محمدامین برادران نیکو

نه تنها نزد همگان پذیرفته شده است که ارسطو مدون علم منطق است، بلکه اغلب بر این باورند که آن چه او تدوین کرد نه فقط «علم منطق»، بلکه «منطق علم» یا روش شناسی نیز به شمار می آید. تاکنون ارسطوپژوهان، از میان مؤلفه های روش شناسی ارسطویی، نقش اصلی و محوری را به نظریة برهان و روش قیاسی وی داده اند و سایر اجزای منطق وی، مانند جدل، را در حاشیه قرار داده اند. اما برخی معاصرین مانند یاکو هینتیکا علیه چنین دیدگاهی استدلال کرده اند و نشان داده اند که دیالکتیک در روش شناسی ارسطو نقشی هم تراز نظریة قیاس دارد و یکی از سه ضلع اصلی ساختار روش شناسی ارسطوست. هینتیکا در پرتو نگاهی متوازن به اجزای دستگاه منطقی ارسطو، سازگاری و هماهنگی میان روش مطرح شده در ارغنون، با مسائل متافیزیکی و با روش غالب زمانة او را نمایان می کند. علاوه بر این هینتیکا نشان می دهد که این روش شناسی از نتایج نظریة روان شناسی شناخت ارسطویی است.

مطابق دیدگاه اسمیت ارغنون کاربرد ویژه ای برای ارسطو دارد و آن اثبات این امر است که فلسفة اولی ممکن است. به نظر وی، انتظار اشتباهی است که هدف ارغنون را طرح نظریه های روش شناسی ارسطو تلقی کنیم. ارسطو در تحلیل دوم با ارائة استدلالی سعی می کند تا نشان دهد وجود یک معرفت غیربرهانی شرط کافی و لازم برای معرفت برهانی (علم) است. هدف معرفت غیربرهانی همان هدف فلسفة اولی، یعنی رسیدن به اصول اولیة هر علمی است. اسمیت بررسی می کند که استدلال مذکور در تحلیل دوم به سایر نظریه های منطقی ارسطو در ارغنون شامل نظریه های تعریف، حمل، دیالکتیک، مقولات و قیاس وابسته است. علاوه بر آن، ارسطو، در بخش پایانی تحلیل دوم امکان رسیدن به این معرفت غیربرهانی را با شرح فرایندی به نام نوس اثبات می کند.

ارسطو در تحلیل ثانی، الف.2 اصل های علم را معرفی می کند. او در تحلیل ثانی، الف.10 سه دسته از مبانی علم را توضیح می دهد. به نظر می رسد میان تقسیم بندی ارسطو در الف.2 با سه دسته مبانی علم در الف.10 ناسازگاری وجود دارد. همچنین، روشن نیست کدامیک از انواع اصل ها و مبانی علم می تواند همه ویژگی های مقدمه علم را داشته باشد. این مقاله دشواری هایی که در رابطه با تفسیر متن های مذکور به وجود می آید را بیان می کند؛ انواع مبانی علم نزد ارسطو را توضیح می دهد؛ نشان می دهد تنها دسته ای از مبانی که به فرض هستی و چیستی موضوع علم می پردازند می توانند به عنوان مقدمه علم به حساب آیند. در این راستا، لازم است میان مقدمات علم، مبانی علم و آگاهی پیشین نزد ارسطو تمایز قائل شد. به کمک این تمایز، و نکاتی از متن های دیگر تحلیل ثانی ، می توان به دشواری های مربوط پاسخ داد و به تفسیر سازگاری میان الف.2 و الف.10 رسید. تفسیر مطلوب کمک می کند فهم درستی از معرفت شناسی ارسطو و مبانی معرفتی او حاصل گردد.

شبکه های اجتماعی جدید [1] ( SNS ) دنیای نو و متفاوتی از ارتباطات و تعاملات بشری را برای ما خلق کرده اند. فیس بوک، تویتر، لینکداین، وایبر، تلگرام، واتس آپ و سایر اعضای پرشمار این خانواده در حال رشد با سرعت زیاد در حال تبدیل شدن به یکی از زیرساخت های فناورانه اصلی و بعضاً اجتناب ناپذیر در زندگی و فعالیت اجتماعی ما هستند. در کنار بهره بردن از کاربردهای فراوان و تسهیلاتی که این فناوری برای ما فراهم آورده، در حکم محققان فلسفه اخلاق لازم است تا در جریان نوظهور نقادی و ارزیابی فلسفی این شبکه ها سهم خود را ایفا کنیم. در این راستا، با سه چارچوب نظری رایج در فلسفه اخلاق روبه رو هستیم: اخلاق پیامدگرا، اخلاق وظیفه گرا و اخلاق فضیلت گرا. اگرچه هر کدام از این سه دیدگاه جایگاه خاص خود را در مباحث فلسفه اخلاق دارد اما در ارتباط با ارزیابی شبکه های اجتماعی مهم ترین تحلیل ها تاکنون از جانب فضیلت گرایان، مانند شنون والر [2] و چارلز اِس، [3] ارائه شده است. در این مقاله از چارچوب نظری اخلاق فضیلت جهت ارزیابی SNS دفاع می کنیم. سپس، دیدگاه والر و نقاط قوت و ضعف آن را واکاوی خواهیم کرد. در انتها برای تحقیق بومی در خصوص نسبت شبکه های اجتماعی با شیوه زندگی ایرانی اسلامی چارچوب اولیه ای پیشنهاد می کنیم.   [1]. Social Networking Services. [2]. Shanon Vallor. [3]. Charles Ess.

در این مقاله می خواهیم به معرفی، نقد، و بررسی کتاب در جست وجوی روش نوشته جان لا و ترجمه مجتبی عزیزی بپردازیم. جان لا این کتاب را با عنوان After Method در سال 2004 نوشته و انتشارات راتلج آن را منتشر کرده است. در جست وجوی روش خواستار تحولی عمیق در روش شناسی است و به نقد هستی شناسی و معرفت شناسی رایج می پردازد. در مقدمه مقاله، به زمینه نظری پیدایش کتاب، ایده های اصلی آن، و معرفی مؤلف و مترجم اشاره می شود. درادامه، کتاب از دو جهت صوری و محتوایی موردنقد قرار می گیرد. از جهت صوری برخی نکات نگارشی، حروف چینی، صفحه آرایی، و اشتباهات تایپی بیان می شود. در بخش محتوایی، ابتدا ترجمه اصطلاحات تخصصی متن موردبحث قرار می گیرد. سپس جملاتی از کتاب انتخاب شده که ترجمه آن فهم مطلب را دشوار کرده است. میان متن اصلی و متن ترجمه مقایسه هایی صورت گرفته و اشکالات ترجمه نشان داده شده است. پس از آن پیش نهاداتی نیز ارائه شده است. ترجمه چنین آثار بدیعی، ازیک سو، ادبیات بحث به زبان فارسی را گسترده و غنی می سازد و ازسوی دیگر، همواره با دشواری هایی روبه رو است. ابهام در ترجمه برخی اصطلاحات تخصصی و ناتوانی در انتقال درست مفاهیم به خواننده مشکلات اصلی ترجمه است.

ساختار علم ارسطو استنتاجی است و به مقدماتی نیاز دارد که از طریق استنتاج به دست نیامده باشند. بنابراین، شناخت مقدمات علم مرحله مهمی در پژوهش های علمی به حساب می آید. ارسطو در تحلیل ها و توپیکا دو روش استقراء و جدل را برای این مرحله پیشنهاد می کند. شارحان ارسطو دراین باره اختلاف نظر دارند. به عنوان نمونه، بولتن استقراء و اروین جدل را ترجیح می دهد. مطابق تفسیر بولتن ارسطو فیلسوفی تجربه گرا است که از داده های جزئی محسوس آغاز می کند و به کمک استقراء به شناخت اصول کلی علم می رسد. اروین معتقد است پژوهش های ارسطو، به مثابه فیلسوفی عقل گرا، از دسته خاصی از مشهورات آغاز می شود و اصول علم از طریق نوع خاصی جدل شناخته می شود. در این مقاله تفاوت های دو تفسیر بولتن و اروین، ناظر بر موضوع روش شناخت اصول علم، را نشان می دهیم. سپس برخی از مهم ترین اشکالات تفسیر ایشان را بررسی می کنیم و در پایان پیشنهادهایی برای رسیدن به تفسیر مطلوب ارائه می دهیم.

فناوری اطلاعات روابط میان انسان ها در سراسر دنیا را ممکن ساخته است. ازاین رو، نظریه پردازان اخلاقِ اطلاعات، مانند چارلز اِس، تلاش می کنند تا یک نظریه اخلاقی جهانی ارائه دهند. چارلز اس معتقد است این نظریه جهانی در ساحت فرا اخلاق به نوعی پلورالیسم، به نام پلورالیسم تفسیری، و در ساحت هنجاری به اخلاق مراقبت، فضیلت و کنفسیوس نیاز دارد. مقاله حاضر، با روش کتابخانه ای و تحلیل مفهومی، قصد دارد ضمن معرفیِ دیدگاه چارلز اس، برخی از مهم ترین شکاف های نظری در پروژه او را نشان دهد. پلورالیسم تفسیریِ او مشکلِ نسبی گرایی در رابطه با داوری درباره دیگری را حل نمی کند. همچنین، دلایل اِس در دفاع از پلورالیسم تفسیری مبتنی بر دو فرض نادرست است. اول اینکه او فرض کرده است تفاوت های فرهنگی لزوماً تفاوت های اخلاقی را نتیجه می دهد؛ ثانیاً او استدلال می کند پلورالیسم نظریه پذیرفته ای در همه سنت های اخلاقی جهان است. در ساحت هنجاری نیز دفاع اس از نظریه های اخلاقِ مراقبت، فضیلت و کنفسیوس، در مقابلِ پیامد گرایی و وظیفه گرایی، موجه نیست. چالش های مذکور کل پروژه اس را کنار نمی گذارد؛ بلکه مسیرهای آتی پژوهش را، جهت تقویت آن، روشن می نماید.

عقبه تاریخی گفتمان تجاری سازی تحقیقات علمی در دنیا با پایان جنگ سرد گره خورده است. در این نقطه تاریخی، نهادهایی که در طول جنگ جهانی دوم و پس از آن در خلال جنگ سرد برای هدایت، بسترسازی و مدیریت فعالیت های علمی و فنّاورانه به وجود آمده بودند، به تدریج وارد دورانی از پیکربندی مجدد شدند. روایت افراطی نئولیبرال از این گفتمان از اواسط دهه 1980 میلادی همواره مطرح بوده و تغییرات عمیقی را در سازمان و عملکرد نهاد علم بر جا گذاشته است. واضح ترین این تحولات عقب گرد دولت ها از حمایت مالی وسیع از دانشگاه ها و پژوهشگاه های عمومی بوده است. همزمان با این عقب گرد، در دهه 80 در ایالات متحده، برای اولین بار در طول چند دهه، میزان حمایت بخش خصوصی از تحقیقات از حمایت دولت فدرال پیشی گرفت. مقاله حاضر نسبت موج نوین تجاری سازی تحقیقات علمی را با هنجارهایی می سنجد که توسط جامعه شناس مشهور آمریکایی، رابرت کِی مرتون، برای توصیف فضائل اساسی آکادمی مطرح شده است. تحلیل عمیق از این نسبت به ما نشان می دهد که ارزش های اخلاقی جدید ناشی از بازاری شدن علم در تقابلی جدی با هنجارهای مرتونی هستند و بنابراین همان قدر که موج تجاری سازی به پیش می راند، باید منتظر فروپاشی آکادمی به معنای مرتونی آن باشیم.

مباحثه تجاری سازی تحقیقات علمی مجموعه استدلال ها، نظریه ها و آرایی است که در موافقت یا مخالفت با این پدیده معاصر در مدیریت علم و فناوری به نگارش درآمده است. مرور بر این مباحثه در ایران و سراسر دنیا نشان می دهد که اکثر قریب به اتفاق محققان فضای تحقیقات علمی را یکسان و همگن فرض کرده اند؛ به نحوی که یک قاعده کلی را برای انواع تحقیقات جایز می دانند. در این مقاله نشان می دهیم پیش فرض ایشان صادق نیست. فضای تحقیقات علمی ناهمگن است و می توان انواع تحقیقات را در طیفی از بنیادی تا کاربردی قرار داد. با حرکت بر روی این طیف، ویژگی های اقتصادی علم مانند استثناپذیری، رقابت پذیری، عدم تعین و تقسیم پذیری تغییر می کنند. به کمک این دو ملاحظه، نگاه طیفی به علوم و تغییر ویژگی های اقتصادی، یک پاسخ ممکن به مباحثه تجاری سازی تحیقات علمی را صورتبندی می کنیم. تحلیل های ما در مقاله نشان می دهند که دولت اگرچه لازم است تامین مالی بخش هایی از تحقیقات علمی را به دست نامرئی بازار بسپرد، اما در طیف تحقیقات بنیادی لازم است دخالت کند و به جبران شکست بازار در این زمینه بپردازد.