سیده لیلا تقوی سنگدهی

سیده لیلا تقوی سنگدهی

مدرک تحصیلی: استادیار گروه تاریخ اسلام دانشگاه زنجان

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۱۸ مورد از کل ۱۸ مورد.
۱.

وصیت نامه نویسی در صدر اسلام تا پایان خلافت امیرالمؤمنین علی (ع)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال پانزدهم پاییز ۱۳۹۳ شماره ۳ (پیاپی ۵۹)

کلید واژه ها: پیامبر (ص) خطابه تاریخ صدر اسلام وصیت نامه جانشینان پیامبر (ص)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۴۲ تعداد دانلود : ۱۳۳۶
وصیت نامه نویسی به عنوان سنتی اجتماعی دارای پیشینه در دوره جاهلی اعراب و نیز ایران پیش از اسلام است. این سنت در دوره ی پیامبر(ص) دارای شکلی دینی، موعظه ای و ساختاری قرآنی بود. پس از فتوحات و گسترش مرزهای جهان اسلام، وصیت نامه نویسی نیز تحول یافت و موضوع های گوناگون سیاسی، اجتماعی و فرهنگی را در بر گرفت. این مقاله می کوشد با روش توصیفی- تحلیلی پس از بررسی روند وصیّت نامه نویسی در صدر اسلام تا پایان خلافت امیرالمؤمنین علی(ع) به پرسش های زیر پاسخ دهد: 1. وصیّت نامه ها در صدر اسلام دارای چه مفاهیم، تقسیم ها و اسلوبی هستند؟ 2. وصیّت نامه های پیامبر(ص) و جانشینان نخستین ایشان از چه تشابه ها و تفاوت هایی برخوردار هستند؟
۲.

بررسی تطبیقی اندیشه های سیاسی سید قطب و حسن حنفی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال پنجم بهار ۱۳۹۲ شماره ۱۶

کلید واژه ها: بنیادگرایی مصر سید قطب حسن حنفی نومعتزلیان

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه منابع و کلیات
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره کلیات شخصیت ها
تعداد بازدید : ۲۴۱۱ تعداد دانلود : ۱۰۱۶
سید قطب از برجسته ترین رهبران فکری جریان بنیادگرای اخوان المسلمین بود و حسن حنفی از شاخص ترین افراد جریان روشنفکری نومعتزلی به حساب می آید. این دو جریان که در سدة بیستم میلادی در مصر شکل گرفتند، در جستجوی راه حل برای معضلات عدیدة کشورشان، از جمله مشکلات و مباحث سیاسی، بودند. در مقالة حاضر اندیشه های سیاسی سید قطب و حنفی به شیوه -ای توصیفی - تحلیلی مورد بررسی قرار گرفته است. این بررسی نشان می دهد که اندیشة سیاسی سید قطب بر پایة قرائت از دین قرار داشت. او معتقد به تشکیل حکومت اسلامی و گسترش ایدئولوژی اسلامی و ضمناً مخالف استفاده از اندیشه ها و نظام های به عاریت گرفته شدة غربی در حکومت اسلامی بود. حنفی نیز بر لزوم تشکیل حکومت اسلامی و گسترش ایدئولوژی اسلامی بر اساس شیوه های تبلیغی - تعلیمی و البته در صورت لزوم بر اساس شیوه های انقلابی اصرار می ورزد. وی برخلاف سید قطب، موافق ارتباط با غرباست و بر استفاده از علوم، فنون و برخی از نظام های غربی به همراه نقد آن ها در کنار میراث اسلامی تأکید دارد.
۳.

بررسی تطبیقی آرای سیدجمال الدین اسدآبادی و حسن حنفی درباره غرب(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای تاریخی سال اول بهار و تابستان ۱۳۸۹ شماره ۱

