سید احمدرضا خضری

سید احمدرضا خضری

مدرک تحصیلی: استاد گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی دانشگاه تهران

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲۱ تا ۴۰ مورد از کل ۴۹ مورد.
۲۱.

واکاوی نقش رویکرد شکاکانة پاتریشیا کرون در شکل گیری دیدگاه های وی در کتاب «تجارت مکه و ظهور اسلام»(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام در آیینه پژوهش سال سیزدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۲ (پیاپی ۴۱)

کلید واژه ها: پاتریشیا کرون تجارت مکه شکاکیت شرق شناسی سیره پژوهی منابع اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۰۴ تعداد دانلود : ۷۶۸
پاتریشیا کرون، پژوهشگر دانمارکی قرن بیست و یکم، از سران جریان شکاکیت در سیره پژوهی غرب از برجسته ترین آثار شکاکانه اش کتاب «تجارت مکه و ظهور اسلام» است. این پژوهش بر آن است تا با روش توصیفی تحلیلی بر مبنای این کتاب، نقش رویکرد شکاکانة کرون در شکل گیری دیدگاه های وی و نقاط قوت و ضعف آن را بررسی نماید. دستاورد تحقیق نشان می دهد دیدگاه های کرون صرفاً به سبب نگاه شکاکانه اش به منابع اسلامی بوده است. وی منابع اسلامی مرتبط با تاریخ صدر اسلام را فاقد اعتبار تاریخی دانسته و شناخت تاریخی از این دوره را تنها از طریق شواهد مادی و متون تاریخی غیر اسلامی امکان پذیر دانسته است. روش شناسی کرون از خاستگاه فلسفه تاریخ وی متأثر بوده و پست مدرنیسم بر وی تأثیر فراوان داشته است. در نقد دیدگاه کرون، ضمن رد دلایل وی مبنی بر عدم وثاقت منابع اسلامی، مشکلات اتکای صرف بر شواهد مادی و متون غیر اسلامی بیان شده و روشن گردیده که آنها تنها مکمل منابع اسلامی اند.
۲۲.

واکاوی اندیشه های اعتقادی میرزامحمد اخباریاز دیدگاه میرزا اسداللّه شهرخواستی مازندرانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال هشتم زمستان ۱۳۹۵ شماره ۳۱

کلید واژه ها: تصوف اخباری اصولی شهرخواستی میرزامحمد اخباری

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره کلیات کلیات و فلسفه‌ تاریخ
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه تاریخ ادیان
  3. حوزه‌های تخصصی تاریخ نقد و بررسی کتاب
تعداد بازدید : ۱۰۶۰ تعداد دانلود : ۵۷۸
بسیاری از مورخان و تراجم نگاران طرح دیدگاه های میرزامحمد نیشابوری اخباری در اوایل قاجاریه را تلاش نافرجام اخباری گری افراطی می دانند، اما بر اساس گزارش های برجای مانده از میرزا اسدالله شهرخواستی اندیشمند سده سیزدهم، نیشابوری یک صوفی بی اعتقاد و چندچهره بود که باوری به اخباری گری نداشت و از آن برای درهم شکستن اقتدار فقیهان اصولی سود می جست. او در این زمینه می کوشید از مساعدت قاجاریان و ممالیک عراق هم بهره مند شود و با غرب نیز مراوده داشت. از دستاوردهای این پژوهش در بررسی و تبیین دیدگاه شهرخواستی، دستیابی به مستنداتی هم سو با بیشتر دعاوی وی است. بر اساس این یافته ها، نیشابوری با اقدام به تحرکات سیاسی و ترویج افراطی نگرش تلفیقی اخباری-صوفی، به دشمنی با مجتهدان شیعه پرداخت و سرانجام در 1232ق. در کاظمین کشته شد. صدور فتوای قتل وی که فقیهان عتبات عالیات آن را صادر کردند از عوامل اصلی این حادثه به شمار می رود.
۲۳.

