مدیریت کتابخانه

کتابخانه ها برای حضور فعال در بازار پر رقابت اطلاعات، به بازنگری در شیوه های سنتی ارائه خدمات و معرفی محصولات خویش به جامعه کاربران حاضر و بالقوه، نیاز دارند. بازاریابی خدمات و محصولات کتابخانه، این آشنایی را ممکن می سازد. آمیخته بازاریابی[2] که شامل محصول، مکان، قیمت و فعالیتهای تشویقی و ترغیبی است، در محیط کتابخانه کاربردهای زیادی دارد. مدیران کتابخانه های ایران با شناخت این کاربردها می توانند گام مهمی در راستای ارتقای خدمات و جلب رضایتمندی کاربران بردارند

هدف: پژوهش حاضر با هدف مطالعه وجود رابطه بین جو سازمانی و تعهد سازمانی در کتابخانه-های عمومی شهر مشهد صورت گرفت. روش: پژوهش حاضر از نوع کاربردی و به صورت پیمایشی صورت گرفته است. جامعه مورد بررسی را ١١٧ کتابدار شاغل در کتابخانه های عمومی شهر مشهد تشکیل دادند. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه ای بود که بر مبنای پرسشنامه توصیف جو سازمانی هالپین و کرافت و پرسشنامه تعهد سازمانی مییر و آلن، طراحی گردید. یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد که میزان رضایت از شاخص جو سازمانی «تعامل فرد با سایر کارکنان» ( با میانگین کل ١٧/٤) از شاخص «تعامل بین کارمند – مدیر» (با میانگین کل ٨٣/٢) بیشتر است. همچنین مشخص گردید که میزان تعهد سازمانی پاسخگویان در تمامی شاخص ها از حد متوسط (٣) بالاتر است. از دیگر یافته های این پژوهش این بود که به طور کلی بین جو سازمانی و تعهد سازمانی در کتابخانه های عمومی شهر مشهد رابطه معناداری وجود دارد. همچنین مشخص گردید که تفاوت معناداری بین زنان و مردان از نظر میزان تعهد سازمانی وجود ندارد. این در حالی است که افراد با مدارک غیرکتابداری از تعهد سازمانی بیشتری برخوردار بودند. اصالت/ارزش: این پژوهش علی رغم تحقیقاتی که در خصوص مؤلفه های مختلف مدیریتی مانند جو سازمانی، مدیریت تعارض، خلاقیت، کارآفرینی، تعهد و ... که در حوزه کتابخانه های عمومی کار شده، به بررسی رابطه دو مؤلفه جو سازمانی و تعهد سازمانی در کتابخانه های عمومی می پردازد و مقدمهای به پژوهشهای عمیقتر در این خصوص است.

امروزه ایجاد و توسعه سیستم های اطلاعات مدیریت، به امری اجتناب ناپذیر در سازمان ها مبدل شده است، زیرا این سیستم ها اطلاعات لازم را برای آگاهی مدیران سطوح مختلف سازمان و اتخاذ تصمیمات مناسب برای رهبری و کنترل فراهم می آورد. یک کتابخانه نیز به منزله سازمانی مستقل یا زیرمجموعه ای از سازمان مادر، تابع اصول مدیریت است. وجود یک سیستم اطلاعات مدیریت در کتابخانه می تواند تاثیر بسیار مثبتی در تصمیم گیری های مدیریتی داشته باشد. پژوهش حاضر به بررسی وضعیت ""سیستم های اطلاعات مدیریت"" درکتابخانه های مرکزی دانشگاه های زیر پوشش وزارت علوم، تحقیقات، و فناوری و وزارت بهداشت، درمان، و آموزش پزشکی واقع در شهر تهران پرداخته است. این پژوهش از نوع توصیفی- پیمایشی بوده، برای گردآوری اطلاعات از ابزار مصاحبه و پرسشنامه محقق ساخته استفاده شده است. داده های گردآوری شده در دو سطح توصیفی و استنباطی با نرم افزار مینی تب تجزیه و تحلیل شد. یافته های پژوهش نشان داد، که در هیچ کدام از کتابخانه های مورد بررسی ""سیستم های اطلاعات مدیریت"" به صورت کامل استقرار پیدا نکرده است. میزان برآورده شدن نیازهای اطلاعاتی مدیران کتابخانه ها توسط نرم افزار جامع کتابخانه ای بیش از حد متوسط بوده است. بر اساس یافته های پژوهش، طراحی و تکمیل سیستم اطلاعات مدیریت مطلوب و استاندارد براساس نیازهای اطلاعاتی مدیران کتابخانه ها پیشنهاد شده است.