کلید واژه ها: سید جما ل الدین اسد آبادی حسن حنفی مکتب های غربی علوم و فنون غربی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق گروه های ویژه اندیشه های فلسفی در ایران معاصر
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ تاریخ جهان کلیات و منابع تاریخ جهان
  3. حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق گروه های ویژه غرب شناسی
تعداد بازدید : ۲۳۰۹ تعداد دانلود : ۱۲۰۱
این مقاله به بررسی تطبیقی آرای سید جمال الدین اسد آبادی و حسن حنفی دربارهٔ غرب با رویکرد نظری-معرفتی می پردازد. اسدآبادی بانی جریان نو اندیشی دینی است، جریانی که در نیمهٔ نخست قرن بیستم به­وجودآورندهٔ جریان دیگری به نام نومعتزلیان شد که امین خولی بانی آن بود و حسن حنفی نیز در حال حاضر یکی از برجسته ترین افراد نو معتزلی است. از روند تحقیق این نتیجه ها به دست آمد که سید جمال الدین از یک سو موافق استفادهٔ مسلمانان از علوم و فنون غربی بوده و در این زمینه به صورت کلی و بدون نگاه انتقادی سخن گفته است و از سوی دیگر، مخالف مکتب های ناسیونالیسم، سوسیالیسم و سکولاریسم بوده اما دموکراسی را استثنا کرده است. حنفی نگاهی مثبت به مکتب های غربی دارد و تنها مخالف سکولاریسم است و ضمن آنکه موافق استفاده از علوم و فنون غربی است، خواستار نقد تمام وجوه تمدن و میراث غربی در کنار تمدن و میراث اسلامی است.
۴.

بررسی نقش اخوان المسلمین در تحولات سیاسی سوریه (1954-2015 م)

نویسنده:
منبع: تاریخنامه خوارزمی سال سوم زمستان ۱۳۹۴ شماره ۲ (پیاپی ۱۰)

کلید واژه ها: سوریه اخوان المسلمین حزب سوسیالیستی بعث خاندان اسد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۸۱ تعداد دانلود : ۱۹۶۱
جمعیت اخوان المسلمین سوریه، به پیروی از جمعیت اخوان المسلمین مصر شکل گرفت. این جنبش که در سال 1945 میلادی، توسط دکتر مصطفی سباعی، با هدف مبارزه با استعمار و نیز مقابله با اشغال سوریه از سوی فرانسه، در شهر حلب به وجود آمد؛ از همان ابتدا در تلاش برای اصلاح وضعیت جامعه از نظر اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و ... بوده و تأثیرات عمده ای بر تحولات سوریه، به ویژه تحولات سیاسی این کشور، گذاشته است. اخوان سوری، در صدد برآمد تا همانند انقلاب اسلامی ایران، دست به انقلابی موفقیت آمیز دست بزند. هدف عمده این سازمان، تشکیل حکومت اسلامی بر پایه تعالیم اسلام بود. اگرچه در نیل به این مقصود، بین اعضای این سازمان، اختلاف بود، و همین مسأله سبب انشعاب شد. حتی پس از چندی، آنان نتوانستند یک فرد را به عنوان رهبر سیاسی و فکری بپذیرند، لذا برخی از افراد صاحب نفوذ، به صورت دسته جمعی رهبری می کردند. این گروه، بعد از به رسمیت شناخته شدن و روی کار آمدن حزب سوسیالیستی بعث در سوریه و حمایت حافظ اسد، و پس از آن، بشّار اسد، از این حزب، همواره در تنش و مخالفت با دولت دمشق بوده و دست به شورش های مکرّر و اقدامات مسلّحانه زده است.
۵.

سیمای زنان صحابه در اسد الغابه فی معرفه الصحابه

نویسنده:
منبع: تاریخنامه خوارزمی سال سوم پاییز ۱۳۹۴ شماره ۱ (پیاپی ۹)