تأثیر عوامل جغرافیایی بر ساختار سیاسی گیلان پیش از ورود روس ها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال ششم تابستان ۱۳۹۵ شماره ۲۲ 107-124

کلید واژه ها: توان محیطی گیلان دیلمان تاریخ گیلان جغرافیای تاریخی گیلان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۴ تعداد دانلود : ۱۵۱۶
گیلان به سبب قرار داشتن در حصار طبیعی دریای خزر از یک سو و رشته کوه مرتفع پوشیده از جنگل البرز از سوی دیگر، همچنین به سبب داشتن آب و هوای بسیار مرطوب و پرباران، از نظر جغرافیایی با بیشتر نواحی ایران متمایز است. گیلان به سبب این توان های محیطی، از شرایط انسانی، اقتصادی و ساختار سیاسی خاصی برخوردار بوده است. این ایالت که به صورت جزیره ای از سایر نواحی خلافت شرقی جدا افتاده بود هرگز به طور کامل و پیوسته به تسلط نیروهای خلافت و حتی نیروهای خارجی چون مغولان درنیامد. این منطقه همواره به دست حکمرانان محلی اداره می شد که اگرچه با هم اشتراکات و ارتباطاتی داشتند، اما مستقل از یکدیگر در قسمت های مختلف گیلان حکمرانی می کردند. ساختار انسانی، سیاسی و فرهنگی گیلان تا زمان تسلط روس ها بر گیلان و شکسته شدن حصار طبیعی آن با ساخت راه های کاروان رو و شوسه ثابت مانده بود. در این پژوهش با بررسی توان محیطی گیلان و وضع سیاسی منطقه نشان داده شد وجود مرزهای طبیعی، قومی و فرهنگی علت اصلی استقلال و دوام حکومت های محلی در گیلان و دیلمان بود.
۲۵.

عوامل رونق و شکوفایی موسیقی در عصر عباسی از آغاز تا تسلط آل بویه بر بغداد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران دوره جدید بهار ۱۳۹۴ شماره ۲۵ (پیاپی ۱۱۵)

کلید واژه ها: موسیقی عباسیان شکوفایی موسیقیدانان

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی خلفای مسلمان عباسی فرهنگی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی آل بویه فرهنگی
  3. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه باستان شناسی
تعداد بازدید : ۲۹۱۱ تعداد دانلود : ۱۵۰۸
چکیده: تمدن اسلامی در عصر عباسی، بستری مناسب را برای پیشرفت و تکامل علم و ادب و هنر فراهم آورد. چنانکه وقتی مسلمانان از مسئله فتوحات و جنگ و درگیری رهایی یافتند و ثروت و قدرت دولت رو به فزونی نهاد، گرایش به انواع هنر های زیبا در بین خلفا، بزرگان و طبقات مختلف جامعه بغداد افزایش یافت.در این میان هنر موسیقی، به عنوان ابزاری مهم برای جلوه گر ساختن شکوه و اقتدار خلفای بغداد، جایگاه ویژه ای داشت. این خلفا، تحت تأثیر فرهنگ ایران زمین و به شیوه شاهان ساسانی، با حمایت از نوازندگان و خوانندگانی چون ابراهیم و اسحاق موصلی، ابن جامع، منصور زلزل، زریاب، ابراهیم بن مهدی، مخارق، برصوما، علّویه، حکم وادی، عمرو بن بنان و بسیاری دیگر در پیشرفت موسیقی این دوره نقشی مهم ایفا کردند. چنانکه بخشیدن انعام و جوایز فراوان به موسیقیدانان و تعیین حقوق و مقرری برای ایشان، از سوی دربار، موسیقی این دوره را به درجه کمال رسانید. نهضت ترجمه و ظهور موسیقیدانان خلاق از عوامل دیگری است که در شکوفایی موسیقی این دوره تأثیر گذار بود. افزون بر این نقش ایرانیان را در ایجاد تحولی مثبت در این زمینه نمیتوان نادیده گرفت. پژوهش حاضر سعی داشته است، عوامل شکوفایی موسیقی را در عصر عباسی مورد بررسی قرار دهد. روش کار، توصیفی-تحلیلی است که با استفاده از منابع، مآخذ و پژوهش های موجود سامان یافته است.
۲۶.

ایستایی فتوح به دوران خلافت امام علی(ع)؛ چرا و چگونه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال هفتم تابستان ۱۳۹۴ شماره ۲۵

