مجتبی محمدنژاد شورکایی

در دو دهه گذشته، توجه به پایداری زیست محیطی، اجتماعی و اقتصادی در فعالیت ها و تحقیقات رشته های مدیریت افزایش یافته است. همراستا با این جریان، مدیریت منابع انسانی نیز نگاه خود را از رویکرد استراتژیک به رویکرد پایدار توسعه داده است. مدیریت منابع انسانی سبز به عنوان شاخه ای از مدیریت منابع انسانی پایدار، موضوعی نوین در رشته مدیریت منابع انسانی است که بر هدف پایداری زیست محیطی تأکید دارد. از سویی چالش های روزافزون زیست محیطی و از سوی دیگر غفلت از رویکرد پایدار به منابع انسانی در مطالعات داخلی و مبهم بودن این مفهوم برای پژوهشگران داخلی، نویسندگان را بر آن داشته است تا با انجام پژوهشی کیفی، از مدیریت منابع انسانی سبز چارچوبی ارائه کند. برای استخراج این چارچوب ضمن مطالعه 39 مقاله منشرشده در مجلات معتبر منابع انسانی از سال 2000 تا سال 2016، با 14 نفر از خبرگان منابع انسانی مصاحبه شد و با بهره مندی از روش تحلیل تم داده های به دست آمده بررسی شدند و تم ها و مفاهیم مستخرج در قالب چارچوبی از محتوا، بستر و پیامدهای منابع انسانی سبز، جای گرفتند

تحقیقات مدیریت با چالش­های فراوانی روبروست به گونه­ای که اثربخشی این تحقیقات تحت تأثیر توجه و یا عدم توجه به این چالش­ها می­باشد. یکی از مهم­ترین این چالش­ها، چالش روش­شناسی انجام پژوهش­ها در زمینه­های مختلف مدیریت است. به عقیده بسیاری از صاحب­نظران علم مدیریت ایران، ضعف روش­شناسی یکی از نقاط ضعف پایان­نامه­های کارشناسی ارشد و دکتری در کشورمان می­باشد. در این بین یکی از موضوعات رایج در حوزه تحقیقات مدیریت بازاریابی، رضایت مشتری است؛ لذا با این هدف در این مقاله با استفاده از روش­شناسی فرا روش به نقد و آسیب­شناسی روش­شناسی تحقیقات انجام شده در حوزه عوامل مؤثر بر رضایت مشتری در تعدادی از دانشگاه­های دولتی تهران پرداخته شده است. ابزار این تحقیق چک لیست بوده و جامعه آماری تحقیق شامل 35 پایان­نامه کارشناسی­ارشد و دکتری است. نتایج نشان داد که پایان­نامه­های بررسی شده از نظر ملاحظات نمونه­گیری، ذکر ابزار گردآوری داده ها و خود روش­شناسی به طور اخص دارای مشکلات اساسی بوده­اند.

امروزه بیش تر صاحب نظران بر این موضوع اتفاق نظر دارند که در دنیای به شدت رقابتی، دیگر خط تولید و یا تکنولوژی سازمان ها مزیت رقابتی به حساب نمی آیند و این منابع انسانی و توانایی مدیر منابع انسانی در مدیریت کردن افراد یک سازمان است که برتری یک سازمان بر سازمان دیگر را رقم می زند. بنابراین توسعه این منبع ارزشمند برای سازمان امر حیاتی به حساب می آید. توسعه و آموزش کارکنان موضوع بسیار مهم و استراتژیک برای سازمان ها به حساب می آید که به وسیله آن سازمان ها سرمایه های انسانی خود را به سرمایه های پایدار تبدیل می کنند. در حالی که اهمیت و ضرورت موضوع آموزش در سازمان ها به امری متداول مبدل شده است و همه بر آن اتفاق نظر دارند، آن چه در این بین اهمیت بسیاری پیدا می کند، ارزیابی اثربخشی دوره های آموزشی است. بر این اساس تحقیق حاضر در یک مطالعه موردی با استفاده از الگوی بازگشت سرمایه به ارزیابی دوره های آموزشی واحد نگهداری و تعمیرات شرکت سایپا پرداخته است. نتایج نشان داده است که نرخ بازگشت سرمایه این دوره ها 6/35 درصد بوده و علاوه بر این مزایای غیر ریالی، کاهش جابه جایی کارکنان، افزایش رضایت شغلی کارکنان، افزایش رضایت مشتری، کاهش غیبت کارکنان، ارتقا کارکنان، کاهش ترک خدمت کارکنان، افزایش تعهد شغلی و کاهش نرخ حوادث شغلی را نیز برای سازمان به دنبال داشته است.