زهرا حجتی

چاقی عارضه پیچیده ای است که با تجمع بیش از حد بافت چربی مشخص می شود. چاقی با بسیاری از مشکلات سلامتی از جمله بیماری های عروقی مرتبط است.کشف هورمون لپتین باعث پیشرفت هر چه بیشتر تحقیقات در زمینه چاقی شد. دلیل عمده این پیشرفت آن بود که نشان داد از بافت چربی سیگنال های آوران به سیستم عصبی مرکزی صادر می شود. لپتین که توسط ژن چاقی تولید می شود یک هورمون پروتئینی است با توده مولکولی kDa 16 که به طور عمده از بافت چربی ترشح می شود در تنظیم وزن بدن نقش کلیدی داشته باشد. بهتر است بگوییم که لپتین به عنوان یک مکانیزم هشدار دهنده برای تنظیم محتوای چربی بدن عمل می کند. این هورمون با افزایش فعالیت سیستم عصبی سمپاتیک و لیپولیز موجب بالا رفتن انرژی مصرفی می گردد. لپتین با تاثیر بر گیرنده های هیپوتالاموسی اشتها را نیز مهار می کند. بنابر این اثر خالص عملکرد لپتین در جهت کاهش وزن است، اما کمبود این هورمون و یا مقاومت نسبت به اثرات آن، هر دو می تواند سبب افزایش وزن شود. مقاومت لپتین که با افزایش آن در خون همراه است، در چاقی انسان بسیار شایع تر از کمبود این هورمون می باشد. در سال های اخیر پژوهش های فراوانی بر همراهی لپتین با افزایش فشار خون شریانی و ضربان قلب تاکید کرده اند. لپتین مستقل ازCRP ، که خود یک نشانگر التهابی است، با بیماری های عروقی مرتبط است و این یافته اشاره بر اهمیت میزان چربی بدن در بروز مشکلات قلبی عروقی دارد. گیرنده های لپتین بر روی دیواره اندوتلیوم و سلول های عضلات صاف عروق وجود دارد. به همین دلیل لپتین اثرات واسطه ای گیرنده ای را بر توان و رشد عروقی اعمال می کند. در سطح سلولی لپتین عضلات صاف عروق را برای پرولیفریشن تحریک می کند. کلسیفه شدن عروقی نیز در مدل های تجربی به وسیله لپتین شتاب گرفته است. این هورمون فشار اکسیداتیو در دیواره عروق را افزایش می دهد که موجب آسیب آنها می گردد. بنابراین در یک جمع بندی کلی می توان به این نتیجه رسید که میزان لپتین در خون، با سلامت قلبی عروقی مرتبط است.بیشتر تحقیقات نشان داده اند که رژیم غذایی متعادل وکم چرب و تمرین بدنی، سطوح لپتین را در خون کاهش می دهند، حتی اگر کاهش وزن قابل ملاحظه ای نیز رخ ندهد.کاهش لپتین از طریق ورزش، با تغییرات تعادل انرژی، بهبود حساسیت انسولین و تغییرات مناسب لیپید های خون همراه است. بررسی تغییرات لپتین همراه با فعالیت بدنی از مباحثی است که به خصوص در چاقی نوجوانی و جوانی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در این زمان هنوز دیگر فاکتور های خطر بیماری های عروقی خود نمایی نمی کنند، در حالی که مطالعات بسیاری بر آغاز روند خشکی و آسیب عروقی در سنین نوجوانی تاکید دارند.

