ابن مقفع و مکتب اخلاقی وی (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

ابن مقفع، از حلقه های مهم انتقال اخلاق از دوره باستانی ایران و هند به دوره اسلامی است. از وی یازده رساله کوتاه و بلند به جای مانده که ده رساله در حوزه اخلاق پژوهی است. گرچه بیشتر آثار وی ترجمه از پهلوی به عربی است اما او یک مترجم معمولی، حتی یک اخلاق نگارصرف نبود؛ بلکه ویژگی های شخصی و شخصیتی، حرفه ای و موقعیت سیاسی او، شأن وی را به یک اخلاق پژوه، اگر نگوییم یک فیلسوف سیاسی،[i] ارتقا داد. اما حاشیه سازی ها بر علیه او و آثارش، درک جایگاه وی و اخلاق پژوهی او را به تأخیر انداخت. مکتب اخلاقی او خردبنیاد بود، بی آنکه نسبت به وحی، خودبسنده باشد. منشأ فعل اخلاقی، نزد وی، کرامت ذاتی و عزت نفس و بزرگ منشی است. او اخلاق را نامشروط می دانست. در آثار وی، دوستی و وفای به دوستی ها در میان سایر فضایل اخلاقی، اهمیت بسیار دارد. اگر مکتب اخلاقی وی «اخلاق بزرگواری خردبنیاد» نام بگیرد، هردو دو مؤلفه اصلی اخلاق پژوهی او را بیان می کند.