لیلا جلال آبادی

پژوهش حاضر از لحاظ هدف کاربردی و از نظر روش ترکیبی از روش های اسنادی و پیمایشی است. برای گردآوری اطلاعات و داد ه های مورد نیاز از شیوه های اسنادی و میدانی استفاده شد. همچنین با توجه به هدف تحقیق، از بین خانوارهای روستاهای منتخب، 352 خانوار به عنوان نمونه با استفاده از فرمول کوکران تعیین شدند. به طور خاص، در این پژوهش با بهره گیری از نرم افزارهای تحلیل فضایی Gephi و GIS و روش تحلیل شبکه به تحلیل جریان ها و روابط عنوان شده در ناحیه مورد مطالعه پرداخته شد تا از این طریق امکان شکل گیری شبکه منطقه ای مبتنی بر پیوندها و توسعه یکپارچه روستایی  شهری بررسی شود. نتایج نشان دهنده آن است که همبستگی مستقیم بین جریان ها و سطح توسعه یافتگی سکونتگاه های روستایی جهت شکل گیری شبکه منطقه ای وجود دارد. جریانات فضایی، به ویژه جریان اقتصادی و جمعیت، زمینه تعاملات روستایی  شهری را در ناحیه مورد مطالعه فراهم کرده است و در سلسله مراتب شبکه ای سطح اول روستاهای پیرامون در دریافت خدمات تابع کانون شهری هنزا با بالاترین امتیاز در خدمات دهی هستند. در واقع، فقدان برنامه ریزی توسعه فضایی برای نظم دهی به چگونگی روابط و پیوندها و به دنبال آن کم توجهی به نقش روستاهای پیرامونی هنزا موجب شده نتوانیم جریانات و عوامل شکل دهنده و تأثیر گذار بر این پیوندها را طوری هدایت کنیم که زمینه ساز توسعه در کل منطقه باشند.

علیرغم اینکه گردشگری با یک روند رو به رشد و مثبت در جهان روبرو بود و پیشرفت اقتصادی قابل توجهی در مقاصد گردشگری ایجاد کرده است ، این پیشرفت با بروز برخی از بحران ها و وقایع منفی مختل شده است. بحران هایی نظیر سیل، زلزله، شیوع بیماری های پاندمیک ، تهدیدی بی سابقه در صنعت گردشگری هستند که بر تصمیم سفر گردشگران اثرگذارند و موجب کاهش قابل توجه تقاضای گردشگری می شوند.پژوهش حاضر سعی دارد اثرات چالش برانگیز ناشی از کووید-19 بر صنعت گردشگری کشور ایران را مورد بررسی قرار دهد و سناریوهایی را در راستای رفتار گردشگر پس از عبور از این بحران و کنش واکنش متصدیان امر گردشگری در دوران پساکرونا و در افق 1405 ارائه دهد. روش انجام پژوهش به صورت توصیفی – تحلیلی و پیمایشی با استفاده از روش تحلیل محتوا ، روش دلفی و سناریونویسی صورت گرفته است. نتایج نشان می دهد کووید-19 تأثیرات مخرب و جبران ناپذیری بر صنعت گردشگری ایران و تصمیم سفر گردشگران داخلی و خارجی و درک آنان از وضعیت موجود دارد و در نهایت 3سناریوی طلایی، سیاه و سفید و بحرانی در قبال آینده گردشگری ایران در افق 1405 مطرح گردید.

