فاطمه فرهادیان

روش های تربیتی یکی از بخش های مهم نظام تربیتی اسلامی هستند که مربی با به کارگیری آن ها متربّی را از وضع موجود، به وضع مطلوب می رساند. در این پژوهش تلاش شده است تا با استفاده از روش تحلیل محتوا به استخراج مضامین روش های تربیت در سوره یوسف پرداخته شود که با توجّه به ماهیّت موضوع و محدودیّت جامعه پژوهشی، از نمونه گیری صرف نظر شده است و کل جامعه تحلیلی (کل آیات سوره یوسف) مورد بررسی قرار گرفته شد. نتایج حاصل از مقوله بندی نشان داد که روش های تربیتی در سوره یوسف شامل روش های بینشی،گرایشی و کنشی است. روش های تربیتی که خاصیّت پیچیده ادراکی داشته باشند، به «بینش و نگرش»  و آن هایی که اراده، میل، رغبت و انگیزش نقش دارد به «گرایش» تعریف مى شود. بینش و گرایش، موجب پیدایش کنش (رفتار) مى گردد. بر اساس یافته ها، روش های کنشی با 51%  بیشترین فراوانی، روش های بینشی با  28% و روش های گرایشی با 21% کم ترین فراوانی را در روش های تربیتی در سوره یوسف داشته است. در این راستا، روش های تغافل و همانندسازی از گروه روش های کنشی، سهم بزرگی در پرورش فضایل و اصلاح رذایل متربّی دارد. روش های محبّت و تکریم از  روش های گرایشی، روش مؤثّرتری در ایجاد گرایش برای رشد تربیتی فراهم می کند و روش های موعظه و تذکّر از روش های بینشی، نقش بسزایی در بینش سازی متربّی دارد.

روش های تربیتی یکی از بخش های مهم نظام تربیتی اسلامی هستندکه مربی با به کارگیری آن ها متربی را از وضع موجود، به وضع مطلوب می رساند.در این پژوهش تلاش شده با استفاده از روش تحلیل محتوا به استخراج مضامین روش های تربیت فرزند در سوره یوسف بپردازد که با توجه به ماهیت موضوع و محدودیت جامعه پژوهشی از نمونه گیری صرف نظر شد و کل جامعه تحلیلی مورد بررسی قرار گرفت.نتایج حاصل از پژوهش نشان داد روش های کنشی با 51% بیشترین فراوانی و روش های بینشی با 28% و روش های گرایشی با 21% کمترین فراوانی شده است. براساس یافته ها روش های تغافل و همانندسازی سهم بزرگی درکنش و پرورش فضایل و اصلاح رذایل متربی دارد و روش های محبت و تکریم روش مؤثرتری در ایجادگرایش برای رشد تربیتی فراهم می کند و روش های موعظه و تذکر نقش به سزایی در زمینه ی بینش سازی متربی دارد.مقوله ی تربیت از ابتدایی ترین و اساسی ترین نیازهای زندگی بشری است. در حوزه تعلیم و تربیت، به فعلیت درآوردن و پروردن استعدادهای درونی بالقوه موجود در یک شیء، تربیت نامیده می شود.انسان در پرتو تربیت صحیح است که به عنوان موجودی هدفمند به آرمان های خود می رسد. اتخاذ مؤثرترین روش های متناسب با رشد فرزند برای تأمین نیازها و شکوفایی استعدادها لازم و ضروری است.فراهم می کند و روش های موعظه و تذکر نقش به سزایی در زمینه ی بینش سازی متربی دارد.

