تحلیل نگاره های دارای مضمون شیعی مربوط به دوره های ایلخانی، تیموری و ترکمن براساس گفتمان تشیع (دوازده امامی) (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

در این مقاله تعدادی از نگارههای دارای مضمون شیعی مربوط به دورههای ایلخانی، تیموری و ترکمن، براساس گفتمان تشیع )دوازدهامامی( مورد بررسی و تحلیل قرار گرفتهاند. گفتمان تشیع، مجموعهای منسجم از مفاهیم، باورها و روایتها را دربرمیگیرد ً انتظار میرود در که با در اختیار گرفتن ذهنیت شیعیان، در تمامی جوانب زندگی فردی و اجتماعی آنان بازتولید میشود و منطقا صورت و محتوای نگارههای دارای مضامین شیعی نیز به ظهور رسیدهباشد. ازاینرو، درباره نگارههای با مضمون شیعی دورههای مذکور، این پرسش مهم مطرح میشود که آیا این نگارهها را میتوان نگارههایی شیعی دانست؟ در راستای پاسخ به این پرسش، ِ در این مقاله، چگونگی تصویرسازی شمایل شخصیتهای مقدس شیعه و صورت، محتوا، روایت و روش بیانی ظهور یافته در نگارههای دوره ِ های موردنظر، با توجه به مفاهیم مهم و کانونی گفتمان تشیع، تحلیل و ارزیابی شدهاند. هدف این پژوهش، تشریح و تبیین ویژگی اصلی نگارههای شیعی و بیان وجه تمایز آنها از نگاره ِ های مذهبی، بر اساس گفتمان تشیع است. روش پژوهش، توصیفی- تحلیلی است و اطالعات به روش کتابخانهای جمعآوری شدهاست. نتایج پژوهش بیانگر این است که بهصرف بازنمایی مضامین و حضور شخصیتهای شیعی در نگارههای دورههای ایلخانی، تیموری و ترکمن، نمیتوان آنها را نگارههایی شیعی نامید؛ زیرا ویژگی اصلی نگارههای شیعی این است که مضامین، از جنبه محتوایی، صوری )شکلی( و روش بیانی، بهواسطه کاربست عناصر بصری و تمهیدات تجسمی، مطابق با مفاهیم، باورها و روایتهای موردنظر گفتمان تشیع به بیان تصویری درآمده باشند. از این طریق، نگارههای شیعی از نگارههای مذهبی متمایز میگردند.