این پژوهش، با رویکرد آینده پژوهی، به شناسایی مهمترین عوامل مؤثر بر وضعیت آینده توسعه پایدار منظومه روستایی شهربابک و بررسی میزان و چگونگی تاثیرگذاری این عوامل بر یکدیگر می پردازد. پژوهش حاضر از لحاظ هدف کاربردی و از نظر روش ترکیبی از روش های اسنادی – پیمایشی و از نظر ماهیت، بر اساس روش های جدید علم آینده پژوهی ، تحلیلی و اکتشافی است که با به کارگیری ترکیبی از مدل های کمی و کیفی انجام گرفته است. با توجه به ماهیت پژوهش، از روش تحلیل ساختاری میک مک و تکنیک دلفی بهره گرفته شده است. در این راستا پس از برگزاری جلسات اولیه بحث با بیست نفر از کارشناسان و خبرگان در حیطه برنامه ریزی روستایی و منطقه ای شهرستان شهربابک، به عنوان جامعه آماری پژوهش، پنجاه متغیر اولیه در قالب شش بعد کلی شناسایی گردید. در ادامه، عوامل اولیه در چارچوب ماتریس اثرات متقاطع در نرم افزار آینده نگار میک مک تعریف شد. آنچه از وضعیت صفحه پراکندگی عوامل می توان دریافت الگوی پراکندگی متغیرهای مؤثر حاکی از ناپایداری سیستم است. با توجه به امتیاز بالای تاثیرگذاری مستقیم و غیرمستقیم، 15 عامل کلیدی در توسعه پایدار منظومه شهربابک تاثیرگذارند. فاکتورهای کلیدی مهم در بعد کالبدی؛ فاصله روستا از شهر اصلی، ایجاد زیرساخت ها، توسعه شبکه حمل و نقل ناحیه ای، در بعد مدیریتی؛ افزایش افزایش اعتماد، برنامه باوری و برنامه محوری منظومه ،مسئولیت پذیری، در بعد اقتصادی؛ وضعیت امنیت و ثبات شغلی روستاییان، توسعه گردشگری در منظومه، عوامل تاثیرگذار بر آینده توسعه پایدار منظومه شهربابک هستند.

این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر روش ترکیبی از روش های کمی و کیفی و از نظر ماهیت توصیفی – تحلیلی و بر اساس روش های آینده پژوهی ، تحلیلی و اکتشافی است. از تکنیک دلفی و ماتریس تاثیرات متقابل برای شناسایی عوامل موثر و در ادامه از روش تحلیل ساختاری میک مک جهت بررسی اثرگذاری و اثرپذیری و شناسایی عوامل کلیدی بهره گرفته شده است. بنابراین پس از برگزاری جلسات اولیه بحث با هفده نفر از کارشناسان و خبرگان در حیطه برنامه ریزی منطقه ای شهرستان فهرج، به عنوان جامعه آماری پژوهش که از روش نمونه گیری گلوله برفی و به روش هدفمند انتخاب شدند ، 49 عامل در 14 بعد کلی شناسایی گردید. با توجه به امتیاز بالای تاثیرگذاری مستقیم و غیرمستقیم، 16عامل کلیدی در توسعه پایدار فهرج تاثیرگذارند. فاکتورهای؛ دسترسی به اینترنت، وضعیت روستاها از لحاظ مقاوم سازی اراضی روستایی، دسترسی به بوستان روستایی، دسترسی به خدمات عمومی،دسترسی به امکانات پزشکی و خدمات بهداشتی ، دسترسی به دهیاری، افزایش اعتماد، اطمینان و همدلی میان مردم و مسئولین، امنیت اجتماعی محل زندگی، توسعه گردشگری ، وجود امکانات زیربنایی، اندازه جمعیت، وضعیت مناسب بودن میزان درآمد و هزینه روستاییان، اشتغال در روستا، سرمایه گذاری بخش خصوصی ، تراکم خانوار در واحد مسکونی ، عوامل تاثیرگذار بر آینده توسعه پایدار ناحیه فهرج هستند. شماره ی مقاله: 1

