لیلا خدابخشی

اقتصاد در دولت محمود احمدی نژاد از جمله شاخص های مورد انتقاد در دوران ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد محسوب می شود. او برنامه های اقتصادی خود را بر اساس آنچه اقتصاد اسلامی و اقتصاد عدالت محور خوانده بود، پایه ریزی کرد و با شعار «آوردن پول نفت بر سر سفره های مردم» نظر مردم را به خود جلب کرد و اجرای طرح های طرح تحول اقتصادی، احداث بنگاه های زود بازده، طرح مسکن مهر، طرح هدفمندسازی یارانه ها و صندوق مهر امام رضا را در اولویت کاری در این ۸ سال قرار داد، اما بر خلاف شعارها و عملکرد دولت ها در مدت ۸ سال زمامداری محمود احمدی نژاد، اکثر شاخص های کلان اقتصادی ایران تنزل پیدا کردند، از جمله میزان نقدینگی کشور از زمان آغاز به کار دولت نهم تا زمان اتمام دوره دولت دهم به میزان ۶ برابر افزایش یافته است. دولت حسن روحانی نیز در یک دوره ی گذشته توانسته است رویکردهای سیاستی گذشته و روند شاخص های مختلف را معکوس کند. روند تحریم های بین المللی معکوس شده؛ روابط بین المللی ایران آن چنان بهبود یافته که ایران برای اولین بار می تواند نقش دیپلماتیک نیز در بحران های منطقه ای ایفا کند؛ نرخ تورم به میزان قابل توجهی کاهش یافته است و بسته سیاستی منسجم و کارآیی برای عبور از رکود ارائه شده است.

بررسی ویژگی های قدرت های بزرگ از حیث تأثیرگذاری بر مؤلفه های روابط بین الملل و نیز ایفای نقش در مناطق و قلمروهای ژئوپلیتیکی جهان به منظور تأمین منافع خود از اهمیت خاصی برخوردار است. با وقوع حوادث یازده سپتامبر ۲۰۰۱، امنیت ملی آمریکا به چالش کشیده شد و سیاست خارجی آن را از بحران معنا رها ساخت. آمریکا با این تلقی که خاورمیانه کانون تهدیدهای نامتقارن تروریستی است، توجه خود را به این منطقه معطوف نمود و اعلام کرد که، آماده است ریشه های تروریسم را حتی با بکارگیری سیاست یک جانبه گرایی بخشکاند. در واقع، آمریکایی ها قصد دارند هژمونی خود را {به خصوص درخاورمیانه} تثبیت نمایند. سوال اصلی پژوهش این است که نقش و اهمیت ژئوپلیتیک در طراحی استراتژی امنیت ملی آمریکا در دولت های جورج دبلیو بوش و باراک اوباما چه بود؟ کوتاه آنکه، اتخاذ استراتژی پاک سازی سرزمین های خاستگاه تروریسم از وجود گروه های تروریستی و ایجاد تغییرات بنیادین در ساختارهای سیاسی، اقتصادی، نظامی و فرهنگی این سرزمین ها در راستای منافع و ارزش های آمریکا و تامین امنیت ملی این کشور موجب تقویت نقش و اهمیت ژئوپلیتیک به میزان های متفاوت در طراحی استراتژی ژئوپلیتیکی امنیت ملی آمریکا در دولت های جورج دبلیو بوش و باراک اوباما شده است.

با شروع بحران سیاسی در سوریه، بازیگران منطقه ای بر اساس منافع خود جهت گیریهای مختلفی را در رابطه با این کشور، اتخاذ نموده اند.عربستان، بحران سوریه را فرصتی در جهت ارتقاء جایگاه منطقه ای خود می دانست.با این حال نقش تأثیرگذار ایران در بحران سوریه به افزایش قدرت منطقه ای ایران انجامیده که موجب نگرانی رقیب منطقه ای ایران، عربستان شده است.با توجه به فضای رئالیستی حاکم بر منطقه خاورمیانه،عربستان با حمایت از مخالفان دولت بشارالاسد، درصدد مقابله با قدرت منطقه ای ایران برآمد.هدف ازانجام این پژوهش بررسی ریشه های شکل گیری تنش میان ایران و عربستان در قبال بحران سوریه،با استفاده از نظریه موازنه قدرت است.بر این اساس سوال اساسی پژوهش این است که سیاست خارجی ایران و عربستان در قبال بحران سوریه چه تحولاتی داشته است؟روش تحقیق در این پژوهش توصیفی- تحلیلی وگردآوری اطلاعات آن منابع کتابخانه ای می باشد.یافته های پژوهش نشان می-دهد، دولتهای ایران و عربستان در بحران سوریه به نوعی درگیر جنگ نیابتی بوده و درصدد افزایش نفوذ خود و کاهش نفوذ رقیب هستند به طوری که پیگیری منافع در سوریه برای عربستان در تغییر دولت بشارالاسد و برای ایران در ابقای آن است.این تعارض منافع و رقابت میان عربستان و ایران، بازی با حاصل جمع جبری صفر را ایجاد کرده است که باعث طولانی شدن بحران در سوریه، و افزایش اختلاف بین این دو کشور شده است.

بحران سوریه به دلیل موقعیت حساس جغرافیایی و استراتژیکی، ورود بازیگران منطقه ای و بین المللی، ظهور پدیده گروه های تروریستی و مسئله مهاجران ، به یکی از بزرگترین بحران سیاسی- اجتماعی جهان بعد از جنگ دوم جهانی تبدیل شده است. علت شروع ، استمرار و ابهام درافق این بحران را می توان در شکاف های اجتماعی و سیاسی داخل سوریه، رقابت کشورهای منطقه و دخالت قدرت های بزرگ جستجو کرد.راه حل سیاسی برای بحران سوریه به یک مسئله تبدیل شده است که بازیگران حاضر در بحران تاکنون به آن دست نیافته اند. هدف از انجام این پژوهش بررسی بحرانهای نظامی و سیاسی سوریه و راه حل های خروج از این بحران می باشد.سوالی که در این زمینه مطرح می شود آن است که افق راه حل بحران سوریه با وجود تفاوت استراتژی بازیگران چگونه ممکن است؟ روش تحقیق در این پژوهش توصیفی- تحلیلی وگردآوری اطلاعات آن منابع کتابخانه ای می باشد.یافته های پژوهش نشان می دهد که، که اتحاد ایدئولوژیک محور مقاومت [ایران، سوریه و حزب الله] و حمایت نظامی روسیه و همچنین تفاوت اهداف ائتلاف علیه دولت سوریه، موجب شده تا بشار اسد از موقعیت برتری در مذاکرات صلح سوریه برخوردار شود؛ و امکان ائتلاف برای مبارزه با گروههای تکفیری بین دولت سوریه با قدرت های منطقه ای و بین المللی و مذاکره بین معارضان و دولت این کشور در آینده نزدیک فراهم گردد.