کلید واژه ها: ایستایی امام علی (ع) نگرش فتوح چرایی و عوامل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۱۸ تعداد دانلود : ۷۱۹
فتوح مسلمانان که پس از رحلت پیامبر (ص) و از دوران خلافت ابوبکر آغاز و به دوران عمربن خطاب و عثمانبنعفان گسترش یافت؛ در دوران خلافت امام علی(ع) متوقف گشت. این ایستایی نه به سبب سرگرم شدن امام(ع) به بحران ها و پیکارهای داخلی، بلکه بر آمده از نگرش متفاوت آن حضرت به آفرینش، انسان، حقوق او و جامعه بود. برای دست یابی آسان تر به ایده یاد شده، این پژوهش که در قالب یک درآمد و دو بخش اصلی تشکیل شده است، بر آن است تا از عهدة بررسی و ارائه دلایل و عوامل ایستایی فتوح در دوران خلافت امام علی(ع)بر آید. از این رو پس از بررسی نظری دیدگاه و نگرش امام به هستی و انسان، نخست شواهد تاریخی نگاه و رفتار امام در بارة فتوح پیش از خلافت وی را بیان کرده و آنگاه رویکرد و عملکرد آن حضرت را در باره فتوح به دوران خلافت او را بر اساس روش توصیفی _ تحلیلی و بر پایه منابع و مطالعات تاریخی واکاوی نموده است .
۲۷.

علل عدم گسترش و ناپایداری تشیّع در اندلس از ابتدای ورود اسلام به اندلس تا پایان دورة بنی حمود(92-449ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال ششم پاییز ۱۳۹۳ شماره ۲۲

کلید واژه ها: تشیّع در اندلس حکومت اموی بنی حمود

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ تاریخ جهان آفریقا
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ سیاسی مسلمین
تعداد بازدید : ۱۳۲۱ تعداد دانلود : ۹۲۹
با تسلط مسلمانان بر اندلس، به مرور آئین و فرهنگ اسلامی در میان ساکنان آنجا گسترش یافت. با این همه به رغم آن که اندیشه های مختلف دینی و گرایشهای گوناگون مذهبی، مجالی برای بروز و ظهور در اندلس (در دورة اسلامی) به دست آوردند، تشیّع در شمار معدود مذاهبی بود که اساساً فرصتی برای بیان مبانی اعتقادی خود به دست نیاورد و به سبب وجود عواملی چند، راه برگسترش و تثبیت اندیشه های شیعی در اندلس بسته شد . اندلس از زمان فتح تا سرنگونی خلافت اموی در قرطبه، ماهیتی اموی داشت که سیاست های خود را بر مبنای نادیده گرفتن حق اهل بیت استوار ساخته بود. در واقع امویان تلاش فراونی برای گسترش مذهب بر اساس دیدگاه های خود به عمل آوردند و با حمایت همه جانبه از مذهب مالکی، مجال هر گونه فعالیت را از دیگر مذاهب، خاصّه تشیّع سلب کردند. این موضوع باعث شد تا فعالیت ها و کوشش های پیروان تشیّع در اندلس به گونه ای آشکار محدود شده و شیعیان از بیان باورها و انجام مراسم مذهبی خود باز مانند. تنها پس از برافتادن امویان بود که شیعیان فرصتی هر چند کوتاه به دست آورند و با تأسیس خلافت حمودی توانستند شمّهای از حضور سیاسی- فرهنگی خود را در اندلس نشان دهند. پرسش اصلی در این پژوهش آن است که: اولاً به راستی علل و عوامل عدم گسترش و ناپایداری تشیّع در اندلس چه بود؟ ثانیاً سیاست ها و برنامه های حکمرانان اندلس خاصه امویان چه تأثیری در این موضوع داشت ؟ این مقاله بر آن است تا بر اساس روش تحلیلی و با استفاده از منابع، مآخذ و مطالعات تاریخی به این دو پرسش پاسخ دهد.
۲۸.

تأثیر عوامل جغرافیای طبیعی در سیاست های عمرانی نهاد حاکمیت مطالعه موردی سازه های آبی خوزستان در نخستین سده های اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال چهارم تابستان ۱۳۹۳ شماره ۱۴ 49-74

کلید واژه ها: خوزستان جغرافیای طبیعی رود تأسیسات آب رسانی نهاد قدرت سیاست های عمرانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۰ تعداد دانلود : ۴۰۴
خوزستان به رغم واقع شدنش در مناطق نیمه خشک خاورمیانه ای، جایگاه جغرافیایی ممتازی در فلات ایران دارد. جریان رودهای بزرگ در این سرزمین موجب شده است که از دوره باستان تا عهد اسلامی، نزد حاکمان سیاسی مهم شمرده شود و سیاست های عمرانی کلانی در قالب اداره جریان این رودها و ایجاد تغییرات هدف مند و تأسیس و نگا ه داری سازه های عظیم آبی در بستر آنها، صورت پذیرَد. این سیاست ها که تنها با سرمایه گذاری و نظارت حاکمیتی بزرگ و فرامحلی امکان می پذیرفت، از دید عمرانی در منطقه خوزستان بسیار تأثیر گذارد که برجسته ترین نمودش، شکوفایی اقتصاد زراعی آن جا بود. این پژوهش با بررسی زمینه های جغرافیایی و چگونگی ایجاد سازه های یاد شده، سیاست های کلان آب یاری را در بستر تاریخی جغرافیایی خوزستان تحلیل می کند و به مقایسه تحولات برآمده از آن در دوره های ساسانی و اسلامی می پردازد. روش این پژوهش توصیفی تحلیلی است و با استفاده از منابع و پژوهش های موجود سامان می یابد.
۲۹.

