محبوبه قربانی

گرچه در مورد مفهوم تعهد سازمانی و رابطه آن با سایر متغیرها، پژوهش های متعددی انجام گرفته است لکن هوش معنوی به عنوان عاملی اثرگذار بر رفتار فردی، اجتماعی و به تبع آن رفتار سازمانی، طی سال های اخیر در ادبیات سازمان و مدیریت مطرح شده است. پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه هوش معنوی و تعهد سازمانی انجام گرفته است. بر این اساس ضمن مرور ادبیات نظری، متغیرهای مربوط و مقیاس سنجش آن ها، چارچوب کلی مطالعه شکل گرفت. استراتژی این پژوهش زمینه یابی (پیمایشی) از نوع هم بستگی، ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه استاندارد شده تعهد سازمانی (Mayer & Allen, 1984, 342) و هوش معنوی (Smith, 2005) است. نتایج تحلیل داده ها که از طریق آزمون همبستگی اسپیرمن محاسبه شده است، حاکی از آن است که از بین ابعاد ده گانه هوش معنوی به ترتیب توجه به مکان های مذهبی و متولیان آن، تجربه های معنوی، اعتقاد به مفاهیم مذهبی و احساس هدف مندی در دنیا، دارای بیشترین هم بستگی با تعهد سازمانی است (p<0/05) هم چنین، فرضیه اصلی پژوهش که به بررسی رابطه بین تعهد سازمانی و هوش معنوی می پردازد، باقی مانده و بیشترین رابطه هم بستگی مرتبط با رابطه هوش معنوی و تعهد عاطفی است. نوآوری پژوهش حاضر در اعتباریابی پرسشنامه هوش معنوی و بررسی رابطه هوش معنوی و تعهد سازمانی است تا جایی که پژوهشگران اطلاع دارند تاکنون مطالعه ای در مورد ارتباط آن ها انجام نشده است.

هدف:تدوین شاخص های مدیریت پایدار در کتابخانه های ایران برای تحقق کتابخانه سبز. روش شناسی:این پژوهش از نوع کیفی است. با 12 نفر از متخصصان علم اطلاعات و دانش شناسی و متخصصان توسعه پایدار که با روش هدف مند و نمونه گیری گلوله برفی انتخاب شدند مصاحبه های عمیق و نیمه ساختاریافته انجام شد. برای تحلیل داده ها با استفاده از نظریه پردازی زمینه ای در سه مرحله، مباحث طرح شده توسط مصاحبه شوندگان، رمزگذاری و مقوله بندی شد. یافته ها:215 مفهوم از مرحله کدگذاری باز در 62 مقوله فرعی در مرحله کدگذاری انتخابی دسته بندی شدند: شرایط زمینه ای شامل 24 مفهوم و 9 مقوله، شرایط علّی شامل 43 مفهوم و 13 مقوله، عامل مداخله گر با 19 مفهوم و 10 مقوله، راهبردها با 102 مفهوم و 17 مقوله، و پیامدهای مدیریت پایدار با 27 مفهوم و 14 مقوله. نتیجه گیری:مدیریت کتابخانه ها نیازمند تحول و حرکت به سمت الگوی مدیریت پایدار هستند؛ این الگو بر احراز شاخص های پایداری و حرکت به سوی کتابخانه های سبز تأکید دارد.

هدف: ارزیابی وضعیت راهبردی اداره کل پردازش و سازماندهی و ارائه راهبردهایی به منظور نیل به اهداف راهبردی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران. روش/رویکرد پژوهش: با روش پیمایشی- تحلیلی و با استفاده از پرسشنامه و مصاحبه با کارشناسان مسئول، رؤسای گروه ها و مدیر کل پردازش و سازماندهی، و سایر متخصصان اداره کل، نقاط قوت، ضعف، فرصت ها، و تهدیدهای اداره کل شناسایی و رتبه بندی شد و سپس با استفاده از ابزار تحلیل SWOT وضعیت راهبردی اداره کل تعیین و راهبردهای WO (فرصت- ضعف) SO- (فرصت- قوت) ST- (قوت- تهدید)، و WT (ضعف- تهدید) ارائه شده است. یافته ها: اداره کل از لحاظ راهبردی در موضع تهاجمی است. مدیریت و کارشناسان می توانند با تکیه بر نقاط قوت و بهره برداری از فرصت های موجود، نقاط ضعف را کمرنگ و تهدیدهای محیطی را کنترل کنند. با مقایسه نقاط قوت، ضعف، فرصت ها، و تهدیدها در ماتریس SWOT راهبردهای پیشنهادی پژوهش عبارت است از تقویت دورکاری، هماهنگی بیشتر اداره کل فناوری و ارتباطات، بازبینی روال فیپا، پیش بینی مشوق های مادی و معنوی در حد امکانات، دقت بیشتر در جابجایی کارشناسان، و برقراری گفتگو و هماهنگی با سایر ادارات سازمان است.

