عباس علیپور

ساختار فضایی هر منطقه، بازتاب برنامه ریزی ها در طی دوره های مختلف میباشد که از ساختارهای اقتصادی، اجتماعی، طبیعی و نظام توزیع فعالیت متاثر است. عدم توجه به برقراری تعادل بین سه رکن جمعیت، فعالیت و محیط در سازمان فضایی موجب گسیختگی فضای زیست و فعالیت، اتلاف قابلیتهای فضا و هدر رفتن استعدادها، حاشیه یی شدن مناطق و فشار به ظرفیتهای عرصه محدود، تشدید نابرابری های فضایی، نارسایی و توزیع نامناسب خدمات، اختلال در توسعه متوازن و یکپارچه منطقه یی خواهد شد. هدف پژوهش حاضر، بررسی ساختار فضایی استان هرمزگان و ارائه رویکرد مناسب به منظور آرایش منطقی فضا، ایجاد تعادل و هماهنگی در توزیع سه رکن فضا (جمعیت، فعالیت و محیط) است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی و با ابزار تجزیه و تحلیل اطلاعات در محیط Arc GIS انجام گرفته است. به منظور شناخت راهبرد مناسب در جهت بهبود وضعیت ساختار فضایی از متخصصین و کارشناسان نظر خواهی شد و با استفاده از مدل SWOT مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج پژوهش نشان میدهد ساختار فضایی استان هرمزگان متمرکز و تک مرکزی بوده و سلسله مراتب نظام سکونتگاهی بر مبنای جمعیت و فعالیت در استان شکل نگرفته است. در همین راستا، راهبرد مناسب برای بهبود وضعیت و دستیابی به ساختار فضایی مطلوب، توجه به رویکرد آمایشی و راهبرد تثبیت پراکنده است؛ که این راهبرد به تقویت و توسعه مناطق سطح دوم و سطح سوم استان میپردازد.

هر فردی از محیط طبیعی خود تصویر ذهنی دارد. برای توصیف چنین تصاویر ذهنی، جغرافیدانان فرهنگی از اصطلاح ادراک محیطی کمک گرفته اند. برای درک چرایی استقرار گروههای انسانی در محیط طبیعی شان، جغرافیدانان نه فقط باید از خصایص محیط مربوطه آگاه باشند، بلکه همچنین بایستی با نحوه نگرش و ادراک واجدین فرهنگ نسبت به محیط طبیعی نیز اطلاع داشته باشند. بطور کلی درک مردم از محیط زیست شان همانند تجربه هایشان نسبت به یکدیگر فرق می کند و همچنین علایق شان هم نسبت به یکدیگر متفاوت میباشد ، بطوری که ارزشها، اعتقادات ریشه دار و یا هر آنچه که برای اشخاص و جامعه ارجحیت دارند بر ادراک و معرفت آنان تأثیر گذارند . سازمان فضایی منابع طبیعی شمال ایران و فرمهای فضایی شکل گرفته در آن تا حدود زیادی به نوع منابع محیطی موجود در آن (جنگل، مرتع، رودخانه های پرآب، چشمه های فراوان و ...)، و همچنین به ادراک محیطی ساکنین آن بر میگردد. بنابراین شناخت میزان ادراک آنان در مورد نقش ، کیفیت و علل تخریب منابع طبیعی  بمنظور اصلاح و ترمیم شکافهای ایجاد شده که بواسطه برهم خوردن تعادلهای محیطی در این سازمان فضایی بوجود آمده از ضروریات اساسی میباشد، امری که تا بحال کمتر به آن توجه شده و بیش از دو دهه است که با صرف میلیاردها ریال هزینه های تحقیقاتی و مطالعاتی سعی در القای این دیدگاه میباشد که عامل اصلی این بهم ریختگی جنگل نشینان و معیشت دامداری سنتی مربوط به آنان می باشد، حال آنکه بنظر می رسد نگرش و نحوه بهره برداری از منابع طبیعی حوزه های آبخیز شمال ایران با نوع و میزان ادراک محیطی جوامع محلی ( ساکنین قلمروهای جلگه ایی – میانکوهی و کوهستانی ) ساکن آن ارتباط معنی داری را دارد . ایده ایی که این تحقیق بدنبال بررسی آن میباشد . نتایج آنالیز آماری نشان داده که در قلمرو ادراکی پاسخهای ساکنین دائم و موقت به گزینه های مربوط به نقش، کیفیت و علل تخریب منابع طبیعی حوزه با استفاده از آزمون (X 2 ) بسیار معنی دار بوده، بطوریکه سطح ادراکی ساکنین موقت به نظرات کارشناسی نزدیکتر از ساکنین دائمی نشان داده است