کشف ژن چاقی در حدود 15 سال پیش افقهای جدیدی بر چگونگی ساز و کارهای تنظیم وزن و ترکیب بدن گشود. لپتین که محصول ژن چاقی است، نقش ویژه ای در بروز مشکلات قلبی ایفا میکند (1). برای بررسی اثر برنامه تمرین مقاومتی بر لپتین سرم، تعداد 18 دختر چاق با شیوه زندگی بی تحرک که در یک سال اخیر در هیچ برنامه تمرینی یا رژیم غذایی شرکت نداشتند، داوطلب شرکت در تحقیق شدند. از این تعداد، 9 نفر به طور تصادفی در گروه تمرین با وزنه (5/1 ±1/21 سال، شاخص توده بدنی 7/1± 9/31 کیلوگرم بر متر مربع) و نه نفر در گروه کنترل ( 3/1 ±2/21 سال، شاخص توده بدنی 3/1± 2/32 کیلوگرم بر متر مربع) قرار گرفتند. آزمودنیهای گروه تمرینی به مدت 8 هفته و هر هفته سه جلسه تمرین مقاومتی در حدود یک ساعت ( 12 ایستگاه، 4 دوره، هر دوره 15 تکرار با 60 درصد یک تکرار بیشینه و سه دقیقه استراحت) را به اجرا درمیآوردند.آزمودنیهای گروه کنترل در طول دوره تحقیق به زندگی معمول خود ادامه دادند و در برنامه خاص رژیم غذایی یا تمرین ورزشی شرکت نداشتند. فاکتورهای بیوشیمیایی، ترکیب بدن و Vo2max در آغاز مطالعه، 4 و 8 هفته پس از برنامه تمرینی در هر دو گروه اندازهگیری شد. اندازهگیریها در دوره فولیکولی از سیکل قاعدگی انجام شد ( بر اساس اطلاعات سه ماه قبل از شروع مطالعه). فاکتورهای بیوشیمیایی عبارت بودند از: لپتین، انسولین (روش الایزا) و برخی نشانگرهای خطر بیماری کرونر قلب. روش آماری در این تحقیق، آنالیز واریانس با اندازهگیریهای مکرر بود و از آزمون تعقیبی LSD برای تعیین محل و جهت اختلاف استفاده شد. نتایج تحقیق، حاکی از عدم تغییر معنیدار لپتین پس از 4 و 8 هفته از شروع برنامه، در گروه تمرینی و کنترل بوده است (05/0 p <)). در همین زمان تغییرات انسولین نیز در سه بار اندازهگیری در دو گروه، اختلاف معنیداری را نشان نداد (05/0 p <). از سوی دیگر، کلسترول تام، LDL-C، HDL-C، تریگلیسرید و گلوکز سرم در بین هیچ یک از فواصل زمانی اندازهگیری شده در دو گروه، تغییر معنیداری نداشت (05/0 p <). کاهش تریگلیسرید سرم در مقایسه با گروه کنترل در گروه تمرینی در مراحل قبل و پس از 4 هفته معنیدار بود. در حالی که نسبت دور کمر به دور لگن و شاخص توده بدنی در گروه تمرین مقاومتی به طور معنیداری کاهش یافته بود (05/0 p <). کاهش درصد چربی در گروه تمرینی از اولین اندازهگیری تا 4 هفته معنیدار بود، اما از 4 تا 8 هفته معنیدار نبوده است. البته تفاوت بین درصد چربی از آزمون اولیه تا 8 هفته نیز معنیدار بوده است (05/0 p <). مقدار Vo2max نیز در گروه تمرین مقاومتی افزایش معنیداری را پس از 4 و 8 هفته تمرین نشان داد و البته این روند افزایشی بین 4 و 8 هفته نیز مشاهده شد (05/0< p). به نظر میرسد برنامه تمرین مقاومتی 8 هفته ای که محدودیت کالری دریافتی نداشته باشد، برای ایجاد تغییرات مطلوب لپتین در دختران چاق کافی نباشد. احتمالاً افزایش زمان برنامه به بیش از 12 هفته و یا محدودیت در رژیم غذایی، نتایج مطلوبتری را در سطوح لپتین به دنبال خواهد داشت.