گردشگری پایدار یک سیستم پیچیده و مفهوم آکادمیک به عنوان محصول عصر مصرف گرایی و نئولیبرالیسم است. امروزه پایداری به یک متغیر کلیدی در رقابت پذیری و یک هدف اولیه برای مدیران مقاصد گردشگری تبدیل شده است. با این حال، ایجاد گردشگری پایدار آسان نیست .لازم است تعاملی قوی بین ابعاد و عوامل کلیدی گردشگری پایدار و اثرات آن بر محیط زیست برقرار شود . ﭘﮋوﻫﺶ حاضر از ﻧﻈﺮ ﻫﺪف ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ و از ﻧﻈﺮ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﮐﺎرﺑﺮدی اﺳﺖ و ابزار جمع آوری اطلاعات پرسشنامه است . هدف ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ حاضر، ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ شاخص های پایداری و سنجش، رتبه بندی مناطق شهر کرمان از نظر وضعیت شاخص های ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺮ ابعاد چهارگانه ﺗﻮﺳﻌﻪ ی ﮔﺮدﺷﮕﺮی پایدار است. ابتدا در سطح مناطق شهر کرمان، پرسشنامه توزیع گردید و نتایج به دست آمده با استفاده از روش آنتروپی شانون وزن دهی و با استفاده از مدل های تصمیم گیری(الکتر، ویکور و saw) وزن های بدست آمده مورد بررسی تقابلی قرار گرفته و بر اساس برخورداری از میزان ضریب تاثیر، مورد سنجش و ارزیابی قرار گرفتند.لیکن با توجه به ماهیت این مدل ها و ویژگیهای مناطق شهری کرمان، نتایج مدل های مختلف، نتایج متفاوتی را نشان می دهد که در هر کدام از نقشه های تکنیک مورد استفاده بیان گردیده است. برای دست یابی به نتیجه قابل قبول از تکنیک ادغامی کپلند که نتایج سه مدل الکتر، ویکور و saw را با هم ادغام نموده و ارزیابی می نماید، استفاده گردید و براساس این تکنیک، مناطق چهارگانه شهری کرمان از منظر گردشگری پایدار مورد ارزیابی قرار گرفتند.

این مقاله سناریوهای آینده گردشگری شهر کرمان در افق 1410 را با رویکرد آینده پژوهی شناسایی و تدوین کرده است. داده ها با روش های اسنادی و پیمایشی تهیه شده و در پردازش آنها از روش دلفی، تحلیل ساختاری و Scenario Wizard استفاده شده است. جامعه آماری شامل پانزده نفر از نخبگان علمی و اجرایی شهر کرمان است که پس از جلسات بحث اولیه 15 وضعیت محتمل عوامل پیشران  در تدوین سناریوها را وزن دهی و شناسایی کرده اند. نتایج نشان می دهد 80 درصد وضعیت های گردشگری کرمان در آینده مطلوب و 20درصد ثابت و بحرانی است. شهر کرمان با سه گروه از سناریوهای توسعه گردشگری در آینده روبروست. مطلوب ترین سناریو گروه اول است که بر شالوده رقابت پذیری، برنامه محوری و توسعه متوازن استوار است. 

هدف: هدف از این پژوهش بررسی برخی از عوامل اجتماعی – اقتصادی و فرهنگی موثر بر نابرابری جنسیتی – آموزشی در شهر خاش بود . روش شناسی: جامعه آماری تحقیق شامل تمامی والدین دارای فرزندان دختر و پسر بودند که ازمیان آنها 80 نفر به صورت تصادفی انتخاب شدند . برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار spss در دو بخش آمار توصیفی و آمار استنباطی استفاده شد. در قسمت آمار توصیفی از آزمون های میانگین، درصد، فراوانی، و در قسمت آمار استنباطی از آزمون همبستگی پیرسون برای بررسی و تحلیل اطلاعات استفاده شد. یافته ها: نتایج بدست آمده از پژوهش حاکی از آن است :1- میانگین و انحراف معیار ایدئولوژی برابر با 41/6 و 95/1 می باشد. لذا تفاوت میانگین ایدئولوژی در نابرابری جنسیتی به لحاظ آماری معنی دار است. بنابراین می توان نتیجه گرفت که عوامل فرهنگی ، ایدئولوژی و ازدواج در سنین پایین دختران ،عامل موثری در نا برابری جنسیتی – آموزشی شهر خاش است. 2- میانگین و انحراف معیار سواد مادر برابر با 77/1 و 96/0 می باشد ودر نتیجه میزان تحصیلات مادر عامل مهمی در ادامه تحصیل دختران محسوب می شود. نتیجه گیری: عوامل اقتصادی مانند درآمد با نابرابری جنسیتی – آموزشی رابطه مستقیمی دارند و جامعه پذیری جنسیتی از جانب والدین و تفکرات سنتی خانواده مبتنی بر بی فایده دانستن تحصیل دختران، نابرابری آموزشی را در منطقه مورد نظر به وجود خواهد آورد.