هدف: بررسی فرایند تحلیل موضوعی کتاب ها در کتابخانه ملی، شناسایی، و تحلیل عوامل مؤثر بر این فرایند با استفاده از دیدگاه های متخصصان و پیشکسوتان حوزه مستندسازی موضوعی. روش/ رویکرد پژوهش: پژوهش حاضر، به لحاظ هدف کیفی و از نوع کاربردی است. داده ها با انجام مصاحبه های باز و عمیق با ۹ نفر از متخصصان و پیشکسوتان مستند موضوعی که با روش هدفمند و نمونه گیری گلوله برفی انتخاب شده اند گردآوری شده است. برای تحلیل داده ها با استفاده از نظریه زمینه ای در سه مرحله مباحث طرح شده توسط مصاحبه شوندگان رمزگذاری و مقوله بندی شده است. یافته ها: توانایی ها و ویژگی های شخصی کارشناسان تحلیل موضوعی اهمیت زیادی دارد. رعایت قواعد و اصول مهمی چون اختصاص وقت کافی در بررسی و تحلیل، مشاوره با پدیدآوران و صاحب نظران مطلع از موضوع کتاب، مراجعه به منبع اصلی اثر و غیره باید همواره مد نظر تحلیلگر موضوعی قرار گیرد. فشار کاری، شرایط فیزیکی محل کار، تعامل همکاران در تصمیم گیری های موضوعی، و مدیریت بهینه دورکاری نیز تأثیر شایانی در تحلیل موضوعی دارد. بازآموزی و افزایش توانایی های کارشناسان در کنار بهبود شرایط کاری، نظارت دقیق بر فرایند فهرست نویسی و مستندسازی مورد تأکید متخصصان بوده است. نتیجه گیری: ویژگی ها و قابلیت های شخصی کارشناسان، مدیریت گروه های مستندسازی و فهرست نویسی، شرایط کاری و مدون سازی قواعد و اصول تحلیل موضوع منابع در دسترس تأثیر به سزایی بر کیفیت فرایند تحلیل موضوعی دارد و سبب تضمین اعتبار و صحت کتابشناسی ملی و بانک مستند سرعنوان های موضوعی می گردد.

هدف: تعیین خط مشی برای انتخاب، ترجمه، و انتشار گزیده مقالات ایفلا در راستای اولویت های پژوهشی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران. روش شناسی: پژوهش از نوع کاربردی است و با روش تحلیل محتوای موضوعی و سپس ارزیابی مقایسه ای انجام شد . جامعه پژوهش 455 مقاله ترجمه شده همایش های سالانه ایفلاست که بین سال های در گزیده مقالات ایفلا منتشر شده یا در دست انتشار است و نیز فهرست اولویت های پژوهشی سازمان که 75 عنوان است . در مرحله گردآوری اطلاعات، عناوین و چکیده مقالات و عناوین اولویت های پژوهشی سازمان به شکل کلمه به کلمه تحلیل شد و فهرستی از مفاهیم موضوعی مقالات، استخراج شد. سپس، مفاهیم موضوعی استخراج شده با سرعنوان های موضوعی فارسی و اصطلاحنامه اصفا مستندسازی شد و موضوعات در مقول ه ها ی موضوعی لیزا دسته بندی شد . درنهایت ، مقول ه ها ی موضوعی گزیده مقالات ایفلا با اولویت های پژوهشی سازمان مقایسه شد. یافته ها: از میان مقوله های موضوعی اختصاص یافته به گزیده مقالات ایفلا ، بیشترین فراوانی به «مواد کتابخانه ای» با 71 فراوانی (6/15%) و کمترین به «ساختمان کتابخانه» و «خواندن و سواد» با 4 فراوانی (88/0%) تعلق داشت. در اولویت های پژوهشی سازمان «مدیریت سازمان» با 17 فراوانی (23%) بیشترین و «کنترل کتاب شناختی»، «فناوری اطلاعات و ارتباطات»، و «خواندن و سواد» به طور مشترک با 1 فراوانی (1%) کمترین فراوانی را داشته اند. بیشترین درصد فراوانی پوشش موضوعی در گزیده مقالات ایفلا با 6/15% مربوط به «مواد کتابخانه ای» است؛ درحالی که در اولویت های پژوهشی «مدیریت سازمان» با 23% بیشترین درصد فراوانی را به خود اختصاص داده است. «مدیریت پیشینه ها» در هر دو جامعه پژوهشی فراوانی صفر داشت. نتیجه گیری : گزیده مقالات ایفلا و اولویت های پژوهشی سازمان در مقوله های «کاربردها و کاربران کتابخانه»، «مواد کتابخانه ای»، «مدیریت سازمان»، و «دانش و یادگیری» بیشترین اختلاف فراوانی را دارند که نشان دهنده تفاوت پوشش موضوعی در آنهاست و باید در انتخاب مقالات برای ترجمه به این امر توجه شود.

