علی آذر

وضعیت اکولوژیکی و توان های طبیعی، نقشی بسزا در توسعه پایدار و الگوی استقرار فضایی سکونتگاه های روستایی دارند. بر این اساس، شناخت میزان پایداری روستاها برای کاهش آثار نامطلوب شرایط محیطی و برنامه ریزی برای ارتقای وضعیت سکونتی اهمیت زیادی دارد.؛ از طرفی، می تواند مخاطرات محیطی را به حداقل برساند. هدف پژوهش حاضر ارزیابی و پهنه بندی وضعیت توان سنجی محیطی و وضعیت استقرار روستاهای شهرستان مراغه است. روش پژوهش، توصیفی – تحلیلی، و ماهیت آن کاربردی است. برای بررسی توان سنجی محیطی روستاها شاخص های ارتفاع، شیب، جهت شیب، فاصله از گسل، دسترسی به منابع آبی (رودخانه)، نوع خاک و اقلیم نتایج به کار گرفته شد. برای محاسبه وزن نسبی هر یک از متغیرها، مدل تحلیل سلسله مراتبی، و برای تلفیق لایه ها، منطق Fuzzy Overlay به کار گرفته شد. نتایج نشان داد 121 روستا (68 درصد) از نظر توان های محیطی در وضعیت پایدار قرار دارند که جمعیتی برابر با 62364 نفر (6 / 73 درصد) را در خود جای داده اند. 49 روستا (5 / 27 درصد) از روستا ها پایداری متوسطی دارند که 20516 نفر (2 / 24 درصد) در این روستاها ساکن اند و 8 روستا (5 / 4 درصد) در وضعیت ناپایدار استقرار گرفته اند و 1850 نفر (2 / 2 درصد) در روستاهای ناپایدار زندگی می کنند. همچنین، از نظر پایداری، روستاهای مرکز و غرب شهرستان مراغه نسبت به روستاهای شرقی و جنوب شرقی وضعیتی مناسب دارند. از میان شاخص های مورد مطالعه، بین مؤلفه های ارتفاع، شیب، فاصله از رودخانه و اقلیم با توزیع نقاط روستایی همبستگی معناداری وجود دارد.

یکی از معضلات اساسی که توسعه پایدار شهری به ویژه در کلان شهرها را تحدید می کند، توسعه فیزیکی و خزش شهری یا همان توسعه حاشییه علیه متن می باشد. خزش شهری در کشورهای غربی تحت عنوان اسپرال گراوث شناخته می شود که همان توسعه بی رویه و نامنظم شهرها در طول دوره مدرنیسم است. رشد سریع و بی رویه شهرها در قبل از انقلاب اسلامی در قالب طرحهای جامع شهری و بعد از آن در قالب طرحهای آماده سازی، توسعه و چنگ اندازی شهرها بر روی اراضی اطراف و حومه ها را موجب گشته است. بررسی میزان نقش پروژه-های آماده سازی اجرا شده در توسعه ی فیزیكی شهر تبریز هدف اصلی تحقیق می باشد. داده های مورد نیاز از سازمان وشهرسازی استان آذربایجان شرقی گرفته شده است. مقاله ی حاضر از نظر هدف پژوهش، جزو تحقیقات کاربردی- عملی محسوب می شود و از نظر ماهیت و روش تحقیق جزو تحقیقات توصیفی می باشد. از نتایج اصلی تحقیق می توان به توسعه ناموزون شهر تبریز به ویژه بر روی گسل فعال شمال تبریز که از شهرک مرزداران و باغ میشه رد می شود اشاره کرد همچنین تأثیر مستقیم پروژه های آماده سازی در توسعه ی فیزیكی تبریز، نقش عوامل ارگانی در قالب طرحهای جامع و آماده سازی شهری، از دیگر پارامترهای موثر در خزش شهر تبریز می باشد. یكی از عمده ترین سیاست های تأثیر گذار در رشد شتابان شهر تبریز، طرحهای آماده سازی می باشند كه اكثراً در محور شرقی شهرطراحی و اجرا شده اند.