هدف این پژوهش، بررسی میزان به کارگیری معیارهای مارشال در روابط عمومی توسط کتابداران کتابخانه های دانشگاه های علوم پزشکی اراک و اصفهان بود. روش پژوهش، توصیفی از نوع پیمایشی بود. برای گردآوری داده ها از پرسشنامه محقق ساخته جهت بررسی میزان به کارگیری 7 معیار مارشال (شامل جذب بودجه، منابع مالی و هدایای خارج از کتابخانه، آگاهی رسانی به استادان و دانشجویان، افزایش استفاده از کتابخانه توسط جامعه دانشگاهی، ارتقاء دیدگاه کلی دانشگاه نسبت به کتابخانه، آگاهی رسانی به جامعه غیردانشگاهی، و افزایش استفاده از کتابخانه توسط جامعه غیردانشگاهی) در روابط عمومی استفاده شد. برای تعیین روایی پرسشنامه از نظر متخصصان بهره جویی شد و برای تعیین پایایی آن مبادرت به محاسبه ضریب آلفای کرونباخ گردید که مقدار آن 987/0 به دست آمد. جامعه آماری شامل تمام کتابداران شاغل در کتابخانه های دانشگاه های اشاره شده بود که پس از نمونه گیری تعداد 86 نفر انتخاب شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها نرم افزار SPSS 16 مورد استفاده قرار گرفت. یافته های پژوهش نشان داد که به کارگیری روابط عمومی بر هر 7 معیار مارشال در کتابخانه های دانشگاه های علوم پزشکی اراک و اصفهان از دید کتابداران در وضعیت به نسبت مناسبی قرار دارد. به منظور بهبود وضعیت موجود، چنانچه دوره های آموزشی از سوی متخصصان و صاحب نظران حوزه روابط عمومی برگزار گردد، ﺗﺄثیر مطلوبی دارد.

هدف: هدف از پژوهش حاضر مقایسه توان مدیریتی مدیران کتابخانه های دانشگاهی و عمومی شهر تهران بر اساس رشته تحصیلی است. روش: پژوهش حاضر از لحاظ هدف کاربردی و از لحاظ نحوه گردآوری و تحلیل داده ها از نوع پیمایشی است. جامعه پژوهش شامل همه کارمندان شاغل در کتابخانه های عمومی شهر تهران (وابسته به نهاد کتابخانه های عمومی کشور و سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران) و کتابخانه های دانشگاه های دولتی وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری شهر تهران به تعداد 780 نفر بود که 256 نفر (100 نفر کتابدار عمومی و 156 نفر کتابدار دانشگاهی) به عنوان نمونه انتخاب شد. داده ها از طریق پرسشنامه محقق ساخته که بر اساس پرسشنامه امیری (1385) تهیه شده بود گردآوری شد و پایایی و روایی آن بررسی و تأیید گردید. در نهایت 196 پرسشنامه تکمیل شده دریافت گردید و از نرم افزار اس .پی.اس.اس برای تحلیل توصیفی و استنباطی داده ها استفاده گردید. یافته ها: نتایج نشان داد که از نظر کتابداران، بین مهارت های عمومی مدیریت در مدیران کتابدار و غیرکتابدار تفاوت معناداری وجود دارد و مدیران دارای تخصص کتابداری و اطلاع رسانی از نظر کتابداران عملکرد بهتری نسبت به مدیران فاقد تخصص کتابداری و اطلاع رسانی داشته اند. همچنین بین توان مدیریتی مدیران کتابخانه ها بر اساس جنسیت و نوع کتابخانه نیز تفاوت معناداری وجود داشت و از نظر کتابداران، مدیران زن نسبت به مدیران مرد و مدیران کتابخانه های عمومی نسبت به مدیران کتابخانه های دانشگاهی عملکرد بهتری داشته اند. اصالت/ارزش: ارزش مقاله حاضر در نشان دادن عملکرد بهتر کتابداران متخصص کتابداری و اطلاع رسانی نسبت به کتابداران متخصص در رشته های دیگر از نظر کتابداران است.