دستیابی به عدالت فضایی در توزیع خدمات عمومی شهر از جمله برخورداری از خدمات حمل و نقل، انبار داری و ارتباطات جهت بهره برداری عادلانه و برابری استفاده از ظرفیت های محیطی، یکی از اهداف مهم برنامه ریزان شهری است. این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر روش شناسی توصیفی تحلیل می باشد که به بررسی عدالت فضایی با تاکید بر خدمات عمومی شهری در استان سیستان و بلوچستان می پردازد. برای بررسی روند کار در این راه ابتدا شاخص هایی برای این کار اسخراج گردید. در ادامه در دو گام به این بحث پرداخته ایم به گونه ای که در گام اول با استفاده از نرم افزار ArcGis و از طریق روابط موجود در این نرم افزار ابتدا وضعیت پراکندگی شاخص-های خدمات عمومی در این استان با استفاده از ابزار Hot Spot تحلیل گردید در ادامه با استفاده از مدل های تصمیم گیری نظیر TOPSIS وVIKOR وضعیت شهرستان های استان سیستان و بلوچستان از نظر دسترسی به خدمات عمومی با تاکید بر عدالت فضایی مشخص شد همچنین در گام بعدی با استفاده از مدل رگرسیون وزنی جغرافیایی GWR به بررسی رابطه بین پراکنش جعیت و توزیع خدمات عمومی در این استان کویری پرداخته شد. نتایج حاکی از آن بود که وضعیت دسترسی به خدمات عمومی شهری در این استان نامناسب است و شهرستان زاهدان با مرکزیت سیاسی قوی بهترین وضعیت را داراست

مطالعه و شناخت عوامل ژئومورفولوژیک محدودکننده در شکل گیری سکونتگاه های جدید و همچنین مدیریت سوانح طبیعی امری ضروری و لازم است. بر این اساس در تحقیق حاضر به آمایش ژئومورفولوژیکی مناطق مسکونی جنوب استان خراسان جنوبی جهت توسعه مناطق مسکونی پرداخته شده است. در این تحقیق به منظور بررسی و پهنه بندی مناطق مساعد برای توسعه شهری، 10 پارامتر شیب، جهت شیب، ارتفاع، زمین شناسی، خاک، کاربری اراضی، فاصله از گسل، فاصله از رودخانه، فاصله از راه ارتباطی، فاصله از سکونتگاه و ژئومورفولوژی به عنوان عوامل مؤثر در مسئله تحقیق استفاده شده است. روش کار به گونه ای است که ابتدا لایه های اطلاعاتی پردازش، فازی سازی و قابل مقایسه شدن، سپس با استفاده از مدل ANP ارزش هر کدام از لایه ها محاسبه گردید. در نهایت هر کدام از لایه ها در نرم افزار ARC GIS با استفاده از دستور Raster calculator در وزن به دست آمده از طریق مدل ANP ضرب شده و با استفاده از منطق فازی این لایه های اطلاعاتی در محدوده مورد مطالعه با هم تلفیق شدند. در نهایت پس از همپوشانی، نقشه مناطق مساعد برای توسعه شهری در محدوده مورد مطالعه براساس تلفیق دو مدل فازی و ANP بدست آمده است. نتایج تحقیق بیانگر این است که حدود 59 درصد مساحت منطقه مورد مطالعه، با مساحتی حدود 17545 کیلومترمربع، در طبقات بسیار نامناسب و نامناسب واقع شده که نشان از محدود بودن مکان های مناسب با توجه به شرایط ژئومورفولوژیکی منطقه جهت فعالیت های ساخت وساز و ساخت مناطق سکونتگاهی جدید است.

