قیاس مرکب از حقیقیه و خارجیه نزد شمس الدین سمرقندی (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
تقسیم گزاره حملی به خارجی، حقیقی و ذهنی یکی از مهم ترین نوآوری های منطق دانان مسلمان است و در تاریخ منطق در جهان اسلام، در دو بحث عکس مستوی و عکس نقیض، احکام این گزاره های سه گانه به تفصیل بررسی شده است، اما در مبحث قیاس اقترانی حملی، تا آنجا که یافته های ما نشان می دهد، این گزاره ها توجه هیچ منطق دان مسلمانی را به خود معطوف نکرده است مگر شمس الدین سمرقندی که در دو کتاب قسطاس الأفکار و شرح القسطاس برای نخستین و واپسین بار اختلاط خارجی، حقیقی و ذهنی در شکل های چهارگانه قیاس را بررسی کرده است. سوگمندانه، به نظر می رسد نتایجی که سمرقندی برای این قیاس ها پیشنهاد می دهد از دقت کافی برخوردار نیستند و شاید همین نکته و یا دشواری بیش از حد بحث سبب شده است که منطق دانان بعدی هیچ کدام اقبالی به قیاس های مرکب از گزاره های سه گانه نداشته باشند.Samarqndi on Mixed Syllogisms Composed of Ḥaqīqī and Khārijī Propositions
The division of the categorical propositions into the khārijī, ḥaqīqī and dhihnī (strict, external, and mental) is one of the most important novelties in Arabic logic. Although the conversion and the contraposition of these propositions are discussed intensively by Muslim logicians, the mixed syllogisms composed of khārijī, ḥaqīqī and dhihnī propositions have been considered by no logician but Shams al-Dīn Samarqandī who was the first and the last one we know to have investigated the mixed syllogism for the four figures in his books Qisṭās al-afkār and Sharḥ al-Qisṭās . Unfortunately, it seems that his results for the syllogisms lack sufficient precision; and perhaps this point, or the over-difficulty of the subject, has prevented the subsequent logicians to receive Samarqandī’s discussion and continue his novelties in this regard.
تبلیغات