کلید واژه ها: ابن اثیر اسد الغابه زنان صحابه صحابه نگاری

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه منابع و کلیات
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه تاریخ زنان
تعداد بازدید : ۱۶۲۶ تعداد دانلود : ۱۵۶۴
مورخان تعاریف متفاوتی از کلمه صحابه داشته اند. به طور کلی؛ هرکسی که حیات پیامبر(ص) را درک کرده و مسلمان شده است، در شمار صحابه ایشان است. مورخ و محدث مشهور قرن هفتم هجری ابن اثیر (630-555 ه . ق) یکی از برجسته کسانی است که در کتاب «اُسد الغابه فی معرفه الصحابه» به معرفی و شرح حال زنان صحابه به ترتیب حروف الفبا می پردازد. این کتاب ارزش مند جزء منابع صحابه نگاری است.ابن اثیر با توجه به تعریف خاصی که از کلمه صحابه دارد؛ همه زنان مشهور عصر نبوی را که در منابع پیش از خود دیده، ذکر می کند و با روش ترکیبی اطلاعات تاریخی- اجتماعی و سیاسی از زندگی آنان ارائه می دهد. ذکر نام زنان صحابه که با القاب وکنیه مشهور بودند و نیز زنانی که نامشان مجهول است را در فصلی جداگانه شرح می دهد. نمودهای نقش سیاسی زنان صحابه در مهاجرت به حبشه و مدینه، حضور نظامی و شرکت در جنگ ها، بیعت رضوان، بیعت دوم عقبه و... می باشد و نیز حضور اجتماعی آنان را می توان در حضور در نمازهای جماعت و عیدین، انجام فریضه حج و روایت حدیث از پیامبر(ص) و مشاغل مختلف مشاهده نمود. ابن اثیر تقریباً یک هفتم از صحابه ای را که مورد واکاوی قرار داده است؛ زن هستند و این مسئله نشان از توجه او به زندگی این قشر دارد. اینکه نگاه ابن اثیر در کتاب «اسد الغابه فی معرفه الصحابه» به حضور و فعالیت سیاسی- اجتماعی زنان عصر نبوی چگونه بوده است؟ و این بانوان چه نقشی در تحولات دوره نخستین اسلامی داشته اند؛ سوالاتی است که جستار حاضر با روش توصیفی تحلیلی سعی در پاسخگویی به آن ها دارد.
۶.

بررسی تطبیقی شرح حال نگاری در عصر عباسی (656-132 ه . ق) و ممالیک (923-648 ه . ق)

نویسنده:
منبع: تاریخنامه خوارزمی سال اول تابستان ۱۳۹۳ شماره ۴

کلید واژه ها: عصر عباسی تراجم شرح حال نگاری وفیات عصر ممالیک

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی خلفای مسلمان عباسی فرهنگی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه تاریخ نگاری
تعداد بازدید : ۱۵۶۵ تعداد دانلود : ۱۹۲۲
شرح حال نگاری که با نام های تراجم، سرگذشتنامه نویسی، زندگی نامه نویسی، موالید و وفیات و... شناخته می شود، در میان علوم اسلامی از جمله علومی است که دارای پیشینه ای دیرین است. شرح حال نگاری اسلامی را می توان دنباله فن سیره نویسی پیامبر (ص)، صحابه و تابعین دانست که بعدها به شکل علم مستقلی درآمد. در این علم به ثبت و نگارش خصوصیات زندگی افراد برجسته جامعه از اقشار و طبقات مختلف می پردازند. سال تولد و وفات افراد، مشاغل، محل زندگی، آثار مهم، اشعار و ... از جمله مواردی است که در این گونه کتب به آن پرداخته می شود. در این مقاله با روشی توصیفی و تحلیلی به بررسی تطبیقی این علم در دو دوره عباسی و ممالیک پرداخته می شود و به این منظور دو اثر مهم در زمینه شرح حال نگاری، در هر کدام از این دوره های تاریخی مورد بررسی و تحلیل قرار خواهد گرفت. این بررسی نشان داد که در شرح حال نگاری عصر عباسی غالباً به نام، نسب، کنیه، اشعار و آثار علمی و برخی از مشخصات ظاهری صاحب شرح حال پرداخته می شد و معمولاً به صورت حوزه ای، منطقه ای یا طبقاتی نگاشته می شد؛ اما این علم در عصر ممالیک سیر تکاملی خود را به اوج رساند و علاوه بر نام و نسب، کنیه، اشعار و آثار علمی، به سیمای زندگی شخصیت صاحب شرح حال پرداخته و ضمن وارد نمودن سیاست به این عرصه، نگارش آن معمولاً به شکل ترتیب حروف الفبایی و بر اساس معجم نگاری صورت می پذیرفت.
۷.