هدف : هدف پژوهش حاضر، بررسی استقرار تجارت الکترونیکی در کتابخانه های دانشگاهی و ارائه راهبردهای مناسب بر اساس مدل(SWOT) است که به صورت مورد پژوهی درکتابخانه های دانشگاه اصفهان انجام شده است. روش : پژوهش حاضر از نوع پیمایشی است. جامعه مورد مطالعه کتابخانه های دانشگاه اصفهان است که مورد تحلیل قرار گرفته اند. داده های این پژوهش از طریق 2 پرسشنامه محقق ساخته گردآوری شده است. یافته ها : داده های حاصل از ارزیابی عوامل داخلی (قوّت ها- ضعف ها) نشان می دهد نقاط قوّت اصلی کتابخانه در مقابل نقاط ضعف اصلی دارای برتری است ولی بُعد مالی، نیروی انسانی، فنی، ارتباط با مشتریان، قوانین، مقررات و سیاست ها دارای ضعف است. داده های حاصل از ارزیابی عوامل خارجی (فرصت ها- تهدیدها) نشان می دهد تهدیدهای اصلیِ کتابخانه بر فرصت های آن برتری دارد ولی کتابخانه در بُعد محصولات و خدمات با تهدیدهای زیادی مواجه است. در این پژوهش 4 راهبرد تهاجمی،10راهبرد تنوع، 5 راهبرد تغییر جهت و 8 راهبرد تدافعی ارائه گردید.  نتیجه گیری : بررسی وضعیت کتابخانه های دانشگاه اصفهان نشان داد این کتابخانه ها اگرچه در معرض تهدیدهای محیط خارجی قرار دارند، وضعیت مناسبی برای استقرار تجارت الکترونیکی داشته و راهبردهای تنوع کمک شایانی در تحقق این امر دارند.  

ارزش، که در مدیریت ارزش استفاده می شود، این روش را از روش های مرسوم بررسی هزینه متمایز می کند. تحقیق با هدف بررسی رابطه مدیریت ارزش با خلق ارزش در مدیریت کتابخانه های عمومی شهر کرمان انجام شده است. روش: روش پژوهش، پیمایشی توصیفی و از نوع هم بستگی است. جامعه آماری، مدیران و کارکنان کتابخانه های عمومی شهر کرمان بودند. به دلیل محدودبودن جامعه آماری پژوهش، از روش سرشماری کل استفاده شد. تعداد مدیران و کتابداران کتابخانه های عمومی کرمان ۷۰ نفر بودند. برای جمع آوری داده ها از پرسش نامه های 26 سؤالی مدیریت ارزش با روایی قابل قبول و پایایی 764/0 و پرسش نامه دوازده سؤالی مدیریت کتابخانه با روایی قابل قبول و پایایی 788/0 استفاده شد. مؤلفه های اصلی پرسش نامه مدیریت ارزش، شامل کیفیت و مشتری مداری، تخصص گرایی، استقلال عمل، مدیریت و تسهیل کنندگان، و ساختار حرفه ای بود. داده های پرسش نامه با استفاده از آزمون های هم بستگی پیرسون نرم افزار اس.پی.اس.اس نسخه 21 تجزیه وتحلیل شد. یافته ها : بررسی و نتایج حاصله نشان می دهد که مؤلفه های تخصص گرایی در میان کارکنان با میانگین= 6/3 و میانه= 4؛ کیفیت و مشتری مداری با میانگین=2/3 و میانه= 5/3 وضعیت بالاتر از حد متوسط و مؤلفه های مهارت مدیریت و تسهیل کنندگان با میانگین= 6/2 و میانه= 7/2؛ ساختار حرفه ای با میانگین=2/2 و میانه= 3/ 2 وضعیت پایین تر از حد متوسط را داشته اند. مؤلفه های تخصص گرایی، استقلال عمل و مهارت مدیریت و تسهیل کنندگان، اثر پیش بینی کنندگی معناداری در مدیریت کتابخانه ها دارند. همچنین بر طبق شاخص ضریب هم بستگی جزئی، در میان مؤلفه های مدیریت ارزش، مؤلفه تخصص گرایی و استقلال عمل، بیشترین رابطه را با مدیریت ارزش دارد. به طور کلی، یافته های این پژوهش نشان داده اند که مؤلفه های مدیریت ارزش به غیر از مؤلفه ساختار حرفه ای با مدیریت کتابخانه های عمومی شهر کرمان رابطه معنی داری دارند. نتیجه گیری : ایجاد ارزش با شرایط فعلی کتابخانه های عمومی شهر کرمان دور از انتظار است. به مؤلفه تخصص گرایی و استقلال عمل بیشتر توجه شده است. با کاربردی کردن مؤلفه های مدیریت ارزش در ساختار مدیریتی کتابخانه های عمومی و سایر کتابخانه ها، می توان ایجاد ارزش کرد و باعث ارزش افزوده خدمات کتابخانه ای شد. نتایج نشان داد که به کارگیری مؤلفه های مدیریت ارزش می تواند باعث بهبود روند کاری در این کتابخانه ها شود. همچنین سبب جذب بهتر کاربران می شود. توانمندی های فنی، آشنایی با فناوری های اطلاعاتی، رایانشی، شناخت بهتر دستگاه ها و تجهیزات کتابخانه سبب حفظ ارزش های کتابخانه می شود. افزایش کیفیت خدمات اطلاعاتی، تأمین مشتری مداری، توجه به تخصص گرایی، گروه بندی دقیق تخصص و استقلال عمل، تقویت مهارت های مدیریتی و تمرکز بر حرفه گرایی با توجه به مؤلفه های مدیریت ارزش از زمره پیشنهادهای پژوهش است.

هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی سبک های مدیریتی حاکم بر کتابخانه های دولتی شهر تهران و آشکار نمودن نقش سبک مدیریت مدیران در تأمین رضایت شغلی کتابداران انجام گرفته است. روش: روش پژوهش پیمایشی بوده و برای گردآوری اطلاعات از پرسشنامه استفاده شده است. جامعه پژوهش 175 نفر کتابدار شاغل در 12 کتابخانه مرکزی دانشگاهی در شهر تهران است. هشت شاخص سازمانی در طیف لیکرت مورد بررسی قرار گرفت و با توجه به آنها سبک مدیریت کتابخانه ها طبق سبک های چهارگانه لیکرت مشخص شد. یافته ها: یافته ها نشان داد که مدیریت کتابخانه های مرکزی دانشگاه های دولتی تهران از لحاظ شاخص های انگیزش، ارتباطات، تعامل- نفوذ، تصمیم گیری، هدف گذاری و اهداف اجرایی و آموزش در سبک 2 لیکرت یعنی سبک آمرانه– خیرخواهانه، و از لحاظ شاخص های رهبری و کنترل در سبک 3 لیکرت یعنی سبک مشورتی قرار دارد. سبک مدیریت کتابخانه های مرکزی دانشگاه های دولتی تهران به طور کلی و با توجه به شاخص های هشت گانه، سبک 2 و متمایل به سبک 3 لیکرت یعنی سبک آمرانه – خیرخواهانه و متمایل به سبک مشورتی است. واژه های کلیدی: دیریت کتابخانه، کتابخانه های دانشگاهی شهر تهران، رضایت شغلی کتابداران، مدیریت مشارکتی

هدف: فناوری شناسایی با امواج رادیوییآر.اف.آی.دی دارای رشد شتابان و کاربردهای گسترده ای برای صنابع و خدمات است. این فناوری سیستمی نوآورانه و خودکار برای مدیریت هوشمند کتابخانه فراهم می کند. موفقیت در کاربردهای سازمانی این فناوری در کتابخانه، نیازمند پذیرش و استفاده درست آن از سوی کاربران خواهد بود. هدف از این پژوهش شناسایی مهم ترین عوامل تأثیرگذار بر پذیرش فناوری آر.اف.آی.دیاز سوی کارکنان کتابخانه ها و شناسایی روابط موجود میان آنها با بهره گیری از مدل سازی ساختاری تفسیری و در نهایت ارائه یک مدل ساختاری تفسیری است. روش: در این پژوهش با بازخوانی پیشینه نظری فناوری شناسایی با امواج رادیویی، عامل های مؤثر بر پذیرش آن از سوی کاربران شناسایی و با به کارگیری تکنیک مدل سازی ساختاری تفسیری، مدل سازی شده است. ابزار کاربردی برای جمع آوری داده ها، پرسشنامه است. شناسایی ارتباط بین متغیرها اغلب به اطلاعات، میزان آشنایی و تجربه کارکنان با فناوری در سازمان مورد مطالعه بستگی دارد. جامعه آماری پژوهش، تمامی کارکنان کتابخانه دانشگاه علوم پزشکی استان بوشهر بودند که با فناوری آر.اف.آی.دی سروکار داشتند. به این منظور پرسشنامه ها در جامعه آماری مورد نظر توزیع و جمع آوری شد. یافته ها: نتایج این پژوهش نشان می دهد که عامل نگرش نسبت به فناوری، عامل بنیادینی در پذیرش این فناوری از سوی کارکنان کتابخانه هاست. داشتن نگرش مثبت نسبت به فناوری، به موقعیتی رهنمون می شود که در آن آر.اف.آی.دی به عنوان فناوری سودمندی در دسترسی به اطلاعات مورد نیاز پذیرفته خواهد شد. از سوی دیگر، این خود نیز تأثیرش را بر سودمند دانستن فناوری نشان می دهد که سبب کاهش مقاومت کارکنان در پذیرش فناوری می شود.