پروانگی در تشکیلات حکومتی سلجوقیان روم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال پنجم تابستان ۱۳۹۳ شماره ۱۵

کلید واژه ها: سلجوقیان روم پروانگی تاریخ تشکیلات حکومتی معین الدین سلیمان پروانه

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ تاریخ جهان روم
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه سند شناسی و سندپژوهی کلیات و منابع
تعداد بازدید : ۲۱۵۲ تعداد دانلود : ۱۱۸۱
«پروانگی» منصبی برجسته در تشکیلات سلجوقیان روم (حک: 707 473 ق) بود که تنها در این دولت، جایگاه والایی یافت و برای مدتی توانست فراتر از اقتدار همه مناصب دستگاه حکومتی ظاهر شود. شرایط حاکم بر دیوان سالاری سلجوقیان روم سبب شده بود تا پیچیدگی ها و درآمیختگی های بسیاری از حیث وظایف و اختیارات پروانگی با سایر مناصب پدید آید؛ به همین سبب پژوهش معتنابه درباره وظایف و اختیارات پروانگی کمتر صورت پذیرفته است. این پژوهش، با روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از منابع، مآخذ و پژوهش های تاریخی سامان داده شده و در گام نخست، پروانه و پروانگی را از نظر لغوی بررسی کرده، آنگاه با گزارشی مختصر درباره اصطلاح پروانه در دیوان سالاری سایر دولت های مسلمان، وارد بحث اصلی شده و درنهایت، پروانگان، وظایف، اختیارات و عملکرد آنان واکاوی کرده و به جایگاه پروانگی در میان سایر مناصب عهد سلجوقیان روم پرداخته است.
۳۰.

موسیقی در دربار خلفای عصر اول عباسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: هنرهای زیبا - هنرهای نمایشی و موسیقی سال ۱۹ پاییز و زمستان ۱۳۹۳ شماره ۲ 17 - 24

کلید واژه ها: موسیقی نوازندگان صله خلفا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۸ تعداد دانلود : ۱۲۸
در عصر اول عباسی، به عنوان یکی از درخشان ترین دوره های فرهنگ و تمدن اسلامی، انواع هنرها از جمله موسیقی مورد توجه بسیار قرار گرفت. چنان که دربارها مملو از خوانندگان و نوازندگانی بود که با آنها به گونه ای احترام آمیز و سخاوتمندانه رفتار می شد، که شرایط زندگی و جایگاه آنها در دربارها، تا همین امروز نیز در فرهنگ عرب زبانزد است. خلفای این دوره که در همه زمینه ها، تحت تأثیر فرهنگ ایران زمین بودند، به شیوه شاهان ساسانی، موسیقیدانان را مورد حمایت خود قرار دادند و آنان را از صلات و جوایز مختلف بهره مند ساختند؛ به گونه ای که در این دوره، هنر موسیقی به عالی ترین درجه کمال خود رسید و هنرمندان بزرگی همچون ابراهیم و اسحاق موصلی، منصور زلزل، زریاب، ابن جامع و بسیاری دیگر در پرتو حمایت خلفا، وزرا و بزرگان این عصر، در تکمیل و ترویج موسیقی کوشیدند. با این حال، برخی زمینه های اجتماعی مانند ممنوعیت غنا توسط فقها موجب میشد، همین خلفا گاهی از پرداختن به موسیقی اجتناب نمایند. پژوهش حاضر، جایگاه موسیقیدانان و نحوه برخورد خلفای عباسی را با موسیقی و موسیقیدانان در عصر اول عباسی به روش توصیفی-تحلیلی مورد بررسی قرار داده است.
۳۱.