هابرماس از نظریه پردازان مکتب فرانکفورت با رویکرد انتقادی به مقوله پوزیتویسم، دمکراسی و جهانی شدن می پردازد و سعی می کند با ارائه نظریه کنش ارتباطی دیدگاهی جدیدی ارائه دهد. هابرماس معتقد است که عقلانی ت موردنظر روش نگری و آرم ان عقلانی سازی حیات مدرن وجه صوری و ابزاری دارد و از همین رو، عقلانیت ارتباطی می تواند این محدودیت را درهم شکند. او با نگاهی خوش بین معتقد است که در قالب مدرنیته نیز همچنان می توان اقدامی انجام داد. ازنظر هابرماس بسیج جنبش های اجتماعی در جامعه ی مدنی کمک مهمی به توسعه ی دموکراسی می کند؛ بنابراین ضمن نقد به پوزیتویسم که از مدرنیته برمیاید نسبت به گسترش تفکر دموکراسی و همچنین جهانی شدن نیز نگاهی خوش بین تری نسبت به سایر منتقدان دارد. از همین رو از همین رو این مقاله گردآوری شده به روش تحلیلی-توصیفی به دنبال پاسخ به این پرسش است که دیدگاه هابرماس به دموکراسی و جهانی شدن چیست؟ یافته های پژوهش نشان می دهد که هابرماس علی رغم فیلسوف مکتب انتقادی بودن ولی به دمکراسی و جهانی شدن بر اساس الگوی عقلانیت ارتباطی به صورت خوش بینانه می نگرد.

روابط ایران و عربستان با توجه به تحولات جاری به ویژه پس از سال 2011 به موضوعی پیچیده و چالش برانگیز تبدیل شده است. امنیت داخلی مهم ترین دغدغه دو بازیگر و به ویژه عربستان سعودی است. تحولات منطقه ای نیز زمینه رقابت برای افزایش حوزه نفوذ میان دو کشور را فراهم کرده است. دو کشور ایران و عربستان با وجود شباهت های فراوان تاکنون به تعریف های مشترک و حتی نزدیک به هم دست نیافته اند. و این موضوع به درک تهدیدآمیزی از دیگری منجر شده است تا دو کشور افق روشن در روابط خود را به دیده تردید بنگرند. این پیش زمینه ذهنی و روان شناختی از ایران و عربستان برای تبدیل وضعیت روابط دو کشور نیازمند کاتالیزوری بود که تحولات سال 2011 و به دنبال افزایش نفوذ منطقه ای ایران بهانه های لازم را برای شروع دشمنی فراهم کرد. در این پژوهش به دنبال پاسخ این پرسش هستیم که مؤلفه های مهم در مدیریت منازعه ایران و عربستان سعودی کدامند؟ چگونه تنش در روابط دو کشور به سوی کاهش تنش در حالت حداقلی و بهبود روابط در حالت حداکثری پیش می رود؟ این پژوهش براساس رویکرد تحلیلی توصیفی و در چارچوب نظری مجموعه امنیتی منطقه ای و الگوهای دوستی و دشمنی به این موضوع می پردازد.