هدف: آسیب شناسی چالش های بخش مستندسازی کتابخانه ملی ایران و ارائه راهکارهای مطلوب.<br /> روش شناسی: پژوهش حاضربا روش کیفی و رویکرد نظریه پردازی بنیادی با استفاده از مصاحبه با متخصصان و کارشناسان حوزه مستندسازی کتابخانه ملی ایران انجام شده است.<br /> یافته ها: پس از تحلیل و کدگذاری پاسخ های دریافتی، آسیب ها و مشکلات در شش مقوله نیروی انسانی، فرایند مستندسازی، مدیریت، استانداردها، و ارتباط بخش مستندسازی با سایر گروه ها و سازمان ها، و آموزش شناسایی شد.<br /> نتیجه گیری: مدیریت به ویژه مدیریت نیروی انسانی به عنوان مقوله مرکزی شناخته شد. کمبود نیروی انسانی به عنوان عامل تعیین کننده مهمی در ایجاد مسائل و مشکلات موجود در این گروه مؤثر بود.

هدف: شناسایی مؤلفه ها، تعیین روابط بین آنها و ارائه راهکارها و پیشنهادهایی برای تقویت خودکارآمدی پژوهشی در سازمان اسناد و کتابخانه ملی. روش: این پژوهش کاربردی با رویکرد کیفی و روش نظریه پردازی زمینه ای انجام شد. جامعه پژوهش اعضای هیئت علمی و پژوهشگران سازمان بودند که با روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. داده های پژوهش از طریق 26 مصاحبه باز و نیمه ساختاریافته گردآوری و مصاحبه ها تا زمانی که اطلاعات گردآوری شده تکراری شد و به اشباع رسید ادامه یافت. پس از پیاده سازی، متن مصاحبه ها در سه مرحله کدگذاری باز (اسخراج مفاهیم و مقوله های فرعی)، کدگذاری محوری (دسته بندی مقوله های فرعی در مقوله های اصلی) و کدگذاری انتخابی (شامل ارائه مدل نظری روابط بین مقوله های اصلی) تحلیل شد. یافته ها: 80 مقوله در رابطه با مقوله مرکزی «خودکارآمدی پژوهشی» شناسایی شد. این مقوله ها در 5 دسته: شرایط زمینه ای شامل 3 مفهوم، شرایط علّی شامل 16 مفهوم، شرایط مداخله گر شامل 21 مفهوم، راهبردها شامل 23 مفهوم و پیامدها شامل 17 مفهوم دسته بندی شدند. بیشترین فراوانی در مصاحبه ها از شرایط زمینه ای «ویژگی های روانشناختی» ، از شرایط علّی «اهمیت داشتن پژوهش در سازمان»، از مداخله گرها «مدیریت و برنامه ریزی در سازمان»، از راهبردها «حمایت های مادی و معنوی» و از پیامدها «ارتقای سازمان» بیشترین فراوانی را داشتند. نتیجه گیری: به طورکلی مؤلفه های خودکارآمدی پژوهشی در سازمان با عوامل فردی، سازمانی و فراسازمانی مرتبط است. تقویت و توجه به هریک از مؤلفه ها باعث رشد و تقویت خودکارآمدی پژوهشی در سازمان خواهد شد که در نهایت منجر به ارتقای جایگاه پژوهشی سازمان می شود. آنچه که از مصاحبه های انجام شده به دست آمد، نشان داد که مصاحبه شوندگان به اهمیت و جایگاه پژوهش در ارتقای جایگاه سازمان و نقش آفرینی اعضای هیئت علمی و پژوهشگران سازمان در تقویت مرجعیت سازمان اذعان داشتند و حمایت های سازمان از مقوله پژوهش از جمله »خودکارآمدی پژوهشی« را ضروری برشمردند.