با توجه به اینکه توسعه ی گردشگری منوط به تحقق پذیری پیش شرط های اساسی است؛ بنابراین این تحقیق در پی شناسایی پیشران های تأثیرگذار بر توسعه ی گردشگری منطقه آزاد ارس می باشد. روش تحقیق در مطالعه ی حاضر کاربردی با ماهیت توصیفی – تحلیلی است. جامعه ی آماری تحقیق شامل مدیران، مسئولان، کارشناسان شهری و نخبگان دانشگاهی منطقه آزاد ارس می باشد و حجم نمونه بر اساس مدل اصلاح شده کوکران 340 نفر برآورد شده است. همچنین برای تجزیه و تحلیل داده های تحقیق از مدل حداقل مجذورات جزئی در نرم افزار Warp-PLS استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که در بین پیشران های مورد بررسی بیشترین تأثیرگذاری مربوط به پیشران های اقتصادی (EC)، مدیریتی (MA)، بازاریابی و تبلیغات (MAA) و آموزش (ED) می باشد که به ترتیب ضرایب استخراج شده بر اساس مدل ساختاری تحقیق برای هر کدام 67/0، 59/0، 51/0 و 48/0 بوده است. از طرف دیگر اثر این پیشران ها بر دو بعد توسعه ی گردشگری یعنی اقتصادی و کالبدی (EP) و سیاسی، اجتماعی و فرهنگی (PSC) سنجیده شده است که نتایج حاکی از آن است رابطه ی معنی داری بین پیشران ها و مؤلفه های توسعه ی گردشگری در سطح اطمینان 95 درصد وجود دارد.

امروزه شکل گیری مناطق آزاد تجاری با مکانیزم تأثیرگذار اقتصادی علاوه بر توسعه ی فعالیت های توریستی، فعالیت های اقتصادی منطقه را نیز دستخوش تغییرات اساسی کرده است. با توجه به اهمیت موضوع، هدف اصلی این تحقیق، ارزیابی اثرات منطقه آزاد ارس بر توسعه ی فعالیت های گردشگری و در راستای آن اقتصاد منطقه می باشد. روش تحقیق در مطالعه ی حاضر نظری - کاربردی با ماهیت توصیفی – تحلیلی می باشد که برای جمع آوری اطلاعات از روش اسنادی – میدانی (پیمایشی) و برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از روش تحلیل معادلات ساختاری در نرم افزار Amos استفاده شده است. جامعه ی آماری تحقیق مسئولان، مدیران و نخبگان شهری می باشد که 200 نفر با استفاده از روش گلوله برفی به عنوان حجم نمونه انتخاب شده اند. نتایج تحقیق حاکی از آن است که شکل گیری منطقه آزاد ارس تأثیرات مثبتی بر توسعه ی فعالیت های گردشگری از طریق جذب سرمایه و ایجاد زیرساخت ها و امکانات تفریحی و اقامتگاهی داشته است. همچنین توسعه ی فعالیت های گردشگری در منطقه آزاد ارس نیز تأثیرات مثبتی بر اقتصاد منطقه گذاشته است که در این بین بیشترین تأثیرگذاری آن بر مؤلفه های اشتغال زایی؛ جذب سرمایه ی داخلی و خارجی؛ افزایش درآمدهای مالیاتی از محل فعالیت های اقتصادی مرتبط با گردشگری؛ افزایش درآمد ارزی به ترتیب با ضرایب 74/0، 71/0، 63/0 و 57/0 بوده است. از طرفی توسعه ی فعالیت های گردشگری منطقه نتوانسته است تأثیر درخور توجهی در کاهش نابرابری درآمدی و افزایش سطح رفاه خانوارها داشته باشد.

