بررسی اعتبارسنجی بایسته های مفردات پژوهی در قرآن از نگاه امین الخَولی (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

مفردات پژوهی در قرآن، از ارکان بنیادین فهم عبارات قرآن محسوب می شود که از زوایا و نگاه های گوناگون مورد واکاوی قرار گرفته است و از جمله اندیشمندانی که به این مهم پرداخته، امین الخولی- محقق معاصر مصری- است. این جستار با بهره گیری از روش توصیفی- تحلیلی، بایسته های مفردات پژوهی از منظر وی را مورد بررسی قرار داده و بدین رهیافت رسیده است که خولی، مفردات پژوهی را در سه گام لازم می داند: 1- مفردات پژوهی لغوی؛ 2- مفردات پژوهی قرآنی؛ 3- تحلیل داده های بدست آمده از مراحل قبل با رویکرد عدم ترادف. از منظر خولی، در گام نخست باید به چند بایسته توجه لازم را مبذول داشت که عبارتند از: 1- تطور معنایی واژگان؛ 2- فهم معنای عصر نزولی کلمات؛ 3- تشخیص معرّب یا عربی بودن واژگان؛ 4-محور قرار دادن اصل حسی؛ 5- تحلیل معنا با تکیه بر حس و ذوق عربی. با این حال، نظریه خولی با وجود همه نقاط قوتی که دارد، از سه بُعد با انتقاد مواجه است: 1- استقراء ناتمام شواهد؛ 2-وجود ابهام در برخی از بایسته ها؛ 3- عدم احصاء همه بایسته ها.