هدف: شناسایی و تحلیل عوامل درونی و بیرونی مؤثر بر سازماندهی منابع کتابی در سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران.روش: پژوهش حاضر از نوع کاربردی است و با روش مطالعه کتابخانه ای اسنادی و پیمایشی انجام شد. جامعه پژوهش شامل دو گروه خبرگان حوزه سازماندهی داخل سازمان (10 نفر) و متخصصان سازماندهی از داخل و بیرون سازمان(40 نفر) بودند که به دلیل تجربیات و تخصص آنها به صورت هدفمند انتخاب شدند. در این پژوهش اطلاعات از طریق مطالعه کتابخانه ای، جلسات طوفان فکری و بحث و گفت وگو، و پرسشنامه گردآوری شد. تحلیل داده ها با استفاده از ماتریس SWOT انجام شد.یافته ها: مجموع امتیاز عوامل درونی ۳/۵۱۲۸ و عوامل بیرونی ۳/۳۸۸۶ به دست آمد.عوامل درونی شامل این موارد است: فهرستنویسی پیش از انتشار و بازبینی و تکمیل رکوردهای فیپا، سازماندهی استاندارد منابع، تدوین استانداردها و ابزارهای تخصصی، توسعه منابع مرجع سازماندهی کنترل کیفیت سازماندهی،تولید قالب فراداده ای مارک، مشارکت متخصصان موضوعی در تحلیل موضوعی منابع، توسعه مارک ایران، عدم کاربست عملی یافته های پژوهش های سازماندهی منابع، ضعف همکاری با کتابخانه ها و موسسات فعال در حوزه سازماندهی، مشکلات ساختاری داده های کتابشناختی و مستند برای مهاجرت به محیط داده های پیوندی و وب معنایی، مشکلات فناورانه توسعه پیاده سازی استانداردهای جدید، عدم جذب و تربیت کارشناسان جدید در حوزه سازماندهی، کمبود نیروی انسانی متخصص،مشکلات برون سپاری سازماندهی، تأثیر منفی تمرکز بر کمیت بر  کیفیتِ سازماندهی منابع کتابی، مشکلات دورکاری،مشکلات فضای کاری.عوامل بیرونی شامل این موارد است: نقش حاکمیتی سازمان و ارائه الگوها و استانداردهای سازماندهی، قانون واسپاری، امکان مهاجرت داده های کتابشناختی به محیط وب معنایی و داده های پیوندی، همکاری متخصصان حوزه سازماندهی سازمان در زمینه آموزش دانشجویان و راهنمایی و مشاوره پایان نامه های دانشجویی، توسعه پژوهش های کاربردی سازماندهی، آمادگی مدیران و کارشناسان در پذیرش الگوها و قالب های جدید سازماندهی منابع کتابی، حمایت از متخصصان  برای مشارکت در مجامع بین المللی، همکاری با سایر مؤسسات و اشتراک تجارب و ظرفیت ها برای توسعه سازماندهی، امکان افزایش مشارکت کاربران در سازماندهی، عدم اختصاص بودجه مناسب برای پروژه های کاربردی حوزه سازماندهی، عدم ارتقا و توسعه نرم افزار جامع کتابخانه (رسا) برای پیاده سازی استانداردهای جدید، ضعف در ارائه آموزش های روزآمد، نبود راهبرد یکپارچه در سازمان برای سازماندهی منابع (چاپی و دیجیتال)، عدم تمرکز فرایند سازماندهی، نگرانی های شغلی کارشناسان.پیاده سازی الگوهای جدید، سازماندهی قالب های جدید منابع، تعامل با ذی نفعان، انتشار داده ها در وب معنایی، سازماندهی هوشمند، پالایش فراداده ها، امکان مشارکت کاربران، نظارت کیفی، آموزش روزآمد، حضور در مجامع تخصصی، و بهبود شرایط کاری، از راهبردهای پیشنهادی است.نتیجه گیری:روزآمدسازی روش ها و ابزارها برای انتشار فراداده ها در وب معنایی در قالب داده های پیوندی و توسعه هستی نگاری ها، تأکید بر سازماندهی اجتماعی، و فراهم کردن زمینه های تعامل با ذی نفعان به منظور اشتراک دانش و امکانات، باعث روزآمدی  و توسعه آموزش کارشناسان می شود، و انجام پژوهش های کاربردی و بهبود مدیریت نیز باعث افزایش کیفیت این حوزه خواهد شد. 