نظام حاکم بر بازارهای شبه جزیره در دو زمانه جاهلی و عصر نبوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال پنجم زمستان ۱۳۹۲ شماره ۱۹

کلید واژه ها: نظریه هژمونی بازارهای عربی تجارت جاهلی اسلامی سازی بازار

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره کلیات رابطه تاریخ با علوم دیگر
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ اسلام و عرب جزیره العرب قبل از اسلام
تعداد بازدید : ۱۴۷۸ تعداد دانلود : ۱۷۸۰
سخن از دوران جاهلیت عرب، همواره نگرش ها و برداشت ها گوناگونی را به خود دیده است. چنان که برخی آن را دورانی سیاه و تاریک و شماری عصری نیمه متمدنانه می دانند. در این میان واکاوی بازارهای عربی، نوعی تأیید بر جنبة دوم اند. بازتاب این اندیشه را به ویژه در پیشاهنگ این سخن می توان جست که داد و ستد گسترده در فراخنای شبه جزیره، تضمینی بر درستی آن است. آنچه قابل درنگ است این که بازارهای آن دوره به راستی، نمایی از فعالیت یک جامعة دور از بدویتاند. در این میان رسول الله نیز به خوبی این جایگاه را دریافته و بخشی از پایه تمدن اسلامی را چه در حوزة اقتصاد و چه در ساحت اخلاق در این مکان جستجو می نمود. این پژوهش بر آن است تا ضمن شناسایی بازارهای عربی عصر رسول الله، انعکاس آن را در فرهنگ اسلامی و نیز چگونگی نگاه دو بعدی اسلام به بازار را بر اساس نظریه، هژمونی بازار و بر اساس روش تحلیلی مورد واکاوی و پژوهش قرار دهد.
۳۲.

مزیدیان و نقش آنان در گسترش تمدّن اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال پنجم بهار ۱۳۹۲ شماره ۱۶

کلید واژه ها: ادب عراق تشیع حله مزیدیان دانش و فرهنگ تمدن اسلامی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ اسلام تاریخ تمدن اسلامی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه تاریخ ادیان
تعداد بازدید : ۱۹۴۵ تعداد دانلود : ۸۴۲
مزیدیان یکی از حکومت های شیعی عراق بودند که در فاصلة میان سال های 350 تا 545 ه .ق برابر با 961 تا 1150م.، بر منطقة حلّه و پیرامون آن فرمان راندند. آنان که شاخه ای از اعراب بنی اسد به شمار می آمدند، نخست در محلی بین کوفه و هیت استقرار یافتند و روزگار خود را از طریق دام داری و کشاورزی سپری می ساختند؛ تا آن که در دورة معزّالدولة بویهی، علی بن مزید تحت حمایت بویهیان توانست حکومت مزیدیان را در نواحی یاد شده پدید آورد. پس از علی، هفت تن دیگر از افراد خاندان مزیدی به حکومت دست یافتند و با فراز و فرودهایی تا سال 545 ه .ق بر قلمرو مزیدی فرمان راندند. بی شک بزرگ ترین و مشهورترین حکمران مزیدی، صدقة بن منصور بود که همزمان با ظهور خاندان سلجوقی، حکومت مزیدیان را در اختیار داشت. وی که امیری هوشمند بود، با استفاده از اختلاف ها و درگیری های بین امرای سلجوقی، شهرهای بصره، کوفه، هیت و تکریت را به زیر فرمان آورد، و شهر حلّه را بنا نهاد و پایتخت خود را بدانجا منتقل ساخت و آن شهر را پایگاهی برای حمایت بی چون و چرا از عالمان و دانشمندان قرار داد و زمینة گسترش بیش از پیش تمدّن اسلامی را فراهم آورد. این مقاله بر آن است که بر اساس روش توصیفی - تحلیلی و با استفاده از منابع، مآخذ و پژوهش های تاریخی، در وهلة نخست زمینه ها و چگونگی ظهور حکومت مزیدی را بررسی و در مرحلة بعد نقش آن خاندان را در گسترش فرهنگ و تمدّن اسلامی، به ویژه در دو بخش ادبی و علمی، بیان کند، و آن گاه فعالیت های آنان را در راستای گسترش تشیّع تبیین نماید.
۳۳.