با شروع انقلاب صنعتی در غرب و قانون اصلاحات ارضی در ایران روند شهرنشینی با رشد چشمگیری مواجه شده و این رشد بیش از اندازه باعث شد ساخت و سازها در شهرها بی ضابطه گسترش یافته و در پی آن خیلی زودتر از آنچه که تصور می شد، این ساخت و سازها رو به فرسودگی نهاده و محله های با نام بافت فرسوده ایجاد گردد. هر چند این ساختمان ها به لحاظ به کار بردن هنر و علایق مردم آن زمان به طور چشم نوازی جلوه می کند. اما با مشکلاتی چون گسترش روز افزون فضاهای مخروبه و متروکه، ضعف امکانات و زیرساخت ها، نارسایی در شبکه حمل و نقل، رشد منفی جمعیت و... روبرو شده است. در این میان ناحیه تاریخی شهرها میراث ارزشمندی است که در طول زمان در هویت بخشی به حیاط شهری نقش ویژه ای ایفاء می کند. لذا نقش و تاثیر مدیریت شهری در برنامه ریزی ناحیه قدیمی و فرسوده بسیار تعیین کننده است. در این پژوهش جامعه آماری 3 ناحیه و 6 محله شهر بهشهر با جمعیتی بالغ بر 19868 نفر که بعنوان بافت فرسوده و قدیمی است انتخاب گردید. از طریق فرمول کوکران 182 نمونه تعیین و همین تعداد پرسشنامه تکمیل گردید. در این تحقیق از روش توصیفی– تحلیلی استفاده شد. از آزمون های آمار استنباطی جهت تحلیل روابط بین متغیرهای تحقیق استفاده شد. برای تحلیل داده ها از نرم افزار spss  و  نمایش و تحلیل نتایج داده های تحلیلی و توصیفی از نرم افزار GIS و Excel استفاده شده است.بر این اساس, تاثیر پیامد سیاست های دولت بر نوسازی از طریق عواملی چون تسهیلات، انسجام و ارزش املاک و مستغلات سنجیده و با توجه به حد متوسط گویه ها و با عنایت به مقدار sig بدست آمده، محله فرودگاه، مهدیه بهشهر از بیشترین تسهیلات و امکانات دولتی در نظر گرفته شده برخوردار و محله شهید مدنی از کمترین امکانات بهره بوده اند. عدم تجهیز و آمادگی دستگاه های اجرایی، تعدد متولی، عدم همکاری کامل بانک ها و عدم آگاهی کامل ساکنین در بافت موجب کاهش اثر بخشی سیاست های دولت در این بافت شده است. اجرای دقیق تر سیاست ها در بخش هایی از این بافت نشانگر موفقیت این سیاست ها است

با توجه به گستردگی و پیچیدگی روابط داخلی و خارجی در کشورهای مختلف و با توجه به گسترش ناامنی در منطقه، تهدیدهای امنیتی-دفاعی از اهمیت بالایی برخوردار است و در استان های مرزی از حساسیت بیشتری برخوردارند. حفظ امنیت و گسترش آن در مناطق مرزی از مهم ترین دغدغه ی کشورها با مرزهای طولانی با همسایگان است. در دیدگاه های نوین امنیت سازی در ارتباط با مناطق مرزی، بر استراتژی توسعه پایدار در این مناطق تأکید می کنند. این پژوهش با رویکرد کاربردی، برآن است با روش تحلیلی-اکتشافی، به بررسی تهدیدهای امنیتی-دفاعی در شهرستان های استان کردستان بپردازد و ارتباط بین این تهدیدها و شاخص های توسعه را با کمک همبستگی پیرسون بسنجد. اطلاعات این پژوهش از طریق مطالعه اسنادی، کتابخانه ای و پرسشنامه ای به دست آمده است. این پژوهش به بررسی نظریه ها در ارتباط با همبستگی امنیت و دفاع با توسعه، در استان کردستان به عنوان نمونه موردی پرداخته است. نتایج پژوهش نشان می دهند که بین شاخص های امنیتی-دفاعی و شاخص های بهداشتی درمانی و اقتصادی ارتباط معنادار وجود دارد. اما بین تهدیدها و شاخص های فرهنگی، حمل و نقل، زیربنایی و مجموع کلیه شاخص ها ارتباط معناداری مشاهده نشد. در نهایت نیز به ارائه راهبرد برای استان با کمک نخبگان پرداخته است.

