آیات قرآن مجید تجلیگاه جمال و جلال خداوندی هستند و هنرمندان مسلمان با عنایت به این آیات به خلق آثاری پرداختهاند که جلوهای از بهشت آرمانی آنها است. در این راستا فرش-باغ ایرانی نمودی از تصویر باغ-بهشت است که خود جلوهای از فردوس قرآنی به شمار میآید. الگوهای فردوس قرآنی در ساختار باغ و فرش ایرانی به صورت مشترک بکار رفتهاند و شناخت این الگوها موجب آگاهی از بینش هنرمندان مسلمان میگردد. هدف از این پژوهش بازشناسی کهنالگوهای باغ ایرانی در آیات قرآن مجید به ویژه سوره مبارکه الرحمن و بررسی نحوه تجلی آنها در ساختار فرش ایرانی است. پرسشهایی که در این پژوهش مطرح میشوند، عبارتند از: 1) آیات قرآن مجید به ویژه سوره مبارکه الرحمن چگونه به توصیف بهشت میپردازند؟ 2) چگونه میتوان الگوی فردوس قرآنی را در ساختار باغ ایرانی و به تبع آن فرش-باغ به چشم دید؟ جهت پاسخگویی به پرسشهای نامبرده از روش تحقیق "توصیفی- تحلیلی" متکی بر تکنیک های مقایسه تطبیقی استفاده شده است. روش گردآوری اطلاعات و دادههای موردنظر نیز ترکیبی از روشهای کتابخانهای و مطالعه اسنادی میباشد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که ساختار باغ و فرش در تمدن ایرانی-اسلامی بر شاخصهای حاصل از تحلیل فردوس قرآنی انطباق دارند و لذا میتوان فرش-باغ را نمودی از الگوی باغ-بهشت به شمار آورد. تجلی آیات قرآن مجید در ساختار فرش-باغ ایرانی را میتوان در نظامهای سهگانه معنایی، کارکردی و کالبدی به چشم دید.