مساله عدم توجه به قابلیت زندگی در بافت های شهری دغدغه اصلی در جغرافیا و سیاست شهری است. بنابراین پژوهش حاضر با هدف بررسی زیست پذیری بافت های شهری تبریز گام به عرصه تحقیق نهاده است. این تحقیق به لحاظ ماهیت از نوع کاربردی بوده و به حیث روش، توصیفی- تحلیلی می باشد. ابزار سنجش پرسشنامه بوده است. جامعه آماری پژوهش بر اساس دیدگاه تجربی بررسی کیفیت محیط شهری، ساکنین بافت های شهری قدیم و جدید می باشند؛ که بر اساس جدول مورگان به تعداد 1558693 نفر بوده است؛ که با توجه به حجم جامعه و بر اساس جدول مورگان برابر با 384 نفر می باشد، که به شیوه نمونه گیری خوشه ای و با تخصیص متناسب به هر یک ازمحلات کم-برخوردار، نیمه برخوردار و برخوردار به ترتیب 39، 70 و 42 (نمونه در بافت قدیم) و 100، 71 و 62 (نمونه در بافت جدید) اختصاص داده شده است. همچنین ضریب آلفای کرونباخ به دست آمده از بررسی پایایی ابزار اندازه گیری (913/0) در سطح قابل قبولی بوده است. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از تحلیل واریانس چند متغیری (MANOVA) استفاده شده است. نتایج پژوهش حاضر نشان می دهد به طور کلی زیست پذیری در بافت های شهر تبریز از حد متوسط پایین تر بوده به طوریکه با توجه به نتایج تحلیل واریانس چند متغیری مشخص گردید، میزان زیست پذیری شهری در انواع بافت های شهر تبریز متفاوت است؛ به طوریکه میزان زیست پذیری در بافت قدیم به دلیل کسب میانگین رتبه بیشتر در ابعاد خدمات و زیرساخت های شهری، اجتماع شهری، تاریخ شهری، اقتصاد-شهری و مدیریت شهری بیشتر از بافت جدید بوده است. همچنین مشخص گردید بعد مدیریت-شهری و اجتماع شهری در بافت قدیم (بیشتر) و بعد محیط شهری در بافت جدید (بیشتر) تفاوت معنا داری داشته است.

احساس امنیت به عنوان یکی از نیازهای پایه انسانی، اهمیت ویژه ای در ایجاد حس مکان و زیست پذیری شهری دارد. به طوریکه، داشتن امنیت از عوامل موثر در افزایش کیفیت زندگی و هویت مکان محسوب می گردد. هدف پژوهش حاضر، بررسی و ارزیابی تاثیر برنامه ریزی و طراحی شهری در احساس امنیت محلات حاشیه نشین می باشد. روش تحقیق، توصیفی - تحلیلی و ماهیت تحقیق کاربردی است. در گرداوری اطلاعات از روش های اسنادی-کتابخانه ای و مشاهدات میدانی (پرسشنامه) استفاده گردیده است. میزان حجم نمونه آماری برطبق روش کوکران 322 نفر می باشد و از نمونه گیری احتمالی طبقه بندی شده برای تکمیل داده ها استفاده گردیده است. نتایج تحقیق نشان می دهد از نظر میزان احساس امنیت، تفاوت معناداری در مناطق حاشیه نشین تبریز در بین محلات طراحی شده و طراحی نشده وجود دارد. همچنین میزان احساس امنیت در مناطقی که طراحی محیطی و مداخلات کالبدی - فیزیکی در آنها از قبیل نورپردازی، تعریض و احداث معابر، مبلمان شهری، کاهش محصوریت، وجود کاربری های متنوع، جداره های فعال و وجود تراس های رو به دسترسی ها، صورت گرفته است بیشتر از مناطقی هستند که بصورت ارگانیک رشد و توسعه یافته اند و از نظر سیما، منظر و خوانایی شهری در وضعیت مناسبی قرار ندارند.