کودکان خارج از عقد نکاح، کودکانی هستند که بر حسب قانون و یا در صورت فقدان مواد قانون بر اساس فتاوی علما، کودکان مشروع یا نامشروع محسوب می شوند.در صورت مشروع شناخته شدن مانند کودکان ناشی از وطی به شبهه، این کودکان از حقوق کودکان مشروع و قانونی بهره مند می شوند. اما در صورت نامشروع شناخته شدن مانند ولدزنا، مطابق دیدگاه حقوقی، نسب این کودکان، نامشروع و غیرقانونی است و قانون مدنی ایران هم در ماده ۱۱۶۷ به پیروی از فقهای امامیه، طفل متولد از زنا را ملحق به زانی نمیداند. مفهوم عدم الحاق آن است که قانون، نسب طبیعی کودک نامشروع را نادیده میگیرد و آثار قانونی نسب مانند ولایت قهری، حضانت، نفقه و ارث را بر آن مترتب نمیکند. نتیجه آنکه حقوق و تکالیفی که قانون برای اولاد در نظر گرفته است، به کودکان مشروع اختصاص می یابد. حال پرسش اساسی این است که کودکان نامشروع چه جایگاه قانونی در نظام حقوقی ما دارند و حقوق مالی و غیرمالی این کودکان بر عهده چه کسانی است؟ این پایان نامه کودکان خارج از نکاح و حقوق آنها را مورد بررسی قرار داده است و سعی در ارائه پیشنهادهای مناسب در جهت برابری حقوق کودکان موضوع این پایان نامه با کودکان حاصل از عقد نکاح داشته است.

با توجه به اهمیت داده، در نظر است مؤلفه های ابتکار داده باز در «سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران» شناسایی و دسته بندی شوند. این پژوهش از نوع کاربردی، کیفی و با روش تحلیل مضمون انجام شده است. جامعه آماری 15 نفر از مدیران و متخصصان بودند که به دلیل داشتن تجربه و دانش در حوزه داده در «سازمان» با روش هدفمند انتخاب شدند. داده ها از طریق مصاحبه های نیمه ساختاریافته گردآوری شد. مصاحبه ها در نرم افزار maxqda در سه مرحله به صورت استقرایی کدگذاری شد. الزامات ابتکار داده باز شامل ایجاد و توسعه بسترهای تولید، کیفیت بخشی و انتشار داده، توسعه فرایندهای مدیریتی،  ترویج فرهنگ داده باز، ایجاد سازوکارهای حقوق مالکیت معنوی، پیاد ه سازی سیاست های شفافیت دولت، توسعه آموزش های تخصصی و مشارکت در برنامه های ملی است. ظرفیت های ابتکار داده باز شامل داده ها و فراداده های سازمان، زیرساخت های استخراج و آماده سازی، انتشار و اشتراک داده ها در قالب های استاندارد و امکانات جست وجوی مناسب، حمایت مدیریت ارشد با اتخاذ سیاست های مناسب، جایگاه های تخصصی در ساختار و مهارت های تخصصی در «سازمان» و تجربه ها و به روش های ملی و بین المللی است. موانع و محدودیت ها شامل مشکلات فنی تولید و آماده سازی و محدودیت های دسترسی به داده ها، عدم تطابق فرایندهای تخصصی با اهداف ابتکار داده باز، کم توجهی به اهمیت و فقدان سیاست ها و خط مشی ها و مشکلات مدیریتی همراه با محدودیت دانش و مهارت های تخصصی، عدم روزآمدسازی اطلاعات و داده های سامانه ها و بانک های اطلاعاتی است. فواید و نتایج انتفاع جامعه، ارتباط با مخاطبان، تحقق اهداف دولت و حمایت از کارآفرینان نتایج برون سازمانی و توسعه پژوهش های داده محور، تحول سازمانی، خلق ارزش، ارتقای خدمات و مرجعیت سازمان، کسب منافع سازمانی، تقویت زیرساخت های فناوری از نتایج مثبت برنامه داده باز برای «سازمان» است. ابتکار داده باز نیازمند برنامه ریزی، تأمین منابع و زیرساخت های فنی و محتوایی است و با آموزش و ترویج فرهنگ داده باز، رفع چالش های مدیریتی و تدوین سیاست های مناسب موجب تحقق اهداف عالی در ارتقای خدمات و حمایت از کسب وکارهای نوپا، کاهش فساد و افزایش شفافیت می شود. «سازمان» باید رویکرد دسترسی باز به داده های محتوایی و فراداده های خود را با تدوین یک برنامه منسجم در پیش گیرد.