براساس داده های منتشر شده از سوی سازمان های مختلف جمعیت شناختی، نرخ باروری در بسیاری از کشورهای جهان و از جمله در ایران در حال کاهش است. این امر می تواند ناشی از دلایل متعددی باشد. با وجود این، دگرگونی های فرهنگی طی چند دهه اخیر، در میان سایر تغییرات، بیشتر از همه خودنمایی می کنند. رشد فردگرایی و تفکرات اومانیستی، تغییرات باورها و نگرش ها، رشد سکولاریسم، دگرگونی در ارزشهای خانوادگی و تحول خواهی در زمره مهم ترین تحولات مرتبط با باروری است. هدف از این پژوهش، مطالعه عوامل مؤثر در باروری در حوزه های فردی، خانوادگی و اجتماعی و تبیین الگویی برای خانواده در زمینه باروری با استناد بر شواهد معتبر و با تکیه بر آموزه های دینی است. براین اساس، روش تحقیق در این مطالعه، از نوع کیفی و به صورت فراتحلیلی است. نتایج پژوهش نشان داد که رابطه کاملاً معناداری میان متغیرهای فردگرایی، مدرنیزاسیون، دینداری، سکولاریسم و ارزش های خانوادگی در خانواده ها و باروری وجود دارد؛ به این معنا که هر چه میزان التزام به باورهای دینی خانواده بیشتر، سطوح سکولاریسم و فردگرایی کمتر و هر چه میزان توجه به ارزش های خانوادگی بیشتر باشد، نرخ باروری در آن خانواده ها بیشتر است. در این میان مدرنیزه شدن و تبعات متأثر از آن بر خانواده و به ویژه زنان سهم زیادی در تغییر نگرش ها داشته است. بنابراین مهم ترین اصل، تغییر در نگرش، باور و ارزش و کنش در سه سطح فرد، خانواده و جامعه است. نگرش ها در طول زمان و یک فرایند تحولی شکل می گیرند و سپس به به باورها و ارزش ها و نهایتاً به کنش تبدیل می شوند و زمانی که شکل گرفتند تغییر آنها به سادگی امکان پذیر نمی باشد از این رو باید در این زمینه اقدامات مؤثری شکل بگیرد.

هدف از پژوهش حاضر تعیین نقش بدرفتاری های عاطفی دوران کودکی در پیش بینی پرخاشگری بزرگسالی با واسطه گری صفات مرضی شخصیت بود. این پژوهش در چارچوب طرح همبستگی (توصیفی) است و جامعه آماری آن شامل تمام افراد بین 18 تا 50 سال بود. نمونه پژوهش حاضر 266 نفر بودند که به صورت در دسترس انتخاب گردید. آزمودنی ها، پرسشنامه های پرخاشگری باس- پری، پرسشنامه شخصیت براساس DSM-5 (PID-5) و تجارب دوره زندگی را به صورت داوطلبانه تکمیل کردند. نتایج نشان دهنده اثر مستقیم ترکیب متغیرهای بدرفتاریهای عاطفی بر ترکیب متغیرهای صفات مرضی 0/22، اثر مستقیم ترکیب متغیرهای بدرفتاریهای عاطفی بر پرخاشگری 0/24 و اثر مستقیم ترکیب متغیرهای صفات مرضی بر پرخاشگری 0/64 بود. براساس آزمون تی مسیرهای غیرمستقیم مدل معنادار میباشد و این حاکی از معنی داری نقش واسطه ای صفات مرضی در ارتباط بین بدرفتاری های عاطفی دوران کودکی و پرخاشگری بزرگسالی است. از یافته های این پژوهش می توان نتیجه گرفت که مدل علی نقش میانجی صفات مرضی شخصیت در رابطه میان بدرفتاری های عاطفی دوران کودکی با پرخاشگری دوران بزرگسالی تأیید می شود.

این پژوهش با هدف پیش بینی طرحواره های ناسازگار اولیه برمبنای بدرفتاری عاطفی دوران کودکی و سبک های فرزندپروری انجام شد. این پژوهش، توصیفی و از نوع مطالعات همبستگی می باشد. جامعه هدف شامل تمام افراد بین 18 تا 50 سال بود. نمونه پژوهش حاضر 266 نفر بود که بصورت داوطلبانه و در دسترس پرسش نامه های طرحواره های ناسازگار اولیه ( YSQ )، پرسشنامه سبک های فرزندپروری بامریند و پرسش نامه تجارب دوره زندگی ( LEQ ) را تکمیل کردند. برای تحلیل داده ها از آمار توصیفی، همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چندگانه به روش گام به گام استفاده شد. داده های بدست آمده با SPSS-25 تحلیل گردید. براساس همبستگی پیرسون طرحواره های نقص/شرم (54/0)، انزوای اجتماعی/بیگانگی (52/0) و محرومیت هیجانی (53/0) بیشترین ارتباط و همبستگی را با بدرفتاری عاطفی دوران کودکی دارد که همه ی این طرحواره ها در حوزه طرد و بریدگی قرار دارند. طبق یافته های به دست آمده از تحلیل رگرسیون چندگانه به روش گام به گام، بدرفتاری عاطفی دوران کودکی (سوءاستفاده عاطفی) و سبک فرزندپروری (مستبدانه) بیشترین قدرت پیش بینی را برای طرحواره های حوزه طرد و بریدگی دارد که به ترتیب 8/26 و 8/3 درصد از حوزه طرد و بریدگی را پیش بینی می کنند و این دو متغیر به همراه هم 6/30 درصد از حوزه طرد و بریدگی را پیش بینی می کنند (05/0> P ). بدرفتاری های عاطفی دوران کودکی و سبک های فرزندپروری ناکارآمد تاثیر بسزایی در تعیین شخصیت بزرگسالان دارد زیرا بدرفتاری عاطفی دوران کودکی و سبک فرزندپروری مخصوصا مستبدانه در شکل گیری طرحواره های ناسازگار اولیه مخصوصا در حوزه طرد باهم تعامل دارند و می توانند اثرات زیان بار یکدیگر را افزایش یا کاهش دهند.