بین فرم شهر و میزان پایداری رابطه معناداری وجود دارد و شناخت مورفولوژی و تبیین الگوی رشد آن، قدمی مهم در تحقّق پایداری شهر به شمار می رود. بر همین اساس، سیاست ها و راهبردهای برنامه ریزی و طرّاحی باید به گونه ای باشند که به شکل گیری فرم مطلوب منجر شود. از میان الگوهای پایداری که از اواخر قرن بیستم میلادی مطرح گردیده است، اجماع بیشتری بر فرم شهر متراکم (فشرده) وجود دارد. به طوری که این الگو توانسته است طرفداران زیادی را به خود اختصاص دهد و در صدر مباحث مربوط به فرم پایدار شهری قرار بگیرد. لذا این پژوهش با هدف تحلیل و ارزیابی علل و عوامل مؤثر بر رشد پراکنده شهری در منطقه شهری تبریز و ارائه مدل مناسب جهت کنترل آن به عنوان نظریه پایه ای و هدایت گر تحقیق انتخاب شده است. با توجه به گستردگی موضوع رشد هوشمند شهری، تصمیم بر این شد تا از میان ابعاد مختلفی که می توان این الگو را مورد بحث و تحلیل قرارداد، شاخص های تراکمی انتخاب و به عنوان مسیر مشخص گردید. جهت تحلیل و ارزیابی علل و عوامل مؤثر بر رشد پراکنده شهری در منطقه شهری تبریز از مدل ها و رو ش های متناسب در این زمینه استفاده گردید که طبق بررسی های انجام شده مشخص شد، در ابتدا رشد اولیه شهر به دلیل موقعیت ارتباطی و افزایش طبیعی جمعیت بوده است و این رشد و گسترش از ویژگی های طبیعی و اقلیمی تبعیت می نموده است. با گذشت زمان، گسترش شهر تحت تأثیر عوامل متعددی از جمله عوامل اقتصادی، سیاست ها، طر ح ها و برنامه ها و عاملین و گروه های مختلف قرار گرفته است. موارد ذکر شده در نهایت موجب پراکنده رویی (اسپرال) در شهر تبریز شده اند و از مهم ترین دلایل آن می توان به افزایش قیمت زمین و مسکن در محدوده مرکزی شهر، رانت خواری، بورس بازی و معاملات زمین، عدم توسعه محدوده قانونی شهر در طرح جامع، وارد کردن کلیه سطوح با حداقل ده درصد ساخت و ساز به محدوده قانونی در طرح تفضیلی )ازجمله روستاهای گوجوار، اوغلی، الوار علیا، کندرود،خلجان، آناخاتون) و تقاضا برای افزایش فضای زندگی بیشتر اشاره نمود.

ضرورت و اهمیت توجه به زنان بدین سبب است که امروزه نیمی از جمعیت شهرها را زنان تشکیل می دهند و در صورت تأمین امنیت آن ها، میزان استفاده زنان از فضای عمومی در پارک های شهری بیش تر خواهد شد. از سوی دیگر، عدم احساس امنیت و رضایت از پارک های شهری باعث می شود که زنان این گونه از فضاها را ترک نمایند. هدف اصلی مقاله، بررسی میزان امنیت در انواع پارک ها و تأثیر امکانات فیزیکی و محیطی و امکانات و خدمات فضاهای عمومی در احساس امنیت زنان می باشد. روش تحقیق به صورت توصیفی و تحلیلی می باشد که از ابزار پرسشنامه برای تجزیه و تحلیل داده های گردآوری شده استفاده شده است. جامعه آماری شامل تمامی زنان استفاده کننده از پارک های شهر تبریز می باشد و میزان حجم نمونه 320 نفر  تعیین گردید. نتایج تحقیق نشان می دهد تفاوت معناداری از نظر احساس امنیت در انواع پارک ها وجود دارد. نتایج آزمون تعقیبی توکی نشان می دهد که میزان احساس امنیت زنان در پارک های محله ای و ناحیه ای بطور معنی داری پایین تر از پارک های حاشیه خیابان، شهری و فراشهری است. هم چنین نتایج آزمون همبستگی پیرسون نشان می دهد میان کیفیت کالبدی و احساس امنیت زنان رابطه مثبت معنی داری وجود دارد (001/0=p و 29/0=r). نتایج دیگر تحقیق بیانگر وضعیت نسبتاً مناسب امنیت زنان در پارک های شهر تبریز با میانگین 44/3 با سطح معنی داری آزمون 001/0  می باشد.