بررسی تطبیقی آرای حسن البنا و مصطفی السباعی رهبران اخوان المسلمین مصر و سوریه در مورد حکومت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال هشتم زمستان ۱۳۹۵ شماره ۳۱

کلید واژه ها: حکومت حسن البنا مصطفی سباعی سوسیالیسم اسلامی پیوند دین و سیاست

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ فلسفه تاریخ مباحث نظری
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ تاریخ جهان تاریخ مصر
تعداد بازدید : ۱۴۵۵ تعداد دانلود : ۹۸۸
حسن البنا بانی جنبش اخوان المسلمین در کشور مصر و شهر اسماعیلیه است، مصطفی سباعی نیز پیرو راه ایشان بود و همین جنبش را در کشور سوریه و در شهر حلب پایه گذاری کرد. این دو متفکر مسلمان درباره عدم جدایی دین و سیاست، تشکیل حکومت بر اساس قوانین اسلامی البته به صورت تدریجی و به دور از خشونت هم عقیده بودند، لیکن در برخی زمینه ها از جمله نحوه قانونگذاری در حکومت اسلامی و شیوه اداره نمودن جامعه از هم متمایز می شوند. رهبر جنبش اخوان المسلمین مصر بیشتر از دید صوفیانه به مسائل حکومت می نگریست و معتقد بود اسلام اصل است و یک جامعه اسلامی باید اسلام و شریعت را مبنا قرار دهد و براساس آن اداره شود. درحالی که رهبر جنبش اخوان المسلمین سوریه به تبیین نظریه سوسیالیسم اسلامی میپرداخت و معتقد بود که اسلام و مسلمانان، بهترین نمونه برای تحقق سوسیالیسم هستند. ضمناً سباعی بیشتر از حسن البنا عملگرا بود.
۸.

بررسی نظام آموزشی عصر ممالیک

نویسنده:
منبع: تاریخ نو تابستان ۱۳۹۴ شماره ۱۱

کلید واژه ها: زنان مراکز آموزشی ممالیک رشته های علمی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه باستان شناسی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ تاریخ جهان تاریخ مصر
تعداد بازدید : ۱۳۵۵ تعداد دانلود : ۱۵۱۷
مصر در عصر ممالیک شاهد دگرگونیهای فرهنگی و آموزشی شگرفی بود. این سرزمین که در پی حمله مغولان، مأمن علما و دانشمندان شده بود، شاهد رشد مراکز آموزشی متعدد و ظهور چهره های سرآمد در رشته های مختلف علمی بود. در این دوران همه علوم و بویژه علوم دینی، تاریخ و تراجم در مراکز علمی به خصوص در جوامع و مدارس مورد توجه قرار گرفتند. این مقاله به روش توصیفی- تحلیلی به واکاوی نظام آموزشی ممالیک بحری و برجی می-پردازد و در پی پاسخ به این سؤالات است که نظام علمی و آموزشی ممالیک چگونه بود؟ و در این نظام، زنان چه جایگاهی داشتند؟ فرضیه ها نیز بیانگر آن است که؛ در عصر ممالیک مراکز متعدد علمی به وجود آمد که هر کدام دارای برنامه های آموزشی بودند. زیرا هر کدام مدرس، معید، شاگردان، روش تدریس، برنامه درسی، مواد درسی مخصوص به خود داشتند. زنان در این دوران بویژه در دوره ممالیک برجی به خصوص در علوم دینی پا به عرصه گذاشتند.
۹.

اصول و قواعد اقتصادی حاکم بر عهدنامه ها و قراردادهای دوره پیامبر (ص)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سخن تاریخ سال دهم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۲۳

کلید واژه ها: قرارداد عدالت اقتصادی عهدنامه عصر پیامبر (ص) اصل اقتصادی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ و سیره‌ حضرت محمد(ص)
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ سیاسی مسلمین
تعداد بازدید : ۱۲۸۸ تعداد دانلود : ۱۲۳۱
پیامبر گرامی اسلام از آغاز دعوتَش به دنبال برپایی دولت و نظام سیاسی کاملی بود. هنگامی که در مدینه به چنین دولتی دست یافت، با توجه به واقعیت اقتصادی آن شهر؛ یعنی دشواریهای زندگانی و فقر شماری از مهاجران، برای بِه سازی اقتصادی و تحقق عدالت اقتصادی و زُدایش فقر و کاهش محرومیت آنان، بسیار کوشید. برای نمونه، بر پایه اوضاع و احوال زمانی، قراردادهایی با گروه های مسلمان و نامسلمان آن جامعه میبست که بیشتر آنها به حوزه اصلی زندگی مردم؛ یعنی اقتصاد معطوف بودند. پیامبر با بهرهگیری از منابع مالی برآمده از قراردادها، برای رفع نابرابری های اقتصادی و رسیدن به عدالت اجتماعی پایدار تلاش می کرد. این پژوهش، به روش توصیفی تحلیلی به چیستی اصول و قواعد اقتصادی حاکم بر قراردادها و عهدنامه های پیامبر (ص) با دیگران پاسخ میگوید. بنابر فرضیه اصلی پژوهش، عدالت اقتصادی برجسته ترین اصل حاکم بر این پیمانها بوده است.
۱۰.