با توجه به اینکه کشور ایران از کشورهای بلا خیز دنیا به شمار می رود، لذا برنامه ریزی پیش از وقوع بحران از مسائل مهمی است که باید در برنامه کار سازمانهای متولی چون مدیریت شهری، سازمان پیشگیری از حوادث و سایر نهادها و سازمانهایی که هریک به نحوی در اداره و مدیریت شهرها اثرگذارند، قرار گیرد. مدیریت بحران با بهره گیری گسترده از کلیه عوامل مؤثر در بهینه سازی اقدامات و کاهش خسارات ناشی از بحرانها و مقابله هوشمندانه و برنامه محور با آن پدید آمده است. در سالهای اخیر احداث پایگاههای پشتیبانی مدیریت بحران در دستور کار سازمان پیشگیری و مدیریت بحران در کشور قرار گرفته است. یکی از موارد قابل توجیه قبل از احداث این پایگاهها، مطالعه، بررسی و انتخاب مکان جغرافیایی مناسب برای استقرار این نوع کاربری هاست. در این پژوهش مکان یابی پایگاههای مدیریت بحران در شهر گرگان مورد مطالعه قرار گرفته است. به این منظور در مرحله نخست پارامتر ها و معیارهای مؤثر در مکان یابی این پایگاهها شناسایی و تدوین شده اند  و با استفاده از مبانی نظری فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP)به محاسبه وزن معیارها با استفاده از نرم افزار EXOERT CHOICE  پرداخته شده است و سپس با توجه به قابلیت سیستم  اطلاعات جغرافیایی (GIS) به عنوان تحلیلگر مکانی در حل مسائل پیچیده شهری و تعریف معیارهای مورد نظر به صورت لایه های اطلاعاتی، از توانایی این سیستم جهت آماده سازی، تلفیق و تحلیل لایه ها  بهره گرفته شده است و در نهایت مکان مناسب برای استقرار این پایگاهها ارائه شده است.

پژوهش حاضر، با رویکرد آینده پژوهی به شناسایی مهمترین عوامل مؤثر و بررسی میزان و چگونگی تأثیرگذاری این عوامل بر یکدیگر و بر وضعیت آینده گردشگری پایدار شهر کرمان می پردازد. این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی، از نظر روش ترکیبی از روش های اسنادی و پیمایشی و از نظر ماهیت بر اساس روش های جدید علم آینده پژوهی، تحلیلی و اکتشافی است که با به کارگیری ترکیبی از مدل های کمی و کیفی انجام گرفته است. با توجه به ماهیت این پژوهش، از روش تحلیل ساختاری، MIC MAC و دلفی بهره گرفته شده است. در این راستا پس از برگزاری جلسات اولیه بحث با پانزده نفر از نخبگان و متخصصان گردشگری کرمان به عنوان جامعه آماری تحقیق ، تعداد 50 متغیر در قالب 4 بعد کلی به عنوان متغیرهای اولیه شناسایی شدند. در ادامه، متغیرهای اولیه در چارچوب ماتریس اثرات متقاطع در نرم افزار آینده نگار میک مک تعریف شدند. نتایج نشان می دهد آنچه از وضعیت صفحه پراکندگی متغیرها می توان فهمید حاکی از ناپایداری سیستم می باشد که بیشتر متغیرها در اطراف محور قطری صفحه پراکنده هستند. و در نهایت 10 عامل اصلی با توجه به امتیاز بالای تأثیرگذاری مستقیم و غیرمستقیم به عنوان عوامل کلیدی در آینده توسعه گردشگری پایدار شهر کرمان تأثیرگذار هستند.که از بین این عوامل، تأثیرگذارترین عوامل کلیدی در توسعه گردشگری پایدار شهر کرمان،رقابت پذیری است و حذف موانع سفر،گسترش فضاهای ساخته شده مرتبط با گردشگری،ﺗﺨﺮیﺐ ﻣﺤیﻂ در ﻧﺘیﺠﻪ ﺳﺎﺧﺖ و ﺳﺎز ﺑیﺶ از ﺣﺪ ﺧﺎﻧﻪهای دوم و مشارکت و همبستگی در درجات بعدی اهمیت قرار دارند.