شش دختر جوان و چاق (22/1 ± 5/20 سال و 2kg/m 3/4 ± 5/34BMI=) برای بررسی آثار حاد فعالیت ورزشی بر لپتین سرم و برخی عوامل خطرزای بیماری شریان کرونر جهت شرکت در تحقیق داوطلب شدند. پس از خون گیری ناشتا، تمرین مقاومتی (11 ایستگاه، 4 دوره، 15 تکرار با 60% یک تکرار بیشینه، با 5/1 دقیقه استراحت بین دوره ها) انجام پذیرفت. نمونه خونی دوم و سوم به ترتیب بلافاصله و 10 ساعت پس از فعالیت گرفته شد. در جلسه کنترل نیز درست همانند روز تمرین مقاومتی، اما بدون اجرای ورزش، خون گیری انجام پذیرفت. تمرینات هوازی به صورت اینتروال (سه دوره 10 دقیقه ای در 60% تا 70% ضربان قلب بیشینه به شکل رکاب زدن روی کارسنج با 5 دقیقه استراحت بین دوره ها) اجرا و نمونه های خونی مطابق با جلسات قبل در سه نوبت جمع آوری شد. برای اندازه گیری لپتین و انسولین سرم از روش ELISA استفاده شد. تجزیه و تحلیل آماری با استفاده از ANOVA با اندازه گیری های مکرر انجام گرفت. نتایج تحقیق در لپتین سرم با تمرین هوازی بلافاصله پس از فعالیت و 10 سا عت در پی آن کاهش معناداری را نشان داد (05/0P<). با توجه به اندازه های کنترل، لپتین سرم در جلسه تمرین مقاومتی بلافاصله و 10 ساعت پس از تمرین تفاوت معناداری نشان نداد. انسولین پلاسما در همه نوبتهای آزمون در طول روز افزایش یافت، اما مقدار این افزایش در روز تمرین هوازی بسیار کمتر از روزهای دیگر بود. تغییرات قند، کلسترول تام، تری گلیسرید، HDL-C و LDL-C سرم هم در سه روز آزمایش و سه زمان اندازه گیری در روز تفاوت معناداری نشان نداد (05/0P<). با توجه به نتایج، به نظر می رسد یک جلسه تمرین هوازی به کاهش لپتین سرم می انجامد، و ریتم شبانه روزی انسولین را سرکوب می کند. در صورتی که یک جلسه تمرین مقاومتی چنین آثاری را در پی ندارد.

برایبررسی تاثیر یک برنامه ی منتخب هوازی روی توان هوازی وترکیب بدن ،نمونه ای 20 نفر که برای شرکت درتحقیق داوطلب شدند استفاده شد. آزمودنی ها ،دختران دانشجوی مرکزتربیت معلم بودندکه به دوگروه مساوی تجربی وکنترل تقسم شدند. آزمودنی های گروه تجربیتحت تمرینات منتخب قرار گرفتند.تمرینات شامل 20 دقیقه فعالیت هوازی ‹دویدن› با شدت 60 تا 80 درصد حداکثر ضربان قلب بود . 10 دقیقه برای گرم کردن و10 دقیقه برای سرد کردن درنظر گرفته شده بود.تمرینات به مدت 6هفته وتعداد جلسات درهرهفته 3 تا5 بار بود.گوه کنترل تمرین خاصی راانجام نمی دادند وبه همان رونهد قبل از تحقیق خود ادامه می دادند.درآزمون نهایی درصد چربی بدن گروه تجربی به طور معنی داری کمترازگروه کنترل وتوان هوازی آن به طور معنی دار بالاتر از گروه کنترل بود05/0 تجربیP< با وجودی که بیشتر آزمودنی های گروه وزن خود راازدست داده بودند‹به طور متوسط 2/1 کیلوگرم›، این کاهش معنی دار.وزن چربی نبوده است‹05/0 چربی این P< دختران گروه تجربی کاهش میانگین 38/2 کیلوگرم ووزن بدون P< گروه افزایشی حدود5/1 کیلوگرم را به طور متوسط نشان داد،اما هیچ یک از این تغییرات معنی دار نبوده .