کلیه کاربریهای شهری به صورت مستقیم یا غیر مستقیم وابستگی زیادی به پارکینگ دارد. پارکینگ های طبقاتی، یکی از راهبردهای پارکینگ های غیرحاشیه ای محسوب می شوند. هدف اصلی این تحقیق تعیین مکان های مناسب برای ایجاد پارکینگ های طبقاتی با استفاده از روش همپوشانی وزن دار در محیط GIS در شهر مراغه است. نوع تحقیق حاضر، کاربردی و روش بررسی آن توصیفی-تحلیلی می باشد. برای نیل به اهداف پژوهش، شاخص های مربوط مکان یابی پارکینگ طبقاتی بر اساس مطالعات اسنادی جمع آوری گردیده و سپس با استفاده از طیف لیکرت وزن بندی انجام گردیده و نهایتاَ با استفاده از نرم افزار Arc-GIS و در محیط همپوشانی وزن دار، خروجی نقشه ها و پهنه های مناسب برای استقرار محل احداث پارکینگ طبقاتی در سطح شهر مراغه مشخص گردیدند.تجزیه و تحلیل نقشه های خروجی در محیط GIS نشان می دهد که 6.54 درصد از مساحت بخش مرکزی شهر با مطلوبیت خیلی زیاد، 21.51 درصد مطلوبیت زیاد ، 33.73 درصد با مطلوبیت متوسط، 21.29 درصد مطلوبیت کم و 16.93 درصد با مطلوبیت خیلی کم برای احداث پارکینگ می باشند. همچنین نتایج تحقیق نشان می دهد که بافت مرکزی شهر مراغه با توجه به تراکم بالا و حجم عظیم کاربری های سفرساز و همچنین ارزش بالای زمین، دارای بیشترین ظرفیت برای مکان یابی پارکینگ های طبقاتی می باشد.

همزمان با افزایش جمعیت شهرهای کشور در دوره شهرنشینی سریع (دهه شصت)، توسعه متصل شهرها در قالب ایجاد شهرک های جدید برای جذب سرریز جمعیت کلان شهرها در اولویت مدیران شهری قرار گرفت. با توجه به شرایط اضطرار آن دوره به سبب افزایش درصد شهرنشینی و مهاجرت ها، صرفا ابعاد کالبدی و مسکن پذیری مورد توجه برنامه ریزان بود و اهداف متعالی برنامه ریزی شهری که همان تامین آسایش، ایمنی و زیبایی می باشد؛ به ورطه فراموشی سپرده شد. محله یاغچیان تبریز نیز یکی از شهرک های مسکونی متصل است که برای استقرار بخشی از جمعیت شهر تبریز، برنامه ریزی گردیده است. هدف این پژوهش سنجش میزان رعایت استانداردهای برنامه ریزی شهری نوین در محله یاغچیان می باشد. روش تحقیق توصیفی – تحلیلی است و ماهیت تحقیق کاربردی می باشد. جهت بررسی الگوهای نوین برنامه ریزی شهری ابتدا به مطالعه ادبیات مربوطه پرداخته شده، پس از شناخت نظریات، تعاریف و الگوهای مختلف، گویه های پرسشنامه تدوین و تجزیه و تحلیل گردیده است. حجم نمونه آماری بر طبق روش نمونه گیری کوکران 384 نفر می باشد. نتایج حاکی از آن است که محله یاغچیان تبریز، از نظر شاخص های ارتباطات و دسترسی، زیست محیطی، اقتصادی، اجتماعی، کالبدی و نهادی و مدیریتی در وضعیت مطلوب قرار نداشته و میانگین به دست آمده از عدد 3 در طیف لیکرت کمتر می باشد. همچنین تحلیل رگرسیون نشان می دهد شاخص ارتباطات و شاخص اجتماعی بیشترین تأثیر در شاخص مدیریتی و نهادی دارند و در نهایت کمترین میزان بتا در تحلیل رگرسیون مربوط به شاخص کالبدی بوده است.

