مطالعه سبکی نقوش تذهیب چادرها و سایه بان های نگاره های منتخب شاهنامه شاه تهماسبی (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
شاهنامه شاه تهماسبی با 258 نگاره، ماحصل تلاش هنرمندان برجسته سده دهم هجری از مکتب تبریز دوره صفوی است. این شاهنامه دربردارنده مجموعه درخشانی از نگارگری و تذهیب های فاخر بوده که زیبایی و شکوه هنر صفوی را به نمایش می گذارد. درمیان تزیینات چشمگیر شاهنامه تهماسبی، نقوش تذهیب را می توان در تزئینات چادرها و سایه بان ها مشاهده کرد که تقریبا حجم قابل ملاحظه ای را در نگاره ها به خود اختصاص داده اند. به نظر می رسد این نقش مایه ها در تزئینات چادرها و خیمه های آن دوره مورد استفاده قرار می گرفت. بر همین اساس، این مقاله با هدف مطالعه و بررسی عناصر نقوش تذهیب چادرها و سایه بان در نگاره های منتخب شاهنامه تهماسبی بر اساس مولفه های نوع، رنگ و ترکیب بندی و در نهایت سبک شناسی فرمالیستی نقوش تذهیب آن است و مقاله حاضر همچنین در پاسخ به این سوالات است که «در تزیینات چادرها و سایه بان های نگاره های شاهنامه شاه تهماسبی از چه نقوش تذهیب (بر اساس نوع، رنگ و ترکیب بندی) استفاده شده است؟ و این نقشمایه ها به لحاظ فرمالیستی از چه سبکی پیروی می کنند؟» این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی پیش رفته و جمع آوری داده ها از طریق مطالعات کتابخانه ای و منابع اینترنتی صورت گرفته است. جامعه آماری نگاره های دارای چادر و خیمه در شاهنامه شاه تهماسبی هستند که از این میان هشت نگاره بصورت هدفمند انتخاب شده اند. نتایج حاصله از مطالعه و تحلیل هشت نگاره از شاهنامه تهماسبی، بیانگر آن است که نقوش اسلیمی و ختایی به وفور در تزیینات چادرها و سایه بان ها به کار رفته اند. و این نقش مایه ها در کنار سایر نقوش، در آرایه های خیمه و چادرهای فاخر دوره صفوی مورد استفاده قرار می گرفت. اما از میان نقوش تذهیب در نگاره های خیمه ها و چادرهای شاهنامه، آرایه های اسلیمی نسبت به نقوش دیگر با تنوع بالاتری با فرم های اسلیمی ماری، اسلیمی پیچک دار، اسلیمی تخمک دار و اسلیمی دهن اژدری اجرا شده اند. نقوش ختایی نیز در اکثر نگاره ها در تلفیق با اسلیمی ها دیده می شوند. هم-چنین در چند نگاره، وسعت قلیلی از تزیینات به آلات گره ها و تشعیر اختصاص داده شده اند. نقوش تذهیب با ترکیب های گردان و قابی به صورت قرینه اجرا شده اند که نقوش تک رنگ در تزیینات حضور بیشتری دارند. علیرغم استفاده از طیف رنگی متنوع، رنگ های لاجوردی و شنگرف، پوست پیازی سطح و سیعی از رنگ آمیزی نقوش را نیز در برمی گیرند. در سبک شناسی تذهیب های چادرها و خیمه های نگاره های شاهنامه شاه تهماسبی، حضور اسلیمی ماری، اسلیمی های فیلی توپر و تو خالی، فضای زمینه خلوت می توان دید همچنین رنگ های زمینه تذهیب که به رنگ پارچه ها نزدیک تر باشد، بیشتر استفاده شده است. بندهای اسلیمی و ختایی در طرح و نقش کلی تذهیب های چادرو خیمه حضور دارند که بند ختایی بیشتر از اسلیمی بوده و از گل و برگ های متنوع تری برخوردارند.A stylistic study of the illumination motifs of tents and awnings in selected illustrations of the Shahnameh of Shah Tehamasbi
The Shahnameh of Shah Tehamasbi with 258 illustrations is the result of the efforts of prominent artists of the 10th Ah century from the Tabriz school of the Safavid period. This Shahnameh contains a brilliant collection of exquisite paintings and illumination that showcase the beauty and glory of Safavid art. Among the impressive decorations of Tahmasabi's Shahnameh, illumination motifs can be seen in the decorations of tents and awnings, which almost occupy a considerable amount of space in the paintings. It seems that this role of motifs was used in the decoration of tents and awnings of that period. Therefore, this article aims to study and examine the elements of the illumination motifs of tents and awnings in the selected paintings of Shahnameh Tahmasabi based on the components of type, color and composition and finally the formalistic stylistics of its illumination motifs and the present article is also in response to these questions that "what illumination motifs (based on type, color and composition) were used in the decorations of tents and awnings in Shahnameh of Shah Tehamasbi? and what style do these role models follow in terms of formalism?" This article was developed with descriptive-analytical method and data collection was done through internet resources and library studies. The statistical population is the images with tents and awnings in the Shahnameh of Shah Tahmasabi, out of which eight images have been purposefully selected The results obtained from the study and analysis of eight images from Tahmasbi's Shahnameh show that Eslimi (Arabesque) and Khataee (Floral) motifs are abundantly used in the decorations of tents and awnings. And this motifs, along with other motifs, was used in the decoration of luxurious tents and awnings of the Safavid period. But among the illumination motifs in the illustrations of the tents and tents of the Shahnameh, Eslimi motifs have been executed with a higher variety than other motifs with snake Eslimi, ivy Eslimi, egg-shaped Eslimi and Dragon-mouth Eslimi forms. Khataee motifs are also seen in most of the paintings in combination with Eslimi motifs. Also, in some paintings, a small amount of decorations is dedicated to Geometric patterns and Tasheer. The illumination motifs with rotating and frame combinations are executed in symmetry. That monochromatic motifs are more present in decorations. Despite the use of a variety of colors, the azure and golden colors include the surface and a lot of coloring of the motifs. In the stylistics of the illumination of tents and awnings in Shahnameh of Shah Tehamasbi, the presence of Slimi Mari (snake Arabesque), Slimi Fili, the vacant space of the background can be seen. Also, the colors of the illumination background, which are closer to the color of the fabrics, are used more. Slimi and Khataei are present in the overall motifs of the decoration of tents and awnings, which Khatai is more than Slimi and has more variety of flowers and leaves.
تبلیغات