مقایسه ساختار و اجزای ورودی بناهای مذهبی و غیرمذهبی کاشان در دوره قاجار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی سال چهل و ششم پاییز و زمستان ۱۳۹۲ شماره ۲ 215 - 235

کلید واژه ها: کاشان بناهای مذهبی بناهای غیرمذهبی ورودی تاریخ معماری اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰۲ تعداد دانلود : ۴۲۷
در هریک از انواع بناهای مذهبی و غیرمذهبی در کاشان عصر قاجار، وجود عواملی نظیر مسائل مختلف مذهبی، در طراحی و ساخت آثار معماری نقشی مهم و محوری دارند. ورودی بناهای کاشان در این دوره، در هر دو صورت مذهبی و غیرمذهبی، دارای بخش هایی است که در پلان اصلی آن طراحی شده و عمدتا شامل جلوخان، سکو، در ورودی، سردر، هشتی و دالان است. در این بناها، ورودی ها به عنوان یکی از مهمترین اجزای ساختمانی، دارای وجوه شباهت و تفاوتی هستند که ریشه در نوع نگاه معماران و سازندگان بناها دارند. بر اساس این پژوهش، از آنجا که مجموعه معماری سنتی مذهبی، بیانگر هویت اسلامی است، بناهای مذهبی باید در نگاه نخست، تأثیر معنوی بر بیننده بگذارند، ولی در بناهای غیرمذهبی عناصر بیشتر حول محور کارکردشان تعریف می شوند؛ با این حال، در دستگاه ورودی این بناها نیز نقش مفاهیم دینی و سنتی مانند حفظ حرمت و درون گرایی از سوی معماران مورد توجه جدی قرار گرفته است.
۳۴.

بررسی تطبیقی زمینه ها و مراحل دستیابی امویان به قدرت پس از اسلام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال سوم زمستان ۱۳۹۱ شماره ۹

کلید واژه ها: امام علی (ع) پیامبر(ص) معاویه سقیفه بنی امیه خلفای راشدین امام حسن(ع)

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی خلفای مسلمان اموی سیاسی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ اسلام و عرب تاریخ بنی امیه
تعداد بازدید : ۴۲۰۲ تعداد دانلود : ۱۸۵۱
فرایند و چگونگی قدرت گیری بنی امیه از مباحث مهم و اساسی در تاریخ اسلام است. آنان از همان آغاز پذیرش اسلام که پس از حدود دو دهه مخالفت و ستیز با اسلام و بنی هاشم صورت گرفت، در پی آن بودند تا به هر طریق ممکن، سروری پیشین خود را بازیابند؛ اما ورود معیارهای جدید به عرصه اندیشه عرب مسلمان و پیدایی ارزش ها، برای مدتی برآمدن چنین آرزویی را محقق نمی ساخت. شکل گیری جریان سقیفه در پی رحلت پیامبر(ص) که منجر به حضور عناصری از امویان در بدنه حکومت شد، به تدریج زمینه ساز قدرت یابی ایشان گردید. خلیفه دوم با دمیدن روح بلندپروازی در معاویه که حکومت شامات را در اختیار او گذاشته بود، امویان را در کسب قدرت، جدی تر کرد. با روی کار آمدن عثمان که خود از بنی امیه بود، آنان هم کلید بیت المال را و هم شمشیر سلطان را در دست گرفته و از هرحیث خود را تقویت کردند. آنان به ستیز با خلافت امام علی(ع) پرداخته و انواع مشکلات را برای آن حضرت به وجود آوردند و سرانجام با وادار کردن امام حسن(ع) به صلح، به آرزوی دیرینه خود رسیده و حکومت جهان اسلام را از آن خود کردند و بدین گونه خلافت از خاندان نبوت به خاندان بنی امیه انتقال یافت. این مقاله در پی بررسی این زمینه ها است. فرضیه اصلی پژوهش برای علت یابی دست یابی امویان به قدرت، جریان سقیفه، حضور طولانی مدت معاویه در شام و سست عنصری عراقیان است.
۳۵.

فعالیت های فرهنگی و اجتماعی مبلغان کارملیت در ایران عصر صفوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی سال چهل و پنجم بهار و تابستان ۱۳۹۱ شماره ۱ 63 - 79

کلید واژه ها: صفویه فعالیت های فرهنگی و اجتماعی کارملیت ها مبلغان مذهبی نوانخانه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۱ تعداد دانلود : ۳۲۶
کارملیت ها یکی از گروه های تبشیری کاتولیک بودند که فعالیت های گسترده ای در ایران دوره صفوی داشتند و به دنبال تحقق اهداف پاپ و برخی از کشورهای اروپایی بودند. عوامل سیاسی از جمله برقراری اتحاد میان ایران و دولت های مسیحی اروپا در برابر عثمانیان، حضور این گروه را در ایران هموار کرد و شاهان صفوی به حمایت از ایشان برخاستند. این مقاله به بحث از مهم ترین فعالیت های فرهنگی و اجتماعی کارملیت ها در ایران عصر صفوی می پردازد که از جمله آنها تاسیس اولین چاپخانه در اصفهان، ترجمه متون مسیحی، تالیف آثاری همچون فرهنگ های چند زبانه، منشآت عصر صفوی و برپایی مراکز تبلیغی و نوانخانه ها ست. نتیجه تحقیق نشان می دهد که فعالیت های فرهنگی و اجتماعی کارملیت ها بیشتر به سود غرب و موجب شناخت بیشتر اروپاییان از ایران شد و ایرانیان به علت پایبندی به دین اسلام تعامل اندکی با آنان پیدا کردند. 
۳۶.

