احمد اللهیاری بوزنجانی

دین مبین اسلام دارای نظام ارزشی جامعی است که برای تمامی مراحل و بخش های زندگی انسان دارای دستورالعمل های ارزشی است. از جمله آنها، زندگی سازمانی انسان است که اسلام در قالب سبک مدیریت اسلامی به بررسی و تبیین رهنمودهای ارزشی برای آن پرداخته است. در اسلام، لازمه حکومت و مدیریت صحیح، نگاه توحیدمحور است؛ یعنی رعایت سمت وسوی الهی در کارها و در نهایت، طراحی برنامه ها و کارکردهای سازمانی به گونه ای که رضایت خداوند متعال را جلب نماید. از جمله استلزامات جلب رضایت خداوند و نگاه توحیدمحور در مدیریت سازمان، نگرشی انسان گرایانه در جهت تکریم کرامت نیروی انسانی سازمان است؛ یعنی برای همه ارزش و کرامت و حرمت قایل شدن، و حکومت و مدیریت را برای آنان و در خدمت ایشان دیدن. نظر به اهمیت این موضوع، این مقاله با رویکرد تحلیلی نظری، به بررسی سبک مدیریت مبتنی بر کرامت انسانی، و ویژگی های آن با توجه به آیات و روایات اسلامی پرداخته و در نهایت، الگویی برای معرفی و به کارگیری آن در سازمان ها ارائه کرده است.

هدف این پژوهش، ساخت و اعتباریابی مقیاسی به منظور ارزیابی رفتارهای شهروندی کارکنان با رویکردی مبتنی بر آموزه های اسلامی بوده است. از این رو با مرور مجموعه ای از الگو های رفتارهای شهروندی کارکنان، الگویی که بیشترین تناسب را با هدف پژوهش داشت، انتخاب، و ابزار آن بر همان اساس طراحی شد. طرح نمونه گیری در این پژوهش از نوع تصادفی و چگونگی ارزیابی نیز توسط سرپرستان هر بخش بوده است. به منظور اعتباریابی مقیاس آن نیز از روش تحلیل عاملی تأییدی در بستر نرم افزار ایموس استفاده شد. در بیانی کلی، نتیجه نهایی پژوهش این بود که پرسشنامه رفتارهای شهروندی مبتنی بر آموزه های اسلامی به لحاظ علمی امکان ارزیابی و پایش رفتارهای شهروندی کارکنان را دارا است. در نهایت، توجه به توسعه رفتارهای شهروندی در نقشه راه توسعه منابع انسانی سازمان مورد مطالعه و شناسایی عوامل مؤثر بر شکل گیری این رفتارها در سازمان به عنوان پیشنهادهای کاربردی ارائه شد.

بهره مندی از کارکنانی که مایل به رفتارهای داوطلبانه و فراتر از وظایف رسمی خود باشند، عاملی اساسی در ارائه خدمات باکیفیت به دریافت کنندگان خدمات سازمان است. باید در نظر داشت که در مرتبه اول، خود کارکنان نیز یک مشتری درونی محسوب گردیده و در بازار درونی سازمان، یک دریافت کننده خدمت به حساب می آیند و قاعدتاً، ادراکات آنها می تواند تأثیر مهمی بر رفتارهای سازمانی آنان داشته باشد. از جمله این ادراکات، کیفیت ادراک شده آنها از خدمات درونی سازمان است این پژوهش درصدد بررسی اثر کیفیت ادارک شده ی کارکنان از خدمات درونی است. برای دستیابی به هدف فوق، نمونه ای از کارکنان صف نیروی انتظامی شهرستان بوشهر، به عنوان یک سازمان دولتی خدماتی، انتخاب و مورد پیمایش قرار گرفته است. داده های گردآوری شده با استفاده از روش مدل سازی معادلات ساختاری با رویکرد حداقل مربعات جزئی مورد تحلیل قرار گرفتند. یافته های پژوهش حاکی از این است که کیفیت ادراک شده کارکنان از خدمات ارائه شده توسط مدیران، تأثیر مثبت و معنی داری بر رفتارهای شهروندی خدمت گرای آنها دارد. این تأثیر، به ویژه در خصوص برخی از ابعاد کیفیت خدمات درونی از قبیل توانایی مدیران در درک نیازهای کارکنان، ارتباطات مناسب میان مدیران و کارکنان، دسترسی آسان کارکنان به مدیران و فروتنی مدیران در برخورد با کارکنان، دارای میزان بیشتری است.