در عصر حاضر از فضای سبز به دلیل اهمیت و نقش آن در حیات و توسعه شهرها به عنوان یکی از شاخص های توسعه پایدار یاد می شود. تأثیرات فیزیکی و طبیعی این فضاها در سیستم شهری و بازدهی های مختلف اکولوژیکی، اجتماعی و اقتصادی آن در ساختار جوامع انکارناپذیر است؛ تا آنجا که کاربری فضای سبز در شهرها و سرانه آن از مباحث اساسی در برنامه ریزی و مدیریت شهری محسوب می شود. هدف از این تحقیق بررسی کیفیت زیست محیطی در منطقه 10 شهرداری تهران براساس فضای سبز موجود و ارائه توصیه های مناسب به منظور بالا بردن کیفیت محیط زیست به سطح استاندارد می باشد. برای رسیدن به این هدف، مناطق فضای سبز با استفاده از تصویر ماهواره لندست-8 و شاخص نرمال شده پوشش گیاهی (NDVI) استخراج شد. مناطق فضای سبز استخراج شده با شاخص های کیفیت هوا و تراکم جمعیت و با استفاده از روش شاخص نمایه سازی قیاسی در سطح هر بلوک، برای شناخت ارتباط این عوامل به صورت کمی تجزیه و تحلیل شدند. برای شناسایی مناطق با حساسیت بالا، نقشه وضعیت بحران زیست محیطی براساس تراکم جمعیت و درصد فضای سبز موجود ایجاد شد. نتایج حاکی از آن است که 25/3 درصد از کل منطقه 10 را فضای سبز در بر می گیرد؛ و همچنین 122 بلوک از 125 فاقد حداقل سرانه فضای سبز برای زندگی سالم هستند. به منظور بالا بردن کیفیت شاخص های زیست محیطی به سطح استانداردهای بین المللی، توصیه هایی در مورد مناطقی که فضای سبز باید در آن ایجاد شود ارائه گردید. این پژوهش برای پروژه های توسعه آینده، برنامه ریزی شهری در راستای حفظ کیفیت محیط زیست در سطح قابل قبولی اهمیت دارد.

گردشگری گسترده ترین فعالیت خدماتی است و به طور مسلم در آینده با سرعتی بیش از گذشته و امروز توسعه خواهد یافت. مجموعه ی عباس آباد بهشهر به عنوان یکی از مهم تر ین اماکن گردشگری استان مازندران علی رغم قابلیت های تاریخی و اکوتوریستی بسیار بالا نتوانسته است هماهنگ با رشد صنعت گردشگری جایگاه مناسبی را در جذب گردشگران ملی و بین المللی در کشور به دست آورد. مقاله ی حاضر با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و با هدف شناخت و آگاهی از مطلوبیت عناصر گردشگری در مجموعه ی عباس آباد بهشهر تهیه شده است. به گونه ای که ضمن شناخت ویژگی های جامعه ی آماری، میزان رضایت آنان از امکانات و خدمات گردشگری منطقه ی مورد مطالعه، ارزیابی شده و پیشنهادهایی برای استفاده ی بهینه از قابلیت ها و امکانات موجود گردشگری ارائه گردیده است.  جامعه ی آماری این پژوهش، همه ی شهروندان ساکن شهر بهشهر بوده اند که با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده و به کار گیری فرمول کوکران تعداد 378 نمونه مورد پرسشگری مستقیم قرار گرفته اند. پس از جمع آوری اطلاعات میدانی از طریق ابزار پرسشنامه، روابط بین متغیر های پژوهش از طریق آماره های توصیفی (جدول فراوانی، نمودار و ...) و استنباطی (آزمون T-Test) ؛ در قالب نرم افزار SPSS مورد بررسی قرار گرفته است. آنالیز انجام گرفته از طریق آزمون T تک دامنه ای نشان داده است که بیشترین مطلوبیت این مجموعه از نظر جامعه ی آماری (با 5/41درصد پاسخ ها) مربوط به «جاذبه های طبیعی» و کمترین مطلوبیت نیز مربوط به «امکانات اقامتی» آن با 5/26درصد فراوانی  بوده است.