بازخوانی سیاست مذهبی فاطمیان در مغرب(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ و فرهنگ بهار و تابستان ۱۳۹۱ شماره ۸۸

کلید واژه ها: فاطمیان مغرب مذهب اسماعیلی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ تاریخ جهان آفریقا
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه فعالیت های مذهبی (فعالیت های ادیان، فرق و مذاهب)
تعداد بازدید : ۱۹۷۴ تعداد دانلود : ۱۰۵۴
به رغم اینکه تشکیل دولت فاطمی در مغرب (297 ق)، از نظر سیاسی برای اسماعیلیه پیروزی درخور توجه به شمار می رفت، موفقیت در حوزه مسائل مذهبی در آنجا به آسانی مقدور نبود. این در حالی بود که آرمانهای مذهبی و اهداف سیاسی، ایجاب می کرد فاطمیان از همان ابتدا درصدد انتشار عقاید مذهبی خود در میان ساکنان قلمرو مغرب برآیند. بر این اساس، علاوه بر رسمیت بخشیدن به مذهب اسماعیلی، اشاعه آن را محور اصلی سیاست مذهبی خود قرار دادند. یافته های این پژوهش نشان می دهد؛ برخلاف نظر برخی پژوهشگران، فاطمیان نه تنها نسبت به انتشار مذهب رسمی خود در مغرب بی اعتنا نبودند، بلکه تلاش زیادی برای گسترش آن به کار بستند؛ اگرچه این کوشش ها با نتیجه مطلوب آنها همراه نبود. تعلیم و تبلیغ عقاید اسماعیلی، جلوگیری از به جای آوردن مناسک مذهبی اهل سنت، برخورد خشونت آمیز با فقهای مالکی مغرب، تلاش برای جلب نظر علمای اهل سنت با مشارکت دادن آنها در اداره امور و نیز فعالیت های فکری و فرهنگی با هدف تقویت پایه های نظری و کاربردی مذهب اسماعیلی، وجوه مختلف سیاست مذهبی فاطمیان در مغرب را تشکیل می داد.
۳۷.

تأثیر معتقدات دینی بر نگرش تاریخی مورخان مسلمان بر پایه ی مقدمه های آنان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال اول تابستان ۱۳۹۰ شماره ۲ 75-92

کلید واژه ها: مقدمه نگاری منابع تاریخی اندیشه ی دینی عصر خردگرایی عصر انحطاط

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۶ تعداد دانلود : ۴۸۲
اکثر مورخان دوران اسلامی، معمولاً بر آثار خود مقدمه ای نوشته اند و در آن چکیده ای از اندیشه، نگرش و بینش خود را درباره ی جهان، خدا و هستی ارائه کرده اند. از بررسی این مقدمه ها، نکات بسیاری به دست می آید که یکی از عمده ترین آنها، گرایش های دینی و مذهبی ایشان است. مؤلفان این پژوهش بر آنند تا بر مبنای شماری از مهم ترین این مقدمه ها، نخست، محورهای اصلی نگرش و بینش مورخان مسلمان به تاریخ و تاریخنگاری را تبیین و سپس تأثیر این نگرش را (به عنوان متغیر مستقل) در فرایند تاریخنگاری اسلامی و فراز وفرود آن در عصر خردگرایی و دوره ی افول تمدّن اسلامی (به عنوان متغیر وابسته) بررسی نمایند.
۳۸.

فعالیت های مذهبی کارملیت ها در ایران عصر صفوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال سوم زمستان ۱۳۹۰ شماره ۱۱

کلید واژه ها: صفویه عثمانی پاپ کارملیت ها مبلغان مذهبی فعالیت های مذهبی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی صفوی فرهنگی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه تاریخ ادیان
تعداد بازدید : ۱۶۰۹ تعداد دانلود : ۶۶۴
حضور هیئت های تبلیغی- تبشیری اروپایی در ایران، از جمله مباحث مورد توجه در تاریخ صفویه است، و کارملیت ها از مهم ترین این هیئت ها بوده اند.کارملیت-ها به عنوان یکی از هیئت های تبلیغی کاتولیک و فرستادگان پاپ، از دوره ی حکومت شاه عباس اول، به منظور برقراری اتحاد میان ایران و دول مسیحی اروپا در برابر عثمانی، و نیز ترویج مذهب کاتولیک، به ایران آمدند و برای تحقق این اهداف به فعالیت های مختلفی پرداختند و تا انقراض صفویان همواره مورد حمایت شاهان آن سلسله بودند. هم از این رو بود که آنان توانستند تا پایان عصر صفوی و حتّی بعد از آن، در ایران حضوری فعّال و مستمر داشته باشند. حضور و فعالیت های کارملیت ها در ایران عصر صفوی در زمینه های مختلف سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و مذهبی پی آمدهایی به دنبال داشت، که بیش تر این پی آمدها در راستای تحقق اهداف پاپ و برخی دول اروپایی بود. این پژوهش در پی آن است که پس از ارائه ی معرفی کوتاهی از کارملیت ها و چگونگی حضور آنان در ایران عصر صفوی، پی آمدهای مذهبی حضور آنان را در آن دوره بررسی و واکاوی نماید.
۳۹.

تحولات دیوان قضایی در عصر عباسی و تأثیر آن بر وضعیت و جایگاه قضات از آغازتا تسلط آل بویه بر بغداد (132-334ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال سوم زمستان ۱۳۹۰ شماره ۱۰

کلید واژه ها: خلافت عباسی قضات دیوان قضا قاضی القضات دیوان مظالم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۶۱ تعداد دانلود : ۱۵۰۳
دردیوان قضایی دولت عباسی دو بخش مجزا وجود داشت؛ سازمان قضا که با نظارت قضات اداره می شد و دیوان مظالم که شخص خلیفه و در مواردی نایبان او، متولی آن بودند. گرچه به ظاهر وظایف و حوزه فعالیت هر کدام به طور مشخص تعریف شده بود، اما مطالعه منابع تاریخی این دوره، دگرگونی ها و تحولات بسیار در این دیوان را نشان می دهد، تحولاتی که به نوبه خود، تحول و تغییر در جایگاه، نقش، وظایف و اختیارات و به طور کلی وضعیت قضات را در پی داشته است. فرصت گاه به گاه قضات برایایفای نقش در نظام اداری، پیدایش منصب قاضی القضاتی ونقش آفرینی قاضی در امور سیاسی،محدود شدن وظایف قاضی القضاتدر مرحله بعد و منسوخ شدن این منصب و مواردی دیگر، از جمله تحوّلات و تطوّراتپیش آمده در دیوان قضایی دولت عباسیان است کهاین پژوهش بر آنست تا با روش توصیفیـتحلیلی و به استناد منابع و مآخذ تاریخی،به بررسی آن پرداخته و سپس تغییرات متأثر از آن را در وضعیت قضات در ساختار سیاسی و اداریحکومت عباسیواکاوینماید.
۴۰.

مجالس و انجمن های علمی و فرهنگی دوران آل بویه(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ در آیینه پژوهش سال هفتم تابستان ۱۳۸۹ شماره ۲ (پیاپی ۲۶)

کلید واژه ها: آل بویه انجمن های علمی دانشمندان آموزش های علمی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۲۰ تعداد دانلود : ۱۴۵۸
یکی از ویژگی های دوره آل بویه برپایی مجالس و نشست های علمی و فرهنگی در آن دوره است. بغداد مرکز خلافت اسلامی که مرکز تبادل آراء و تعاملات فرهنگی و فرقه ای بود، در این دوره، فرصت ظهور و بروز اندیشه های مختلف را فراهم آورد. هر روز مجالس و انجمن های مختلف علمی در بغداد تشکیل می شد و صاحبان اندیشه های گوناگون با استفاده از فرصت های برابر و حمایت از جانب حکومت، افکار و اندیشه های علمی و مذهبی خود را بیان کرده و به شبهه ها و ایراد های مخالفان خود پاسخ می دادند. این مقاله در پی آنست که پس از معرفی اجمالی برخی از مجالس و محافل علمی دروه مورد بحث، اهداف، چگونگی تشکیل، موضوعات مورد بحث و شرکت کنندگان در آن مجالس را واکاوی نماید، و نقش دولت آل بویه را در تولید و ترویج علم ارائه کند.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان