شناسایی فصول دمایی ایران به روش تحلیل خوشه ای (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

هدف از انجام این پژوهش این است که بدانیم در هر پهنه دمایی، ماه ها بر اساس مقادیر دما، چگونه با هم خوشه می شوند. بدین منظور، ابتدا داده های متوسط دمای روزانه 620 ایستگاه هواسنجی کشور تهیه گردید سپس میانگین دمای هر یک از ایستگاه ها بر مبنای تقویم شمسی و نقشه های همدمای روزانه بر روی شبکه ای به ابعاد حدود 18*18 کیلومتر به روش کریجینگ میانیابی و محاسبه گردید. به- طوری که میانگین دمای ایستگاه ها برای هر روز سال در قالب ماتریسی با آرایش T و به ابعاد 366*5214 به دست آمد. یک تحلیل خوشه ای سلسله مراتبی با روش ادغام وارد بر روی ماتریس داده ها اعمال، و ایران به شش پهنه دمایی نسبتاً متمایز تفکیک گردید. در نهایت، برای شناسایی فصول دمایی ایران، ماتریس میانگین ماهانه دما به ابعاد 12*5214 محاسبه شد. با اعمال مجدد تحلیل خوشه ای بر روی ترانهاده ماتریس داده های دمای ماهانه، تفکیک زمانی دما به دست آمد. این تحلیل نشان داد که دمای ایران از نظر زمانی به سه فصل چهار ماهه قابل تفکیک است. فصل سرد شامل یک دوره چهارماهه متوالی با میانگین دمای 8 درجه، که از آذرماه آغاز و تا اسفند به طول می انجامد؛ فصل گرم نیز دوره ای چهار ماهه با متوسط دمای 5/27 درجه، که از خرداد تا شهریور را در بر می گیرد، اما فصل معتدل شامل دو دوره دو ماهه است که حالت گذار از فصل سرد به گرم (فروردین و اردیبهشت) و گذار از فصل گرم به سرد(مهر و آبان) را داشته، میانگین دمای آن 18 درجه است. این ویژگی در هر شش پهنه دمایی دیده می شود. شناسایی فصول دمایی از نظر مصرف انرژی و زمان بندی گردشگری در کشور حائز اهمیت است.