هر جامعه ای در راه توسعه تلاش می کند، زیرا توسعه هدفی است که اکثر مردم آن را ضروری می دانند. فراهم نمودن زمینه برخورداری از خدمات مختلف اقتصادی، رفاهی و زیر بنایی، تسهیلات اجتماعی، فرهنگی و بهداشتی از اساسی ترین شاخص های برنامه ریزی در هر واحد برنامه ریزی به ویژه شهرستانها است.هدف از مقاله حاضر تعیین درجه توسعه یافتگی شاخص های اقتصادی، آموزشی، درمانی و زیربنایی شهرستانهای استان خراسان شمالی بود. تحقیق از نوع تحقیقات کاربردی و روش انجام آن توصیفی و تحلیلی بوده و روش جمع آوری اطلاعات به دو روش مطالعات کتابخانه ای و پژوهش میدانی صورت گرفت. به منظور رتبه بندی شهرستانهای استان خراسان شمالی از لحاظ توسعه یافتگی شاخص های اقتصادی، آموزشی – فرهنگی، بهداشتی – درمانی و زیربنایی، از مدل سطح بندی تاپسیس و نرم افزارهای Excel و SPSS و برای ترسیم و تهیه نقشه ها از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) استفاده شده است.  نتایج پژوهش نشان داد که در میان شهرستانهای استان خراسان شمالی در بخش شاخص اقتصادی اسفراین، توسعه یافته ترین شهرستان و مانه و سملقان در پایین ترین رتبه توسعه یافتگی قرار داشتند. در بخش شاخص آموزشی- فرهنگی  شهرستان گرمه، توسعه یافته ترین و بجنورد توسعه نیافته ترین شهرستان بود. همچنین در بخش شاخص بهداشتی- درمانی شهرستان بجنورد، توسعه یافته ترین و مانه و سملقان توسعه نیافته ترین و در نهایت در شاخص زیربنایی شهرستان شیروان توسعه یافته ترین و مانه و سملقان توسعه نیافته ترین شهرستان استان خراسان شمالی از نظر دسترسی به شاخصهای زیر بنایی می باشد. 

امروزه نظام های مدیریت و برنامه ریزی شهری، در تلاش اند از طریق رصد تحولات توسعه شهری، برنامه های توسعه را به سمت پایداری قوی تر هدایت کنند. پایش تغییرات نظام شهری و تحولات ابعاد پایداری توسعه شهری، زیربنایی برای تحقق اهداف ارزشمند توسعه پایدار شهری شمرده می شود. در این میان شهر بم پس از زمین لرزه 1382، نسبت به سایر شهرهای کشور با تغییرات گسترده ای در زمینه های فیزیکی، اقتصادی اجتماعی و زیست محیطی، همراه بوده است. بنابراین ارزیابی تحولات توسعه این شهر در مقایسه با وضعیت شاخص های پایداری سایر نقاط شهری کشور، ضروری به نظر می رسد. هدف پژوهش حاضر، بررسی و تحلیل ابعاد پایداری شهر بم و مقایسه آن با شاخص های پایداری شهری در سطح ملی است. با عنایت به هدف پژوهش، فرضیه اصلی تحقیق این گونه مطرح شده است: به نظر می رسد بین ابعاد پایداری توسعه شهر بم و سایر نقاط شهری کشور، تفاوت معناداری وجود دارد. در راستای آزمون فرضیه پژوهش، داده های مورد نیاز از سرشماری های عمومی به دست آمده است و با استفاده از آزمون ناپارامتری علامت، تحلیل های لازم روی داده ها انجام گرفت. نتایج پژوهش نشان داد، شهر بم به لحاظ شاخص های پایدار شهری نسبت به متوسط نظام شهری کشور، وضعیت مطلوب تری دارد و به طور کلی در ردیف شهرهای پایدار شمرده می شود. تحلیل های آماری نشان داد، شهر بم به لحاظ شاخص های اجتماعی و زیست محیطی در مقایسه با پایداری شهرها در گستره ملی، از وضعیت پایدارتری برخوردار است، اما در بعد اقتصادی، مقادیر شاخص های پایداری شهر بم تفاوت معناداری با مقادیر متوسط شاخص های پایداری اقتصاد شهری کل کشور ندارد و پایداری این بعد در مقایسه با ابعاد اجتماعی و محیطی پایداری شهر بم کمتر است.