در این مقاله، نویسنده همراه با بررسی شرایط اقتصادی ـ اجتماعی آلمان، از آغاز قرن 19 تا ظهور رایش دوم، تشریح نقش هگل در تکوین جنبش های پرولتاریایی، سوسیالیسم تخیلی، و پرولتاریای صنعتی در آلمان را نیز مورد توجه قرار داده است. از همین منظر، دیدگاه های رابرت اوئن (در انگلستان)، سن سیمون و فوریه (در فرانسه) و نیز سوسیالیست های تخیلی آلمان (بوشنر، وایتلینگ، باکونین و رودبرتوس) تبیین گردیده و به تأثیر اندیشه های مارکس و انگلس در جنبش های کارگری آلمان و تأثیر اندیشه های فردینالد لاسال بر تکوین پرولتاریای صنعتی آلمان اشاره شده است.. در پایان مقاله، نقش جنبش های فکری قرن 19 در تکوین جنبش های کارگری، دهقانی، دانشجویی و سیاسی و نیز گسترش تأمین اجتماعی، مورد ارزیابی قرار گرفته است.