بررسی اوضاع سیاسی و اجتماعی روزگار میر سید علی همدانی (714-786 ه . ق)

نویسنده:
منبع: تاریخنامه خوارزمی سال پنجم تابستان ۱۳۹۶ شماره ۱۷ «ویژه نامه تاریخ اسلام»

کلید واژه ها: ایلخانان تیموریان میر سید علی همدانی قطب الدین همدانیه

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی ایلخانان سیاسی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی ایلخانان اجتماعی
  3. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی ایلخانان فرهنگی
تعداد بازدید : ۱۰۰۹ تعداد دانلود : ۱۰۰۶
میر سید علی همدانی (714-786 ه . ق) از عرفای مشهور قرن هشتم است، که در علوم مختلف تبحر داشت، وی در زمینه مذهبی و عرفانی آثار ارزنده ای داشت. که تعداد آن ها از صدرساله و کتاب تجاوز می کند. میر سید علی پایه گذار فرقه همدانیه در عرفان می باشد که توانست بر برخی فرقه های بعد از خود نیز تأثیر بگذارد. پژوهش حاضر با اتخاذ روش توصیفی- تحلیلی با واکاوی اوضاع سیاسی، فرهنگی، اجتماعی حاکم در دوران حیات این عارف و اندیشمند مسلمان بدین یافته ها دست یافته است که در پی درگیری ها و آشفتگی های سیاسی دوران ایلخانی و دوران پس از آن (حکومت های محلی) و دوره تیمور، نزاع و زد و خوردهای بین حاکمان محلی، قدرت گیری فئودال ها حیات اجتماعی ایران دوره هایی از بحران را پشت سر گذاشته است، که سبب ظهور شاخه های تصوف و نیز مهاجرت های بزرگی گشته است. از جمله مکان های مورد توجه هندوستان بود که میر سید علی با مهاجرت به آنجا و با احیاگری فرقه ای صوفی در گسترش اسلام صوفی منشانه در هندوستان تأثیر داشته است.
۱۱.

بررسی تعامل فکری و سیاسی شیخ مفید با حاکمان آل بویه

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ سال هفتم تابستان ۱۳۹۱ شماره ۲۷

کلید واژه ها: آل بویه شیخ مفید درگیری اهل سنت و شیعیان بغداد تعامل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۶۵ تعداد دانلود : ۳۹۰
امرای آل بویه که ایرانی الاصل و شیعه دوازده امامی بودند، بیش از یک قرن توانستند بر خلافت عباسی و بغداد چیره شوند و از لحاظ اجتماعی، فکری و فرهنگی خدمات شایانی در ایران و عراق انجام دهند و ضمنا فضای مناسبی را برای فعالیت های مذهبی و علمی شیعیان فراهم آوردند، چنان چه در این ایام علما و فقهای بزرگ شیعی مانند شیخ مفید، شیخ صدوق و سید مرتضی مشغول تدریس و تعلیم بودند. در مقاله حاضر نحوه تعامل یکی از بزرگترین فقهای شیعی یعنی شیخ مفید با امرای بویهی مورد بررسی قرار گرفت، این بررسی نشان می دهد که شیخ از سویی به عنوان یک عالم برجسته شیعه با برگزاری جلسات مباحثه و مناظره، تدوین کتب بسیار و تربیت شاگردان در جهت پویایی فقه و کلام شیعی کوشید و از سویی بر حسب شرایط زمانه با حاکمان وقت که دارای تمایلاتی شیعی بودند دارای ارتباط و تعامل البته بصورت محدود بود و در نزد برخی از امرای بویهی مانند عضدالدوله جایگاه بالایی داشت اما در عین حال شیخ مفید در نیمه دوم زندگی اش که مصادف با ضعف امرای آل بویه و قدرت گیری مجدد خلفای عباسی و در نتیجه تضعیف موقعیت شیعیان بود و در پی درگیریهای متعدد شیعی و سنی سه بار تبعید گشتند.
۱۲.