اخلاق و تربیت اخلاقی همواره موردتوجه اندیشمندان و علمای مختلف در سراسر جهان بوده است. ازاین رو، پژوهش حاضر باهدف استخراج آرای تربیت و تبیین وجوه اشتراک و افتراق دو متفکر بزرگ اسلامی ابو حامد غزالی و مهدی نراقی درزمینهٔ مبانی تربیت اخلاقی به منظور بهره گیری در دینی سازی تعلیم و تربیت است. تحقیق این پژوهش تحلیل تطبیقی و به صورت اسنادی است. جمله یافته های تحقیق این است که هر دوعالم دینی بر اساس آموزه های دینی در پی عرضه نظام دینی تربیت هستند و دیدگاه های آنان در زمینه های مختلف ازجمله مسائل مربوط به تعلیم و تربیت کاملاً برآموزه های دینی مبتنی است. وجوه اشتراک خاصی در مبانی تربیت اخلاقی از منظر غزالی و نراقی وجود دارد که؛ مرکب بودن انسان؛ پاک بودن سرشت انسان؛ تدریج؛ تغییرپذیری اخلاق؛ تأثیر شرایط از مهم ترین و اساسی ترین مبانی تربیت اخلاقی از منظر هردو دانشمند است. در مبانی و پیش فرض های تربیت اخلاقی بین این دو اندیشمند تفاوت مبنایی شاخصی وجود دارد. اشعری مسلک بودن غزالی منجر به ارائه تفکر و بینش متفاوت در مباحث تربیت اخلاقی وی گردیده است. عدم تمسک به روایات اهل:و رویکرد جبری داشتن در امور از این جمله است. در مبانی تربیت اخلاقی غزالی، روح تصوف حاکم است و گاهی جنبه عقلی و فلسفی دارد اما نراقی در مبنای تربیت اخلاقی جنبه عرفان و عملی اخلاق را رعایت نموده است.

موضوع مورد بحث، عفاف در رفتار درحیطه ی حجاب و پوشش است. عفّت، به معنی پارسایی و آن حالت نفسانی است که انسان را از غلبه ی شهوت بازدارد. قرآن به چند رفتارعفیفانه، از جمله رعایت عفت درگفتار، نگاه، شهوت، پوشش، و عفت درکردار، به ویژه درزنان، اشاره می کند وتاکید می فرماید: صحبت کردن زنان با نامحرم باید عفیفانه و به دور از نرمش و نازک کردن صدا باشد واز هرگونه سخنان غیر ضروری و بیهوده پرهیز کنند. در نگاه به نامحرم نیز زنان همانند مردان از چشم چرانی منع شده اند و باید از نگاه بد و هوس آلود چشم پوشی کنند؛ چراکه دیده به منزله ی دروازه ی دل است و اگر کنترل نشود در کشاندن آن به سمت گناه نقش زیادی دارد. قرآن زنان را مکلّف می کند، جاذبه ها وزینت های ظاهری و با طنی خود را آشکار نکنند، مگر آنچه نمایان است. آنها باید پوششی مناسب که تمام گردن وسینه واندام ها و زینت های پنهان آنها را مستور کند داشته باشند که موجب تهییج شهوت مردان نگردد و موجبات آزار و اذیت خود توسط افراد بیمار دل را فراهم نکنند. کردار و راه رفتن آنها نیز باید به دور از جلوه، خودنمایی و جلب توجه باشد . در نظام مقدس اسلام، این امور کاملاً حکیمانه و به مصلحت زن و اجتماع وضع گردیده است. زنان با رعایت حجاب و عفاف و پوشش کامل و داشتن رفتاری به دور از خودآرایی و خود نمایی می توانند آرامش و آسایش و امنیت خود، خانواده و جامعه را به ارمغان بیاورند و ازگسیختگی بنیان خانواده جلوگیری کنند ومانع بسیاری از فتنه ها که ریشه در عدم رعایت و حفظ حریم عفاف دارد، گردند.