 پایداری و سرزندگی شهری از جمله موضوعاتی است که در طی چند دهه اخیر، مفاهیم کیفی برنامه ریزی شهری را تحت تأثیر قرار داده است. محیط هایی که از نظر مولفه های کالبدی - فیزیکی، اکولوژیکی، اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی در سطح مطلوبی قرار دارند، به همان اندازه از نظر سرزندگی شهری و پیامدهای مثبت آن یعنی از کیفیت زندگی مناسبی برخوردار هستند. با توجه به متنوع بودن بافت های شهری و انواع متفاوت مسکن و گسترش نوع خاصی از مجتمع های زیستی تحت عنوان محله های اختصاصی، تعیین میزان سرزندگی شهری به صورت مطالعه تطبیقی بین محلات سنتی و مجتمع های مسکونی برای تقویت ابعاد مثبت و کاهش موانع سرزندگی ضروری است. مقاله حاضر با نشان دادن اهمیت سرزندگی شهری به عنوان عامل مؤثر در بهبود کیفیت فضاهای شهری به ارزیابی تطبیقی سر زندگی شهری در مجتمع های مسکونی اختصاصی و محلات سنتی می پردازد. برای این منظور محله سنتی چرنداب و مجتمع مسکونی آسمان تبریز (به عنوان محله اختصاصی شده) جهت سنجش میزان سرزندگی شهری انتخاب گردیدند. روش تحقیق حاضر توصیفی - تحلیلی است و از ابزار مطالعات اسنادی و پرسشنامه برای جمع آوری اطلاعات استفاده شده است. تجزیه و تحلیل داده ها در نرم افزار SPSS انجام یافته است. نتایج تحقیق نشان می دهد که تفاوت معنا داری از نظر پایداری و سرزندگی شهری بین محلات سنتی و محله های اختصاصی وجود دارد. همچنین بین مولفه های اجتماعی وکالبدی و میزان پایداری و احساس سرزندگی ساکنین ارتباط مثبت و معنی داری وجود دارد. بطوریکه همبستگی بین متغیرهای بررسی برابر با 0.488 می باشد. ضریب تعیین 0.23 نشان می دهد که 23 درصد تغییرات سرزندگی شهری مربوط به مؤلفه های اجتماعی و کالبدی است.    

امروزه بیش از 30 درصد از جمعیت کلان شهرها را حاشیه نشین ها تشکیل می د هند. گذر سریع از زندگی روستانشینی به شهرنشینی به ویژه بعد از اصلاحات اراضی، سبب پیدایش و تکوین محلات حاشیه ای در اطراف شهرها گردید. یکی از نهادهای اصلی برنامه ریزی برای حاشیه نشینان، شورای شهر است. هدف از انجام تحقیق حاضر، بررسی تحقق و عدم تحقق سیاست های توانمندسازی حاشیه نشینی شهرداری و شورای اسلامی شهر تبریز در سه دوره گذشته (1392-1378) است. این پژوهش از نوع کاربردی - توسعه ای و روش انجام آن تحلیلی - توصیفی بوده و برای جمع آوری اطلاعات مورد نیاز نیز از دو روش اسنادی و پیمایشی استفاده شده است. بر اساس آزمون T تک نمونه ای میانگین رضایت حاشیه نشینان تبریز از عملکرد شورای اسلامی این شهر 7/2 می باشد که در مقایسه با میانگین معیار (5>1با میانه 3) مقدار پایینی می باشد. همچنین از بین مؤلفه های مورد بررسی پیرامون عملکرد شهرداری تبریز در زمینه اجرای طرح ها ،بیشترین میزان رضایتمندی ساکنین محلات حاشیه نشین مربوط به عملکرد شهرداری در بهبود وضع دسترسی معابر محلات حاشیه نشین بوده و کمترین میزان رضایتمندی آنان از عملکرد شهرداری نیز مربوط به عدم استفاده شهرداری از منابع در دسترس در جهت بهبود شرایط محل زندگی ساکنین محلات حاشیه نشین بوده است. بر اساس آزمون T تک نمونه ای، میانگین شاخص ترکیبی رضایت حاشیه نشینان تبریز از عملکرد شهرداری این شهر 98/2 می باشد که در مقایسه با میانگین معیار (5>1با میانه 3) پایین است. نتایج نشان می دهد که از نظر ساکنین محلات حاشیه نشین شهر تبریز، سیاست های توانمندسازی این محلات توسط شورای اسلامی شهر و شهرداری تبریز رضایت بخش نبوده است.