بررسی تشکیلات و ارکان حکومتی دولت بنی رستم(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال بیستم بهار ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۷۷) 197 - 218

کلید واژه ها: بنو رستم تاهرت اباضیه تشکیلات حکومتی مغرب میانه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷۵ تعداد دانلود : ۸۸۳
شمال آفریقا در نیمه سده دوم هجری، شاهد شکل گیری حکومت بنی رستم در مغرب میانه به پایتختی تاهرت براساس عقاید اباضیه بود که تا پایان سده سوم هجری، حضور نیرومند خود را حفظ کرد. پژوهش حاضر با استناد به منابع تاریخی دست اول و با روشی توصیفی تحلیلی درصدد بررسی چگونگی انتخاب، ویژگی ها و وظایف ارکان دولت بنی رستم؛ یعنی امامان، قضات، اصحاب شرطه، والیان، عاملان زکات و محتسبان و چگونگی نظارت و اهتمام آنها نسبت به امور رعایا است. نتایج پژوهش نشان می دهد که در رأس نظام سیاسی رستمیان، امام قرار داشت که با داشتن ویژگی های خاصی مانند علم، عدالت، وصیت و عدم وابستگی به قبایل بزرگ به وسیله شورا انتخاب می شد. تشکیلات حکومتی و مناصب زیر نظر امامان رستمی، تفاوت زیادی با دیگر حکومت ها نداشت، اما در انتخاب متصدیان امر و نظارت بر فعالیت آنها فرایند، معیار و دقت نظرهایی وجود داشت که آنها را متمایز می ساخت و این امر از عوامل موفقیت رستمیان به شمار می رود.
۱۳.

بررسی سیر تطور وضعیت معیشتی معلمان ، مربیان و مودبان درباری در دوره عباسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سخن تاریخ سال یازدهم بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۲۵ 7 - 20

کلید واژه ها: مودبان معلمان عصر عباسی دربار پاداش

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۹ تعداد دانلود : ۴۲۳
مقاله حاضر، در صدد بررسی دگرگونی زندگی و وضعیت معیشتی معلمان و مودبان درباری، از پایین ترین حد تا بالاترین امکانات درباری با رویکردی تحلیلی توصیفی می باشد. در عصر عباسی، برخلاف عصر اموی که عموماً علما و معلمان دریافت پاداش در برابر تعلیم را نکوهش می نمودند، قبح اخذ صله و پاداش از بین رفت و این مسئله، در سطح درآمد معلمان و مودبان تأثیر داشت. در ضمن، معیشت طبقه مودبان در عصر عباسی از طریق تربیت و تعلیم، تحت تأثیر عواملی مثل: توجه خلفا به عالمان، ورود خاندان غیرایرانی مثل خاندان بختیشوع ، پیشرفت جامعه، به وجود آمدن نیازهای جدید و خروج جامعه از سطح زندگی ساده و رفاه گرایی و منابع مالی همچون: هدایای خلفا و حکمرانان، دستمزدهای خصوصی که با توافق استادان و دانشجویان به دست می آمد، موقوفات، بخشش ها و صدقات و زکات، به بالاترین حدّ خود رسید.
۱۴.

عوامل به کارگیری بردگان در ساختار سیاسی و نظامی فاطمیان(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال بیستم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳ (پیاپی ۷۹) 189 - 218

