علیرضا ممتازیان

هدف اصلی این مقاله، بررسی رابطه بین رقابت در بازار محصول و کیفیت اطلاعات مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است. به همین منظور، از شاخص های هرفیندال هیرشمن، لرنر و لرنر تعدیل شده به عنوان معیارهای رقابت در بازار محصول استفاده شده است. هم چنین، کیفیت اطلاعات مالی نیز از دو جنبه کیفیت اقلام تعهدی (کیفیت سود) و کیفیت افشاء بررسی شده است. جامعه آماری این پژوهش را 73 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران تشکیل می دهد، که در طی سال های 1382 تا 1391 بررسی شده است. از تحلیل آماری رگرسیون خطی چند متغیره و تحلیل واریانس برای آزمون فرضیه های پژوهش استفاده شده است. نتایج آزمون فرضیه های پژوهش نشان می دهد که به طور کلی بین شاخص های رقابت در بازار محصول و معیارهای کیفیت اطلاعات مالی رابطه مستقیم معناداری وجود دارد. بنابراین، نتایج پژوهش نشان داد که رقابت در بازار محصولات به عنوان یکی از عوامل مهم در تصمیم های افشای داوطلبانه مدیران، نقش بسزایی ایفا می کند. نتایج حاصل از آزمون تحلیل واریانس نیز نشان داد که بین میانگین شاخص های کیفیت اطلاعات مالی و رقابت در بازار محصولات در صنایع مختلف تفاوت معناداری وجود دارد.

هدف این مقاله بررسی رابطه بین رقابت در بازار محصول و هزینه تأمین مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است. در این راستا علاوه بر تأثیر اندازه شرکت، اهرم مالی شرکت ها نیز کنترل شده است. همچنین از شاخص های هرفیندال هیرشمن، نسبت تمرکز بنگاه، لرنر و لرنر تعدیل شده به عنوان معیارهای رقابت در بازار محصول استفاده شده است. جامعه آماری مطالعه حاضر را شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در دوره زمانی 1382 الی 1390 تشکیل می دهند. از تحلیل آماری رگرسیون خطی چند متغیره برای آزمون فرضیه های پژوهش استفاده شده است. نتایج آزمون فرضیه های پژوهش نشان می دهد که به طور کلی بین شاخص های رقابت در بازار محصول و هزینه سرمایه سهام عادی و هزینه بدهی به عنوان معیار هزینه تأمین مالی، رابطه معناداری وجود دارد. از این رو به شرکت ها توصیه می شود که با طراحی و به کارگیری استراتژی های هوشمندانه و هدفمند در خصوص تأمین مالی، علاوه بر کسب بازده بیشتر، بازار محصول را تحت تأثیر قرار داده و جایگاه خود را در بازار مستحکم و سهم بازار خود را نیز افزایش دهند.

در زمینه ارتباط بین کیفیت افشای اطلاعات مالی و بازده سهام شرکت ها، یک دوگانگی در مطالعات انجام شده وجود دارد. در حالی که برخی از مطالعات به بررسی تأثیر کیفیت افشای اطلاعات مالی بر بازده سهام شرکت ها پرداخته اند، مطالعات دیگری نیز وجود دارد که تأثیر بازده سهام شرکت ها بر کیفیت افشای اطلاعات را مورد آزمون قرار داده اند. مشاهده شواهدی مبنی بر صحت هر دو رویکرد یاد شده، می تواند به معنی وجود یک رابطه دوطرفه بین این دو متغیر باشد. در این راستا، پژوهش حاضر به بررسی رابطه دوطرفه کیفیت افشای اطلاعات مالی و بازده سهام 127 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در بازه زمانی1382-1390 می پردازد. در ابتدا با انجام آزمون علیت گرنجری، وجود رابطه دوطرفه بین این دو متغیر مورد تأیید قرار گرفت و سپس سیستم معادلات همزمان با استفاده از روش رگرسیون دومرحله ای برآورد شد. نتایج برآورد حاکی از وجود یک رابطه دوطرفه بین کیفیت افشای اطلاعات مالی و بازده سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است. به عبارت دیگر، نتایج حاصل از سیستم معادلات همزمان، از اطمینان و صحت بیشتری نسبت به برآورد تک معادله ای، برخوردار است.

هدف پژوهش حاضر، مطالعه تأثیر قابلیت های مدیریت بر معیارهای عملکرد شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است. در این راستا، تأثیر متغیرهای اندازه شرکت و اهرم مالی نیز کنترل شده است. از این رو ابتدا با استفاده از تکنیک تحلیل پوششی داده ها، قابلیت مدیران اندازه گیری شده است. در ادامه، با محاسبه هر یک از چهار معیار عملکرد شرکت (ارزش افزوده اقتصادی، بازده حقوق صاحبان سهام، نسبت قیمت به سود و نسبت کیوتوبین)، به بررسی رابطه بین متغیر مستقل و وابسته، پرداخته شده است. نمونه آماری پژوهش شامل 161 شرکت در دوره زمانی 1384 الی 1393 می باشد. نتایج آزمون فرضیه های پژوهش نشان می دهد که به طور کلی، بین قابلیت مدیران و معیارهای عملکرد شرکت رابطه مستقیم و معناداری وجود دارد. بدین معنا که با افزایش قابلیت مدیران در استفاده بهتر از منابع و به تبع آن افزایش کارایی کل شرکت، عملکرد شرکت بهبود یافته و از این طریق ثروت سهامداران افزایش می یابد

هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه غیرخطی بین رشد و سودآوری در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است. در این راستا تأثیر اندازه شرکت، اهرم مالی و نسبت نقدینگی نیز کنترل شده است. بدین منظور از داده های مربوط به 173 شرکت برای دوره زمانی 1382-1390 استفاده شد. در ابتدا پس از بررسی متون که به نوعی رابطه غیر خطی بین رشد و سودآوری شرکت ها را تایید کرده، اقدام به بررسی پایایی داده ها با استفاده از آزمون لوین، لین و چاو شده و پس از آن با استفاده از نرم افزار Eviews رابطه غیرخطی برآورد شده است. نتایج حاکی از آن است که به طور کلی بین رشد و سودآوری شرکت ها یک رابطه ی غیرخطی معنادار وجود داشته، بدین صورت که همزمان با رشد شرکت، سودآوری آن نیز افزایش می یابد اما این رابطه تا یک آستانه وجود داشته و از آن نقطه به بعد، هر اندازه که شرکت رشد می کند، سودآوری آن کاهش می یابد.

پژوهش حاضر به بررسی و مقایسه سودمندی روش های مختلف انتخاب متغیر در پیش بینی نوع اظهارنظر حسابرسان شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می پردازد. در این راستا، عملکرد روش های انتخاب متغیر (شامل مبتنی بر همبستگی، آزمون t، تحلیل تشخیصی گام به گام، ریلیف و تحلیل عاملی) بررسی و با یکدیگر مقایسه شده است. طبقه بندی کننده های استفاده شده نیز شامل ماشین بردار پشتیبان و شبکه های عصبی مصنوعی است. ازاین رو، یافته های تجربی مربوط به بررسی 1214 مشاهده (سال- شرکت) پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در بازه زمانی 1386 الی 1393 حاکی از سودمندی و تأثیر مثبت استفاده از روش های انتخاب متغیر بر عملکرد پیش بینی نوع اظهارنظر حسابرسان و هم چنین وجود تفاوت معنادار بین میزان سودمندی این روش ها است. به عبارتی دیگر، در صورت استفاده از متغیرهای منتخب این روش ها نسبت به استفاده از 35 متغیر اولیه ، میانگین دقت افزایش و خطای نوع اول و دوم کاهش می یابد. افزون براین، یافته های پژوهش حاکی از عملکرد بهتر و مناسب ماشین بردار پشتیبان نسبت به شبکه های عصبی است.

هدف از پژوهش حاضر، بررسی رابطه پذیرش و استفاده از فناوری توسعه یافته با یادگیری سیار در دانشجویان حسابداری بود. این پژوهش کاربردی و از نوع توصیفی- همبستگی بوده و جامعه آن دانشجویان حسابداری مقاطع و دانشگاه های مختلف کشور بودند که 141 نفر با استفاده از نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. برای سنجش متغیرها نیز از پرسشنامه استاندارد فاگان (2019) پس از تائید روایی و پایایی استفاده شد. همچنین، دوره زمانی موردمطالعه، سال تحصیلی 1397-1398 است. برای آزمون فرضیه ها نیز از تحلیل معادلات ساختاری استفاده شد. یافته ها نشان داد که بین پذیرش و استفاده از فناوری توسعه یافته و یادگیری سیار رابطه مثبت و معنادار (80 درصد) در سطح اطمینان 95 درصد وجود دارد. سایر یافته ها نیز نشان داد که بین امید به تلاش و یادگیری سیار (67 درصد)، بین امید به عملکرد و یادگیری سیار (31 درصد)، بین تأثیرهای اجتماعی و یادگیری سیار (21 درصد)، بین انگیزه و یادگیری سیار (19 درصد)، بین انگیزه و امید به تلاش (71 درصد) و بین انگیزه و امید به عملکرد (73 درصد) رابطه مثبت و معناداری در سطح اطمینان 95 درصد وجود دارد. همچنین، اثر معنادار سن و جنس بر یادگیری نیز مشاهده نشد. باوجودآنکه پژوهش های آموزش حسابداری تاکنون چندان متمرکز بر پیاده سازی یادگیری سیار نبوده اند، استفاده از ابزارهای الکترونیکی شخصی از قبیل گوشی های هوشمند برای یادگیری روبه گسترش است و متناسب با نیازهای اجتماعی کنونی بوده که این مهم انگیزه دانشجویان و رضایت مندی نسبت به محتوای یادگیری را ارتقا می بخشد.

در زمینه ارتباط بین رشد و سودآوری شرکت ها، در مطالعات انجام شده دوگانگی وجود دارد. در حالی که برخی از مطالعات به بررسی تأثیر رشد بر سودآوری شرکت ها پرداخته اند، مطالعات دیگری نیز وجود دارد که تأثیر سودآوری شرکت ها را بر رشد آزموده اند. مشاهده شواهدی مبنی بر صحت هر دو رویکرد یاد شده، می تواند به معنای وجود رابطه ای دوسویه میان این دو متغیر باشد. در این راستا، پژوهش حاضر به بررسی رابطه دوسویه رشد و سودآوری 173 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، در بازه زمانی 1390 - 1382 می پردازد. ابتدا با انجام آزمون علیت گرنجری، وجود رابطه دوسویه میان این دو متغیر به تأیید رسید و پس از آن، سیستم معادلات همزمان با استفاده از روش رگرسیون دومرحله ای برآورد شد. نتایج برآورد حاکی از وجود رابطه دوسویه میان رشد و سودآوری شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است. به گفته دیگر، نتایج حاصل از سیستم معادلات همزمان، از اطمینان و صحت بیشتری نسبت به برآورد تک معادله ای، برخوردار است.

هدف اولیه پژوهش حاضر، بررسی رابطه بین تغییر اظهارنظر حسابرسی با چرخش شریک موسسه حسابرسی در بورس اوراق بهادار تهران است. سپس تأثیر تعدیل کننده اهمیت صاحب کار بر رابطه مذکور سنجش می شود؛ در پژوهش حاضر تعداد 143 شرکت بورس اوراق بهادار تهران با استفاده از روش حذف سامانمند به عنوان نمونه آماری در بازه زمانی سال های 1392 تا 1399 (در مجموع 1143 مشاهده) با توجه به ویژگی های پژوهش انتخاب شده است. روش انجام پژوهش حاضر، از دیدگاه نظری، توصیفی-اسنادی و از نظر آماری، کاربردی- پس رویدادی است و با استفاده از رگرسیون لجستیک و داده های ترکیبی به تبیین و سنجش مدل های مفروض پرداخته شده است. یافته های پژوهش حاضر نشان می دهد تغییر اظهارنظر حسابرسی با چرخش شریک موسسه حسابرسی رابطه حداقلی (با اطمینان 90 درصد) و معناداری دارد و بدین وسیله ادبیات ابتدایی تغییر اظهارنظر حسابرسی را در ایران غنی می سازد. هم چنین اهمیت صاحب کار نمی تواند رابطه مذکور را تعدیل نماید. از مهم ترین دلایل عدم تعدیل این رابطه می توان به افشای نامناسب متغیر حق الزحمه حسابرسی در برخی شرکت ها اشاره نمود که در محاسبه متغیر اهمیت صاحب کار نقش بسزایی دارد.

هدف پژوهش حاضر، بررسی تأثیر برنامه درسی پنهان بر اخلاق پژوهش در دانشجویان حسابداری است. بی اخلاقی در پژوهش می تواند ضمن کاهش کیفیت پژوهش های دانشگاهی، بی-اعتمادی و خدشه دار شدن حیثیت حرفه ای را پدید آورد. این پژوهش ازلحاظ هدف کاربردی است که جامعه آن را دانشجویان تحصیلات تکمیلی حسابداری دانشگاه های مختلف در سطح کشور تشکیل می دهد. برای این منظور با کسب نظر 143 نفر از آنان در سطح کشور به روش تصادفی ساده در سال 1400، این موضوع بررسی شد. بررسی یافته ها توسط فن حداقل مربعات جزئی و معادلات ساختاری در نرم افزار PLS مورد آزمون قرار گرفت. یافته های پژوهش نشان داد که بین برنامه درسی پنهان و اخلاق پژوهش رابطه مثبت و معناداری در سطح 56 درصد وجود دارد. ررسی رابطه باورهای مذهبی و اخلاق پژوهش نیز نشان داد که بین این دو متغیر رابطه مثبت و معناداری در سطح 44 درصد وجود دارد. افزون بر آن، بین سن، جنسیت و اخلاق پژوهش رابطه معناداری مشاهده نشد. یافته کلی این پژوهش بیانگر توجه بیشتر به مقوله اخلاق پژوهش در رشته حسابداری است و لازم است توجه بیشتری به آن صورت گیرد.