هدف از انجام پژوهش حاضر، معرفی الگویی است که به کمک آن بتوان ویژگی های فرهنگ کار و تلاش در سطوح مختلف، اعم از یک صنعت خاص یا سطوح منطقه ای و ملی را به تصویر کشیده و تحلیل نمود. برای این منظور، با استفاده از روش تحلیل محتوای متنی، تلاش شد تا با بررسی متون علمی و مذهبی، کدهایی که نمایانگر ارزش ها و هنجارهای فرهنگی مطلوب و یا نامطلوب کار و تلاش در جامعه ی ایرانی- اسلامی هستند، شناسایی شوند. یافته های پژوهش که با توجه به نظریه ی تحلیل میدان نیرو تبیین گردید، نشان دادند که ویژگی های فرهنگ کار و تلاش در قالب دو دسته ویژگی های پیش برنده و بازدارنده قابل تبیین هستند؛ به گونه ای که این ویژگی ها دارای رابطه بیرونی منفی با یکدیگر بوده و در درون نیز دارای اجزایی با رابطه متقابل مثبت هستند. بر مبنای این الگو، بهبود و ارتقاء فرهنگ کار و تلاش در یک جامعه مستلزم تقویت ویژگی های پیش برنده و تضعیف ویژگی های بازدارنده ای است که سست کننده کار و تلاش می باشند. به این ترتیب نیل به وضعیت مطلوب فرهنگ کار و تلاش می تواند از طریق دو دسته از اقدامات ایجابی و سلبی امکان پذیر گردد که در اقدامات سلبی تلاش مدیران باید معطوف به تضعیف ویژگی های بازدارنده و در اقدامات ایجابی نیز این تلاش ها باید معطوف به تقویت ویژگی های پیش برنده باشند.

هدف از انجام پژوهش حاضر، شناخت ویژگی ها و مولفه های جهادی بودن و عوامل موثر بر آن با جهت گیری نگرش ها و رفتارهای شغلی منابع انسانی بود. برای این منظور، با استفاده از "روش تحقیق موضوعی قرآن کریم" به بررسی مجموعه ای از آیات قرآنی مرتبط پرداخته شد و مفهوم جهادی بودن و عوامل موثر بر آن، از بطن آن ها استخراج گردید. یافته ها نشان داد، جهادی بودن مفهومی است که ویژگی های آن در قالب مولفه هایی دوازده گانه و ابعادی چهارگانه با عناوین آرمان خواهی، ایثارگری، فرح بخشی و خردورزی انعکاس یافته است. افزون بر این، مشخص شد که ریشه های شکل گیری و تقویت این مفهوم در توکل، یقین مندی و ارزش محوری افراد نهفته است که در این میان، توکل و یقین مندی افراد ضمن تاثیر پذیرفتن از ارزش محوری آن ها، در تعامل با یکدیگر موجب تقویت جهادی بودن آن ها می شوند. به عنوان یک نتیجه کلی، منابع انسانی جهادی عبارت هستند از از کارکنانی باانگیزه که در محیط کاری خود، منشاء اثر بوده و آرمان خواهانه و با تکیه بر تعقل و خردورزی، در راه تحقق اهدافی ارزشی، ایثارگرانه تلاش می کنند.

زمینه و هدف: رسالت سازمان نیروی انتظامی ایجاب می کند که در برای دستیابی به اهداف والای خود، رفتار کارکنان خود را به سمت و سویی هدایت کند که ارائه خدمات باکیفیت به جامعه را برای آنها رقم زند. تحقق چنین امری مستلزم این است که در گام اول، سازمان خدمات باکیفیتی را به کارکنان خود ارائه دهد تا کارکنان نیز این رفتار را برای خود الگو قرار دهند. با این حال، بررسی پژوهشهای انجام شده حاکی از فقدان پژوهشی نظام مند در نیروی انتظامی به منظور تایید این نظریه است. به همین منظور، هدف از انجام پژوهش حاضر، بررسی تأثیر کیفیت خدمات ارائه شده به کارکنان بر کیفیت خدمات ارائه شده توسط آنهاست. روش: در این پژوهش به منظور دستیابی به اهداف مطالعه، نمونه ای از کارکنان صف نیروی انتظامی شهرستان بوشهر انتخاب شدند و مورد پیمایش قرار گرفتند. به منظور تحلیل داده های گردآوری شده نیز از روش مدل سازی معادلات ساختاری با رویکرد حداقل مربعات جزیی استفاده شد. یافته ها: یافته های پژوهش حاکی از این است که وجود ارتباطات مناسب میان مدیران و کارکنان، اعتبار آنها در ارائه خدمات به کارکنان، توانایی درک نیازهای کارکنان و در دسترس بودن آنها، به ترتیب بیشترین تأثیر را بر احساس مسئولیت کارکنان دارند. همچنین، احساس مسئولیت کارکنان نیز به میزان بسیار بالایی بر کیفیت خدمات ارائه شده توسط آنها تأثیرگذار است. نتیجه گیری: به عنوان یک نتیجه کلی، می توان بیان کرد که ارائه خدمات باکیفیت به کارکنان، ضمن افزایش مسئولیت پذیری آنها، در ارائه خدمات باکیفیت توسط آنها انعکاس خواهد یافت.