به منظور تعیین الگوی همدیدی بارش های شدید در استان اصفهان، از آمار بارش 44 ایستگاه سینوپتیک، کلیماتولوژی و باران سنجی استفاده شد. با استخراج داده های بارش در دوره ی آماری بیست ساله (2005-1986)، بارش های شدید در هر یک از ایستگاه ها دریافت شد. با توجّه به گستردگی و تفاوت موقعیّت بین شرق و غرب این استان، ملاک بارش شدید، بیشترین بارشی بوده که در طول این دوره ی آماری در هر ایستگاه رخ داده است. برای تعیین الگوی همدیدی این بارش ها، داده های فشار، نم ویژه، مؤلّفه ی باد مداری (u)، مؤلّفه ی باد نصف النهاری(v) و سرعت قائم، در ترازهای متفاوت به صورت شش ساعته و روزانه، از دو روز پیش از بارش از NCEP/NCAR به دست آمد. یافته ها نشان می دهد، الگوی ادغامی کم فشار مدیترانه و سودانی موجب بارش های شدید در سطح استان اصفهان می شود. این الگو، همراه افت شدید فشار در مرکز ایران و فرارفت تاوایی مثبت و حداکثر سرعت قائم منفی در نیمه ی غربی ایران است، بارش های شدید را در مرکز و شرق استان، سامانه های سودانی ایجاد می کنند که به ترتیب از روی خوزستان و بوشهر وارد ایران شده اند. در این الگوها، پُرفشار روی دریای مدیترانه و زبانه های پُرفشار روی جنوب شرق ایران و شرق عربستان و همراهی آن با منطقه ی همگرایی تراز فوقانی جو و افزایش فشار و فرارفت تاوایی منفی در تراز دریا، نقش مهمّی در تقویّت و تعیین مسیر این الگوها دارند. الگوی ادغامی کم فشار سودانی و مدیترانه ای روی شرق دریای مدیترانه، موجب ایجاد بارش های شدید در غرب استان می شود. یافته ها بیانگر آن است که استقرار مرکز فرارفت تاوایی مثبت در شمال شرق عربستان و روی خلیج فارس در تراز سطح دریا و در تراز 500 هکتوپاسکال، از عوامل اصلی به وجود آوردنده بارش شدید در همه الگوها همدیدی به شمار می رود.

مقاله حاضر به تحلیل سینوپتیک سامانـه­های هـمراه با بارش سنـگین حوضه رودخانه کـشکان می­پردازد. پس از بررسی آمار 34 ساله ایستگاه­های حوضه و اطراف آن سه توفان دارای حداکثر بارش انتخاب شدند. پس از بررسی نقشه­های هوا، رطوبت و اختلاف فشار سطح زمین و ارتفاع 850 هکتوپاسکال از 48 ساعت قبل از بارش تا پایان توفان، نتایج نشان داد که با توجه به اینکه 3 توفان منتخب از بین شدیدترین توفان­ها در دوره آماری انتخاب شده­اند، علی­رغم اینکه نمونه­های انتخابی در فصول مختلف سال رخ داده­اند اما سیستم به وجود آورنده آنها یکسان بوده است و الگوی سامانه­های ادغامی مدیترانه- سودانی بالاترین بارش را ایجاد کرده است. در سه توفان منتخب شرایط سینوپتیکی حاکم بدین شرح بوده است: 1- وجود پرفشار مستقر در شمالغربی اروپا و ریزش هوای سرد عرض­های بالاتر به پشت کم فشار مستقر در شرق مدیترانه. 2- تقویت کم فشار سودانی و حرکت آن به سمت شمالشرق. 3- در روزهایی که حداکثر بارش در حوضه اتفاق افتاده است این دو کم­فشار در شرق عراق با هم ادغام شده­اند و پرفشار مستقر در شرق ایران نیز با ریزش هوای سرد بر روی دریای عمان و عرب و از طرفی وجود واچرخند عربستان باعث انتقال رطوبت به درون سامانه کم فشار مستقر در غرب ایران و منطقه مورد مطالعه شده ­است و حداکثر بارش را ایجاد کرده است.