کلید واژه ها: فاطمیان بردگان مصر مناصب درباری سپاه فاطمی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۹ تعداد دانلود : ۳۴۱
فاطمیان (297-567 ق) اسماعیلی مذهب که ابتدا در مغرب اسلامی به قدرت رسیدند و سپس وارد مصر شدند در ساختار سیاسی و نظامی حکومت خود به ویژه در سپاه، مناصب درباری و حکومت ولایات به عناصر بومی متکی نبودند و به صورت گسترده از بردگانی با نژادهای مختلف بهره می جستند. مقاله پیش رو می کوشد پس از ارائه تصویری کلی از مصداق ها و نمادهای اقتدار بردگان به روش وصفی- تحلیلی به این پرسش اصلی پاسخ دهد که مجموعه عوامل داخلی و خارجی تأثیرگذار در جلب و جذب غلامان به وسیله فاطمیان چه بود؟ این بررسی نشان می دهد که عواملی مانند جنگ، برتری نیروی نظامی بردگان، افزایش تعداد بردگان، تحکیم قدرت خود در برابر مدعیان داخلی، عدم اعتماد به نیروهای بومی و محلی در پی آشوب آفرینی های مکررشان، خطر همراهی نیروهای محلی با خلافت عباسی، توسعه ارضی و فراهم کردن سپاهی مطیع و فاقد تعلقات مادی و منطقه ای از عوامل اصلی به کارگیری گسترده بردگان در ساختار سیاسی و نظامی بوده است.
۱۵.

بررسی روند ترجمه از عربی به فارسی در سده های نخست اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سخن تاریخ سال سیزدهم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲۹ 35 - 52

کلید واژه ها: زبان فارسی زبان عربی ترجمه شفاهی ترجمه کتبی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۲ تعداد دانلود : ۲۷۰
با ورود اعراب مسلمان به ایران، زبان فارسی به عنوان زبان ملی ایرانیان باقی ماند. در واقع، ظهور اسلام و غلبه اعراب مسلمان، اگرچه به تدریج در تمام اخلاق، عقاید، علوم و آداب ایرانیان تأثیر گذاشت و تا مدت ها زبان عربی به عنوان زبان اداری و علمی ایرانیان درآمد، اما این زبان نتوانست به عنوان زبان رسمی ایرانیان درآید. در دوره غلبه مسلمانان بر ایران، به علت مراوادات دو طرف، بحث ترجمه قوت گرفت. البته پیشینه این امر، قدمتی پیش از فتوحات دارد و ظاهراً در دربار حیره که وابسته به ساسانیان بود، مترجمانی حضور داشتند که به دو زبان فارسی و عربی مسلط بودند. در دوره اسلامی و از همان زمان رسول اکرمs، از سویی در میادین مختلف مترجمانی حضور داشتند که به ترجمه سخنان دو طرف می پرداختند و از سوی دیگر، مترجمان به خصوص از قرن دوم هجری، به ترجمه آثار مکتوب از عربی به فارسی همت گذاشتند. با تلاش مترجمان، تعدادی از آثار مانند: تاریخ طبری، تفسیر طبری، سواد الأعظم، البارع فی احکام النجوم و الطوالع و کلیله ودمنه، از عربی به فارسی برگردانده شد. این پژوهش، در صدد آن است با روش توصیفی تحلیلی، ترجمه های مکتوب و شفاهی از عربی به فارسی در سده های نخست اسلامی تا قرن چهارم هجری را مورد بررسی قرار دهد.
۱۶.

تبیین انگیزه های جنگ های صلیبی متأخر بر مبنای دو صلح نامه بیبرس و قلاوون مملوکی با صلیبیان (شهسواران مهمان نواز)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخی جنگ سال ۷ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۲۴) 17 - 31

کلید واژه ها: جنگ صلیبی شهسواران مهمان نواز بیبرس و قلاوون صبح الأعشی نِهایَهُ الأِرَب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۳ تعداد دانلود : ۱۵۶
در نیمه ی دوم سده هفتم هجری، سلسله جنگ های ممالیک مصر برضدّ آخرین حاکمان صلیبی شام به شکست های صلیبیان و برچیده شدن بیشتر پایگاه های آنان از شام انجامید؛ طی این جنگ ها، دو صلح نامه میان طرفین منعقد شد. تحلیل انگیزه های این دوره از جنگ های صلیبی برمبنای این دو صلح نامه مسأله اصلی این پژوهش است. این صلح نامه ها میان دو سلطان مملوک یعنی َبیبَرس (حک: 658- 676ق) و قَلاوون (حک: 678- 689ق) با دسته ای از صلیبیان موسوم به شهسواران مهمان نواز یا بیت الاسبتاریه بوده است و متن آن ها در نهایه الأرب نویری (677 – 732ق) و صبح الأعشی قلقشندی (756-791ق) آمده است. روش این پژوهش تاریخی– تحلیلی است و شیوه آن کتابخانه ای یعنی مراجعه به متن صلح نامه ها در این دو منبع و بهره مندی از سایر منابع مرتبط تاریخی و نیز پژوهش های این حوزه است. این پژوهش نشان داده است که برخلاف دوره اول جنگ های صلیبی که انگیزه های اروپاییان به عنوان آغازگران جنگ، دینی (مسیحی) روایت شده است، در دوره متأخر، انگیزه ها عمدتاً اقتصادی (تجارت)، توسعه طلبی ارضی و تلاش برای حفظ اقتدار سیاسی- نظامی بوده است.
۱۷.