اگر شهر به مانند یک موجود زنده فرض شود برای ادامه زندگی به سرزندگی و نشاط نیازمند است. برخورداری از مسکن مناسب به عنوان پایه و اساس سرزندگی، نقش زیادی در آسایش شهروندان دارد. امروزه تأمین مسکن به عنوان یکی از مسائل اساسی در ساخت و توسعه شهرها مطرح است. در ایران همراه با رشد شهرنشینی و ازدیاد جمعیت و کمبود زمین مناسب جهت ساخت و ساز، احداث مجتمع های مسکونی از جمله اقداماتی در جهت پاسخ گویی به این نیاز روزافزون مسکن می باشد. اما در شرایط فعلی مجتمع های مسکونی از نظر برخی از نظریه پردازان شهری از جهت مطلوبیت های شهری با مشکل مواجه هستند که فقدان یا پایین بودن میزان سرزندگی از جمله آن ها می باشد. سازگاری بین کاربری ها، داشتن فضای شهری مطلوب، امنیت شهری و سرمایه اجتماعی از شاخص های موثر سرزندگی در سطح مجتمع های مسکونی محسوب می گردد. بررسی و تبیین مفهوم سرزندگی در مجتمع های مسکونی بزرگ مقیاس و مشخص نمودن عوامل اصلی موثر در سرزندگی مجتمع های مسکونی از اهداف این تحقیق می باشد. تحقیق حاضر از نوع کاربردی و توسعه ای می باشد و روش بررسی آن به صورت توصیفی – تحلیلی می باشد. با توجه به نتایج تحلیل عاملی اکتشافی روی 29 متغیر سرزندگی مجتمع مسکونی آسمان، چهار عامل به عنوان عامل های اصلی شناسایی گردیدند. عامل اول (عامل کالبدی)با مجموع بار عاملی 17/7 از نظر مجموع و با میانگین 79/. در صدر عوامل سرزندگی مجتمع مسکونی آسمان قرار گرفته است. عامل دوم (اجتماعی- فرهنگی) با مجموع 85/3 و با میانگین 37/. و عامل سوم (اقتصادی) با مجموع39/. بار عاملی و با میانگین73/. و عامل چهارم نیز (عامل محیطی) با مجموع بارعاملی24/3 و با میانگین 81/. در مرتبه های بعدی قرار دارد. همچنین نتایج نحقیق نشان داد، بر اساس آزمون T-test میزان سرزندگی در مجتمع مسکونی آسمان در حد 81/3 قرار دارد که بیانگر وضعیت مناسب آن نسبت به سایر سکونتگاه های شهری می باشد.