در این پژوهش برای واکاوی نقش نوسان شمالگان در فراوانی روزهای همراه با رخداد بارش در ایران از داده های روزانه بارش GPCC، داده های روزانه نوسان شمالگان از مرکز پیش بینی آب و هوایی نوا و داده های ارتفاع ژئوپتانسیل 700 هکتوپاسکال از پایگاه داده های مرکز ملی پیش بینی محیطی- مرکز ملی پژوهش های جوی طی بازه زمانی 1367-1391 استفاده شد. نخست، برای بررسی نقش نوسان شمالگان بر روی فراوانی رخداد بارش، از آماره خی دو و سپس از آزمون همبستگی تأخیری برای یافتن بیشترین همبستگی میان این دو پارامتر استفاده شد. با استفاده از تأخیر زمانی، فراوانی روزهای همراه بارش از آبان تا اردیبهشت هنگام برقراری نمایه مثبت و منفی نوسان شمالگان بررسی شد. نتایج نشان داد که احتمال رخداد بارش هنگام نمایه مثبت شمالگان بیشترین است. نقشه های میانگین ارتفاع تراز 700 هکتوپاسکال هنگام برقراری نمایه مثبت شمالگان نشان می دهد که شیو شدید فشار در شرق اقیانوس اطلس حاصل کاهش شدید فشار کم فشار قطبی و افزایش گستره نصف النهاری پُرفشار جنب حاره در حوالی نصف النهار گرینویچ به طرف عرض های بالاتر سبب می شود تا ناوه کم عمقی بر روی شرق دریای مدیترانه به وجود آید که همراه جریانات شمال سو شرایط پویشی برای ایجاد سامانه کم فشار شرق دریای مدیترانه به وجود می آورد.

 برخی از پژوهشگران این گمان را مطرح کرده اند که گرمایش شتاب ناک شمالگان (گرمایش سریع تر مناطق قطبی نسبت به سایر مناطق) موجب تغییرات آب وهوایی در عرض های میانه شده است. این تغییرات شامل کاهش شیو دما میان شمالگان و عرض های میانه و تضعیف و تموج بادهای غربی می شود. برای بررسی این گمانه و تأثیر آن بر روی تغییرات دمایی در ایران،  در این پژوهش از روش تموج تجمیعی استفاده شده است. بدین منظور از داده های دمای کمینه و بیشینه 36 ایستگاه همدید سازمان هواشناسی کشور، داده های روزانه نوسان شمالگان از مرکز پیش بینی آب وهوایی نوا و داده های ارتفاع ژئوپتانسیل تراز 700 هکتوپاسکال از پایگاه داده های مرکز ملی پیش بینی محیطی وزارت انرژی (NCEP/DOE) در بازه زمانی 1394-1358 استفاده شد. بررسی ها افزایش مقدار تموج را در چند سال اخیر، هم در میانگین روزانه و هم در میانگین فصلی و سالانه نشان می دهد. افزایش مقدار تموج نشان دهنده افزایش دامنه موج و افزایش تعداد فرین های آب وهوایی است؛ ازاین رو در صورت افزایش فراوانی این الگوها باید انتظار افزایش رویدادهای فرین آب وهوایی را داشته باشیم. همبستگی ها میان تموج تجمیعی و دمای کمینه و بیشینه و نوسان شمالگان نشان می دهد که مقادیر مثبت (منفی) نوسان شمالگان موجب افزایش (کاهش) تموج تجمیعی و درنتیجه کاهش (افزایش) دمای کشور در فصل سرد سال می شود.

زمینه و هدف: هدف از پژوهش حاضر بررسی اثر مصرف کافئین بر قدرت و استقامت عضلانی بازیکنان فوتبال مرد آماتور بود. روش تحقیق : روش پژوهش از نوع نیمه تجربی و جامعه آماری آن کلیه باز کینان تیم های لیگ های فوتبال رده بزرگسالان شهرستان ساوه در سال 1391 بودند که از بین آن ها 48 نفر با میانگین شاخص توده بدنی 36/ 0±23/8 کیلوگرم/متر مربع، وزن 22/ 1± 1/ 76 کیلوگرم، قد 89/ 0± 5/ 178 سانتی متر، و سن 49/ 0± 8/ 24 سال، انتخاب شده و به روش تصادفی به دو گروه تجربی و کنترل تقسیم شدند. پس از اندازه گیری BMI شرکت کنندگان، ارزیابی قدرت با آزمون حداکثر یک تکرار بیشینه ( 1RM ) در حرکت پرس پا و ارزیابی استقامت عضلانی با آزمون تعداد تکرار در حرکت پرس پا با شدت 80 درصد 1RM صورت گرفت. 72 ساعت بعد، گروه تجربی مقدار 5 میلی گرم/ کیلوگرم وزن بدن کافئین و گروه کنترل دارونما (آرد) دریافت کردند. یک ساعت پس از مصرف مکمل، همان آزمون های قبلی تکرار شدند. با روش آماری t مستقل، اختاف های ایجاد شده در دو گروه مورد مقایسه قرار گرفت و سطح معنی داری 05/ p ˂0 در نظر گرفته شد. یافته ها: نتایج نشان داد که قدرت (p <0/0001) و استقامت عضلانی ( 04/ p< 0 ) در گروه تجربی به طور معنی داری افزایش یافته است؛ اما در گروه  دارونما تغییر معنی داری ( 05/ p ˃0 ) مشاهده نشد. نتیجه گیری: یافته ها نشان می دهد که مصرف 5 میلی گرم/ کیلوگرم وزن بدن کافئین قدرت و استقامت عضلانی را در فوتبالیست های آماتور بهبود می بخشد.

زمینه و هدف: از آنجا که استفاده از تمرینات تناوبی موجب تاثیر بیشتر بر عملکرد هوازی می شود؛ در پژوهش حاضر به مقایسه اثر دو نوع تمرین تداومی و تناوبی شدید بر عملکرد هوازی قایقرانان نخبه پرداخته شد. روش تحقیق: از بین 60 قایقران حاضر در مسابقات قهرمان کشوری سال 1394، تعداد 18 قایقران مرد دعوت شده به اردوی تیم ملی روئینگ، به صورت تصادفی به دو گروه تمرینی تداومی و تناوبی شدید تقسیم شدند. از ارگومتر قایقرانی و دستگاه تجزیه و تحلیل گازهای تنفسی استفاده شد و همزمان، متغیرهای فیزیولوژیک عملکرد هوازی شامل حداکثر اکسیژن مصرفی (VO₂max)، حداقل سرعت رسیدن به حداکثر اکسیژن مصرفی (2</sub>max ) و زمان رسیدن به واماندگی (Tmax) اندازه گیری شدند. تمرین تداومی 3 هفته، 10 جلسه پارو زدن در مسافت 10 کیلومتر با شدت70 الی 75 درصد حداکثر ضربان قلب بود. 80 درصد تمرین تناوبی شدید مشابه گروه تداومی بود، اما 20 درصد دیگر به شکل 6 دور پارو زدن یک دقیقه ای با 100 درصد ( 2</sub>max ) و با افزایش یک دور در هر هفته اجرا شد. آزمون t وابسته و مستقل به ترتیب برای مقایسه درون گروهی و بین گروهی در سطح 0/05> p به کار گرفته شد. یافته ها: در گروه تداومی و تناوبی شدید، افزایش معنی دار VO₂max (به ترتیب 0/01=p و 0/001=p) و 2</sub>max   (0/02=p و 0/004=p) مشاهده شد؛ اما شاخص زمان واماندگی (Tmax)، فقط در گروه تناوبی شدید افزایش معنی دار داشت (0/001=p). نتایج آزمون t مستقل برای مقایسه دو گروه در شاخص VO₂max (p=0/52)، 2</sub>max  (p=0/42) و Tmax (p=0/14)، تفاوت معنی داری را نشان نداد. نتیجه گیری: هر دو نوع تمرین شاخص های VO₂max و _VVo₂max  را بهبود بخشیدند، اما میزان بهبودی پس از تمرین تناوبی به طور غیر معنی دار بیشتر بود؛ با اختصاص تنها 20 درصد جلسات تمرین به تمرینات تناوبی شدید، اظهار نظر قطعی به مطالعه بیشتر موکول می گردد.