهبود شرایط فیزیکی و مکانی است و می تواند برای استفاده بهینه و حفاظت بلندمدت منابع طبیعی نقش ایفا کند. از طرفی، به کارگیری مدل های بهینه سازی امری ضروری است؛ زیرا دارای تعامل با اهداف چندگانه، حالت فضایی، منطقه تحقیقاتی بزرگ، الزامات کارایی و تأثیرات آن هاست. بنابراین، الگوریتم های فراابتکاری ابزار کارآمدی برای حل مشکلات پیچیده فضایی شناخته شده است و قابلیت ارائه فناوری بالا و قابل اعتماد برای حل مسائل بهینه سازی غیرخطی را داراست. در این پژوهش، از الگوریتم جست وجوی گرانشی (GSA) به منظور به گزینی کاربری کشاورزی در حوضه آبخیز بیرجند استفاده شده است. در این الگوریتم، بر اساس توابع برازش، اهدافی نظیر بیشینه کردن تناسب محیطی، بوم شناختی، فشردگی و سیمای سرزمین، و کمینه کردن تغییرات کاربری با قیودی مانند محدودیت توسعه فضایی و میزان تقاضا مناسب ترین مکان ها انتخاب شد. همچنین، به منظور ارزیابی کارایی الگوریتم GSA  در به گزینی اراضی کشاورزی آینده، نتایج حاصل با الگوریتم تخصیص چندهدفه سرزمین (MOLA) مقایسه شد. یافته های حاصل از مقایسه بصری، پارامترهای آماری، و تحلیل سنجه های سیمای سرزمین حاکی از کارایی و برتری نسبی نتایج الگوریتم GSA نسبت به MOLA است، که این مناطق بیشتر در حال حاضر دارای کاربری مرتع کم تراکم و اراضی دیم هستند.

یکی از مهم ترین مسئله ها در آمایش سرزمین، رفع تعارض میان کاربری های متضاد و یا رقیب در یک مکان است. این امر باید با توجه به میزان مطلوبیت و در نظر گرفتن پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی آنها انجام شود. بدین منظور رویکردهای مختلفی شکل گرفته است که هر کدام برای رفع این تعارضات به شکلی این کار را انجام می دهند. هدف این تحقیق مقایسه دو رویکرد بهینه سازی تخصیص کاربری چندهدفه زمین (MOLA) و انتخاب چندبُعدی (MDCHOICE) است. نخست نقشه های حاصل از دو رویکرد برای محدوده شهرستان گرگان تهیه شدند و سپس این نتایج با روش های آماری و بوم شناختی و سنجه های سیمای سرزمین مقایسه شدند. نتایج مقایسه مبتنی بر پارامترهای آماری و بوم شناختی حاکی از برتری رویکرد تخصیص کاربری چندهدفه زمین بود. به منظور اعتبارسنجی بنابر نتیجه مرحله قبل، نقشه حاصل از رویکرد MOLA به عنوان نقشه مرجع و رویکرد دیگر به عنوان نقشه مورد مقایسه، استفاده گردید. سپس، میزان شباهت و میزان توافق نقشه ها به کمک الگوریتم های مختلف موجود در نرم افزارهای ایدریسی و MCK، بررسی گردید. نتایج حاصل از بکارگیری هر یک از الگوریتم ها، شاخص های مفیدی مثل مقایسه طبقه به طبقه و سلول به سلول و انواع دیگری از ضرایب کاپا مانند کاپای هیستو، کاپای مکانی و کاپای فازی را ارائه کردند که به-نوع خود باب مباحث تکمیلی در روش های مقایسه را باز می کند. درنهایت، به عنوان یک نتیجه گیری فرعی پیشنهاد می شود برای مقایسه نقشه هایی که به روش های مختلف مدلسازی شده اند و یا در اعتبارسنجی ها، بجای ضریب کاپای معمول یا استاندارد، از انواع مختلف کاپا که میزان توافق در مکان و تعداد را نشان می دهند، استفاده شود.

توجه به برنامه ریزی محیط زیستی برای بهره برداری پایدار از منابع سرزمین و پیشگیری از مسائل محیط زیستی، یکی از موضوعات جدیدی است که در سال های اخیر کانون توجه محققان و مدیران قرار گرفته است. هرقدر این برنامه ریزی مبتنی بر واقعیات عینی و توان های بالقوه باشد، حصول به اهداف از پیش تعیین شده، امکان پذیرتر می شود. از طرفی، ابزارهای برنامه ریزی محیط زیست برای دستیابی به شهرها و محلات پایدارتر به سوی تهیه طرح ها در مقیاس محلی گرایش یافته اند. در این مقاله، برنامه ریزی توسعه در مقیاس محلی در دهستان شاندیز واقع در شهرستان طرقبه- شاندیز بررسی شده است. برنامه ریزی با روش فرایند سه مرحله ای برنامه ریزی محیط زیست و با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی انجام شده است. مرحله اول شامل شناخت قابلیت ها و توان های محدوده مطالعه از طریق مطالعه وضع موجود تحقق یافته است. در مرحله دوم مسائل، امکانات و محدودیت های مربوط به هریک از بخش ها دسته بندی و اولویت بندی شده است. مرحله سوم شامل ترسیم چشم انداز، تدوین اهداف کلی و تعیین مقاصد عملیاتی است. سپس با توجه به اولویت عوامل بررسی شده، راه حل های مکان دار در واحدهای محیط زیستی پیشنهاد شده است. درنهایت، طرح ها و برنامه های توسعه کالبدی- فضایی برای هدایت تغییرات و تحولات منطقه متناسب با قابلیت ها و تنگناهای محیط زیست طبیعی و انسان ساخت ارائه شده است.

تالاب ها با عملکردها و ساختارهای متفاوتی در شرایط پیچیده اکولوژیک سرزمین های محل استقرار خود همراه با نوسانات و تغییرات در مکان و زمان هستند. بر این اساس نیاز است تالاب ها قبل از هر نوع بررسی در قالب نوعی رده بندی، طبقه بندی و شناسایی شوند تا ویژگی های خاص آن رده را بتوان مشخص نمود. در این مقاله دیدگاه هیدروژئومورفیک برای رده بندی تالاب ها مورد بررسی قرار گرفته و نحوه طبقه بندی تالاب ها بر این اساس تشریح شده است. روش هیدروژئومورفیک بر اساس سه عامل تأثیرگذار 1) مکان و مقر تالاب ( از نظر ژئومورفولوژی)، 2) منبع تأمین آب و 3) جریان و نوسان آب ( هیدرودینامیک)، تالاب ها را به هفت طبقه و سپس با توجه به بیوم، آنها را به زیرطبقات بیشتری تفکیک می کند. طبقات رودخانه ای، فروافتی، شیب دار، مسطح (با خاک آلی یا معدنی)، و حاش یه ای (مصبی و دریاچه ای) هفت رده ی مطرح ش ده م ی باشند. با ان تخاب تالاب بین المللی چغاخور به عنوان مطالعه موردی، رده بندی این تالاب و زیرطبقات آن مورد بررسی و شناسایی قرار گرفته است. بر اساس نتایج این تحقیق، تالاب چغاخور با بیوم کوهستانی از نوع حاشیه دریاچه ای و فروافتی است که در زیرکلاس انسان ساخت و حوضچه ای قرار می گیرد. با توجه به نوع رده بندی این تالاب، ارزیابی عملکردها و ارزش های این تالاب نشان می دهد، در برنامه های آینده برای تالاب چغاخور لازم است به عملکردها و ارزش هایی نظیر تغذیه آب های زیرزمینی، کنترل سیلاب، نگهداری رسوب و مواد رسوبی، تأمین آب، زیستگاه آبزیان و وجود تنوع زیستی توجه خاصی داشت.

امروزه گردشگری به عنوان یک صنعت مهم برای پیشبرد اقتصادی برای درآمد زایی و هم چنین به عنوان یک منبع مهم برای رسیدن به توسعه پایدار از طریق بکار گیری تمامی ملاحظات در بخش توسعه پایدار می باشد. توسعه گردشگری به عنوان مجموعه ای از فعالیت های اقتصادی، تأثیر بسزایی در تقویت بنیان های اقتصادی جوامع دارد. برای رسیدن به اینکه کدام مناطق از استان اردبیل دارای استعدادهای مختلف برای گردشگری می باشد در این مطالعه اقدام به الویت بندی شهرستان های این استان با استفاده از روش های تصمیم گیری چند معیاره پرداخته شد. برای این منظور از زیرساخت های گردشگری در این مناطق که به قصد ارایه خدمات وانتفاع توسعه خدمات به گردشگران و مسافران یا میهمانان طبق ضوابط ارایه می شود، استفاده شد. برای الویت بندی شهرستان های استان اردبیل از ترکیب مدل های تحلیل سلسله مراتبی و روش شباهت به راه حل ایده آل استفاده شد.نتایج حاصله از روش های تصمیم گیری نشان داد که زیرساخت های اقامتی و مناطق گردشگری بیشتر امتیازات را از لحاظ دید کارشناسان و اساتید دانشگاه و بالاخص گردشگران داشته است و اهمیت این دو تعیین کننده الویت شهرستان ها در جهت گردشگری بوده است. برای اثبات این حالت می توان دید که شهرستان های سرعین و اردبیل در مورد زیرساخت های اقامتی و مناطق  گردشگری تعداد بیشتری دارا بوده و در نهایت به عنوان الویت های بالای دارای توان جذب گردشگر می باشند، در ضمن می توان به توانایی بالای روش های مورد استفاده اشاره داشت که توانسته اند به خوبی در مطالعه حاضر مفید باشند. هم چنین در این مطالعه جهت پیشبرد گردشگری در مناطق بدست آمده پیشنهاداتی نیز ارائه شده است.

برنامه ریزی و مدیریت بخشی و عدم هماهنگی طرح های شهری با برنامه های عمرانی، ایجاد طرح ها در فضای آرمانی و دور از واقعیت، بی توجهی به شرایط خاص و عملکرد غالب هر شهر و نبود پایش مدون از مسائل نظام برنامه ریزی شهری کنونی ایران می باشند. این مسائل نتیجه ی نگاه بالا به پایین است که به عنوان رویکرد غالب در نظام برنامه ریزی شهری ایران منجر به تهیه طرح ها برای شهروندان و نه با شهروندان می شود. تجربه راه های گوناگون مشارکت مردم در برنامه ریزی شهری به دلیل رویکردهای بالا به پایین، نافرجام مانده است. هدف این مطالعه، امکان سنجی و بسترسازی راهبرد توسعه شهری با وجود طرح های دیگر در نظام برنامه ریزی شهری ایران می باشد. در این راستا با مقایسه های تطبیقی- تحلیلی اسناد راهبرد توسعه شهری با طرح جامع و فرآیند برنامه ریزی شهری، مزایای راهبرد توسعه شهر نسبت به طرح جامع بررسی شده و چگونگی جبران کاستی ها و ناکارآمدی های طرح جامع و ارتباط طرح جامع با راهبرد توسعه شهری مشخص شده است. مناسب ترین جایگاه و مختصات سازمانی راهبرد توسعه شهری در نظام برنامه ریزی شهری ایران تبیین شد. در تهیه و اجرای راهبرد توسعه شهری باید جنبه های پایداری در تعاریف پیمان نامه ی شهرها و بانک جهانی و همچنین پایبندی به توسعه ی پایدار در نظر گرفته شود، بنابراین، پیرامون این موارد بررسی هایی انجام شد. در نهایت مشخص شد راهبرد توسعه شهری می تواند به عنوان سند بالادست طرح جامع هر شهری تلقی شود. شهرداری ها متولی و مجری راهبرد توسعه شهر و وزارت راه و شهرسازی می تواند ناظر بر عملکرد شهرداری ها باشد.