نقد و بررسی دیدگاه قاضی عبدالجبار معتزلی درباره حقیقت انسان (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
یکی از پرسش های دیرین ذهن بشر و زیربنای علوم انسانی، چیستی حقیقت و ماهیت انسان است؛ در سنت کلامی اسلام نیز، موضوع انسان شناسی از دیرباز در کانون توجه بوده و نقطه مرکزی این کانون، بررسی یگانه یا دوگانه انگاری و مجرد یا مادی بودن حقیقت انسان است؛ در این میان قاضی عبدالجبار به عنوان نماینده جریان معتزلی با رویکردی مبتنی بر عقل حس گرا به طور مبسوط نظریه"هیکل محسوس" را طرح و دنبال میکند؛ در این نظرگاه، انسان، حقیقتی ورای همین بدن محسوس ندارد؛ مهمترین دلیلی که قاضی عبدالجبار بر ادعای خویش اقامه میکند از این قرار است که وقوع فعل ابتدایی از اندام های بدن، نشانه آن است که فاعل، همین اندام است که در محل وجود قدرت خویش، فعلی را انجام می دهد؛ طبیعی است که انکار حیات برزخی یکی از مهمترین پیآمدهای پذیرش این دیدگاه است چرا که در برزخ، هیکل محسوس نابود شده است و در این دیدگاه حقیقتی ورای این هیکل محسوس به رسمیت شناخته نشده است؛ همچنین مسائلی چون معاد جسمانی، مسخ، رویای صادقه و تجربه های نزدیک به مرگ در تقابل جدی با این نظریه هستند؛ آنچه تحقیق حاضر را از سایر تحقیقات مشابه ممتاز میسازد تمرکز بر بررسی دیدگاه شخصیتی است که علی رغم نفوذ تاثیر اندیشه او بر متکلمان امامی هم عصر خود، به طور مستقل مورد داوری قرار نگرفته است.A Criticism of Al-Qadi Abd al-Jabbar Mu'tazili on Human Essence
One of the earliest questions with which human mind has been confronted and serves as the foundation for humanities is the nature of human essence. Anthropology has long been discussed in the theological tradition of Islam where issues such as monistic/dualistic or materiality/immateriality of human essence is debated. Al-Qadi Abd al-Jabbar, the prominent advocate of Mu’tazilite adopted an approach based on sensual reason to develop and promote the theory of “tangible body”. In this view Man lacks any truth (essence) beyond this very tangible body. The most important reason that Al-Qadi Abd al-Jabbar submits on his claim is that the origination of primary action from human organs reveals that the organ itself is the agent which perform an action by its own might. Naturally, the denial of middle-world life is one of the most serious consequences of accepting this view because in the middle-world the tangible body is destructed. Besides, issues such as corporeal resurrection, metamorphosis, true dreams and near-death experiences stand in sharp contrast with this theory. The distinction of the current research is the emphasis put on investigating a scholar the views of whom is not independently investigated despite his influence on his contemporary theologians.
تبلیغات