مقدمه: یکی از بخش هایی که به شدت تحت تأثیر فعالیت های شهری است و همواره در خطر تغییر و تحول های غیرمهندسی و غیرفنّی قرار دارد، بستر رودخانه ها، مسیل ها و آبراهه هایی است که از داخل محدوده شهرها، به ویژه شهر های بزرگ و کلان شهرها عبور می کنند و نقش اساسی زهکشی آب های سطحی شهرها را بر عهده دارند. روش: این تحقیق توصیفی و تحلیلی است و از نظر اهداف تحقیق جزء تحقیقات کاربردی محسوب می شود و از ابزار سیستم اطلاعات جغرافیایی استفاده شده است. هدف تحقیق تعیین مناطق آسیب پذیر و حساس واقع در حریم رودخانه است. یافته ها: با بررسی های میدانی و نقشه های موجود، حریم بستر رودخانه با استفاده از GIS مشخص شد که در حدود 483242 مترمربع ساختمان های غیرمجاز در حریم رودخانه احداث شده اند که در برخی موارد تا درون بستر رودخانه نیز پیشروی کرده اند. در این تحقیق مناطق حساس و آسیب پذیر در حریم مشخص گردید و راهکار های لازم برای کاهش خسارت ارائه شد. نتیجه گیری: با توجه به ضریب موجی بودن هیدرولیکی مئاندری بودن رودخانه مهران رود بربار 1/2 می باشد که بیانگر موجی بودن آن است و مقدار سیلاب احتمالی که می تواند با دوره بازگشت 50 ساله و احتمال 2 درصد معادل 8/82 متر مکعب در ثانیه اتفاق بیفتد، لازم است در صورت انجام هرگونه تجهیزات و عملیات عمرانی در مسیر این رودخانه، محدوده ای که در جریان90 مترمکعب در ثانیه زیر آب می رود مد نظر قرار گیرد. همچنین مشخص شد که 483242 متر مربع از انواع کاربری های شهر تبریز در حریم طغیانی مهران رود قرار گرفته است که از این میزان بیش از 23 درصد از مجموع کل کاربری ها را کاربری مسکونی به خود اختصاص داده است یافته ها: با بررسی های میدانی و نقشه های موجود، حریم بستر رودخانه با استفاده از GIS مشخص شد که در حدود 483242 مترمربع ساختمان های غیرمجاز در حریم رودخانه احداث شده اند که در برخی موارد تا درون بستر رودخانه نیز پیشروی کرده اند. در این تحقیق مناطق حساس و آسیب پذیر در حریم مشخص گردید و راهکار های لازم برای کاهش خسارت ارائه شد. نتیجه گیری: با توجه به ضریب موجی بودن هیدرولیکی مئاندری بودن رودخانه مهران رود بربار 1/2 که بیانگر موجی بودن آن است و مقدار سیلاب احتمالی که می تواند با دوره بازگشت 50 ساله و احتمال 2 درصد معادل 8/82 متر مکعب در ثانیه اتفاق بیفتد، لازم است در صورت انجام هرگونه تجهیزات و عملیات عمرانی در مسیر این رودخانه، محدوده ای که در جریان90 مترمکعب در ثانیه زیر آب می رود مد نظر قرار گیرد. همچنین مشخص شد که 483242 متر مربع از انواع کاربری های شهر تبریز در حریم طغیانی مهران رود قرار گرفته است که از این میزان بیش از 23 درصد از مجموع کل کاربری ها را کاربری مسکونی به خود اختصاص داده است.

بافت های قدیم شهری، آثار گران بهایی هستند که نوع فرهنگ، معماری و ایدئولوژی حاکم بر سازمان فضایی شهری در دوران های مختلف را به نمایش می گذارند. انقلاب صنعتی، رشد تدریجی و ارگانیکی شهرها را تسریع بخشید و موجب بسط شهر به زمین های اطراف شد. هم زمان با انقلاب صنعتی، در حالی که شهر از درون تهی می شد، توسعه ی نامنظم شهری باعث کشیدگی شهر به طرف اراضی پیرامون شده بود. محلات سنتی، مخصوصاً در کلان شهرهای کشورهای در حال توسعه، با عدم تعادل بین ظرف(بافت قدیم) و مظروف(ساکنین) روبرو هستند. معرفی و تحلیل الگوهای شهرسازی جدید در ساماندهی و بهسازی محله ی سنتی«سرخاب» و کمترین میزان مداخله ی کالبدی، از جمله اهداف این تحقیق است. نوشتار حاضر می کوشد تا فرضیه ی «در ساماندهی و بهسازی محله ی سنتی سرخاب، براساس الگوی شهرسازی جدید» را مورد ارزشیابی و تحلیل قرار دهد. از نظر هدف پژوهشی، مقاله ی حاضر جزو تحقیقات کاربردی محسوب می شود. در جمع آوری اطلاعات، از روش های کتابخانه ای ، اسنادی و میدانی استفاده شده است. از نتایج تحقیق می توان به کارایی الگوهای شهرسازی جدید در ساماندهی محله ی سرخاب، رشد درون زای شهری، ارتقای ویژگی های فیزیکی و کارکردی از طریق تزریق عناصر جدید شهری، افزایش هویت محله ای، افزایش سرانه ی خدمات شهری و جلب مشارکت ساکنان محله ی مورد مطالعه اشاره نمود.