جستاری در مضامین رؤیاهای رسول اکرم (ص) و جایگاه آن در تصمیم گیری های آن حضرت(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال ۲۴ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۳ (پیاپی ۹۵) 7 - 30

کلید واژه ها: پیامبر اعظم عصر نبوی رؤیا و تاریخ صحابه پیامبر معراج

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۳ تعداد دانلود : ۱۰۵
خواب حالتی است توأم با آسایش و آرامش که بر اثر از کار بازماندن حواس ظاهر در انسان و حیوان پدید می آید. رؤیا آن چیزی است که در خواب دیده می شود؛ بخشی از رؤیاها صادقانه هستند. این پژوهش با روش وصفی تحلیلی مضامین رؤیاهای صادقانه حضرت رسول9 و تأثیرشان در تصمیم گیری های ایشان را مورد بررسی قرار داده است. این بررسی حکایت گر آن است که خواب و رؤیا در فرهنگ اعراب قبل و بعد از ظهور اسلام همچون دیگر ملل مجاور آن ها دارای اهمیت بسیاری بوده است. مقاله با تأکید بر این که وحی و معراج در حالت خواب و رؤیای صادقه محقق نشده، بلکه هر دو در عالم بیداری بوده، نشان می دهد که مضمون رؤیاهای پیامبر عموما درباره سرنوشت اشخاص یا جنگ ها و حوادث و به نوعی پیش بینی رویدادهای آینده بوده است. آن حضرت گاه از رؤیای صادقانه برای اعتباربخشی به سخنان خود استفاده می کرد اما اغلب، رؤیا را معیار حجیت برای یاران خود نمی شمرد و آنان را وادار به انجام کاری بر پایه رؤیا نمی نمود.
۱۸.

بررسی جایگاه علم نجوم در آثار محمد بن جریر طبری با تأکید بر دو کتاب تاریخ الرسل و الملوک و تفسیر جامع البیان عن تاویل القرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علم و تمدن در اسلام سال چهارم زمستان ۱۴۰۱ شماره ۱۴ 115 - 134
تعداد بازدید : ۱۰۸ تعداد دانلود : ۱۳۱
محمد بن جریر طبری مورّخ، مفسّر و فقیه بزرگی بود که در دانش های گوناگون دوره اش سرآمد بود. او در دوره ای می زیست که علم نجوم جایگاه ویژه ای میان علوم داشت، با توجه به اینکه برخی از دانشمندان مسلمان نگرش مثبتی نسبت به علم نجوم نداشتند، بررسی دیدگاه طبری به عنوان یک مفسّر و موّرخ در ارتباط با علم نجوم در پاسخ به این پرسش که او تا چه اندازه از علم احکام نجوم و علم هیئت نجوم در کتاب تاریخی و تفسیری خود بهره برده است، ضروری به نظر می رسد. مساله اصلی پژوهش تبیین جایگاه علم نجوم نزد طبری است، یافته های پژوهش که به روش توصیفی- تحلیلی صورت گرفته، بیانگر آن است که طبری در هر دو اثر از نجوم و منجمان فراوان سخن گفته است. طبری در مقام یک مفسّر ضمن توجه به علم هیئت نجوم تلاش نمود علیرغم سیطره هیئت بطلمیوسی بر محافل علمی دوره اش، آیات را طبق آن تفسیر ننماید و در مقام یک مورخ ضمن توجه به علم هیئت نجوم در مقدمه کتابش بدون توجه به چالش های دینی در مورد احکام نجوم با همان روش محدّثان به نقل روایات منجمان در این حوزه می پردازد، اگرچه تلویحاً این علم را ضمن بیان روایاتی زیر سؤال می برد.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان