سره نویسی

با وجود مطالعات سودمندی که در باب سره نویسی انجام گرفته، هنوز برخی از جوانب آن به درستی بررسی و گزارش نشده است، چنان که بر اساس اطلاع ما تا کنون درباره پیشینه تاریخی و مبانی نظری آن پژوهش خرسندکننده ای به سامان نرسیده است. مقاله حاضر عهده دار بررسی پیشینه این گونه نگارشی و جستجوی بنیان های نظری آن تا عصر مشروطه است. این بررسی نشان می دهد که بر خلاف آن چه در آغاز به نظر می رسد، سره نویسی شیوه نوپدیدی نیست و پیشینه آن به قرن پنجم هجری باز می گردد و از آن پس در گذر قرن ها همواره کسانی، ولو از سر تفنن، بدان اقبال نموده اند. مقاله ضمن اشاره به نمونه های بازمانده از ادوار گذشته بر این نکته تاکید می ورزد که این گونه نگارشی از نیمه دوم قرن سیزدهم هجری تحت تاثیر رواج واژگان دساتیری، به ویژه اندیشه ناسیونالیسم مورد توجه و اهتمام افزون تری قرار گرفته است. مقاله در صدد است تا به پرسش های زیر پاسخ دهد: 1. آیا سره نویسی در ادوار گذشته مبتنی بر بنیاد نظری خاصی از نوع دیدگاه شعوبیه بوده است؟ 2. آیا می توان میان سره نویسی و ناسیونالیسم به وجود ملازمتی قایل شد؟ 3. در صورت وجود چنین ملازمتی آیا همه گرایش های ناسیونالیستی موید و مروج سره نویسی بودند و یا تنها گرایش خاصی بدان تاکید می ورزید؟

در نیمه ی نخست دوره ی قاجار و به ویژه، بعد از وقوع جنگ های ایران و روس، توجه به ایران در آثار نویسندگان و شاعران آن دوره راه یافت و تأملاتی هرچند سطحی درباره وجوه تمایز «خود» از «دیگری» صورت گرفت.این وجه تمایز و تشخیص از تعریف محدوده ی جغرافیایی تا فرهنگ و تاریخ ایران را در برمی گرفت.توجه به جغرافیا و تاریخ زمینه ای برای مباحث بعدی روشنفکران، و باعث شکل گیری دوره ای نوین در تاریخ فرهنگی کشور شد؛ دوره ای که با اندیشه های باستان گرایانه پیوندی نزدیک دارد. در این مقاله تلاش شده است مؤلفه های هویت ایرانی از دیدگاه برخی نویسندگان و شاعران دوره ی نخست قاجار بررسی شود.هدف مقاله آن است که ریشه های فکری و برخی مؤلفه های جنبش های باستان گرایانه در دوره های ناصری به بعد را مشخص کند.

اندیشه سره نویسی گرایی، انگیزشی است که در طی قرون و اعصار، گاه گاهی عده ای را مجذوب خود ساخته، جریانی هایی را در نثر نویسی به همراه داشته است؛ یغمای جندقی یکی از نویسندگانی است که در قرن سیزدهم هجری به امر سره نویسی اهتمام ورزیدند؛ وی در طی برخی از نامه های خود تحت عنوان "پارسی نگار" واژه ها و ترکیبات فارسی را جانشین کلمات عربی ساخته است. بر خلاف باور شایع، استفاده از کلمات فارسی مجعول و مهجور بسامد بالایی در نثر یغمای جندقی ندارد. وی با آراستن نثر از طریق جملات و کلمات معطوف و لخت های سجع، علاوه بر پالودن نثر از عناصر زبانی غیر فارسی، سبک شخصی برای خود ابداع نموده است که پیروان و شاگردانی نیز داشته است. یغمای جندقی برای نامه نگاری، ارزش و اعتبار تاریخی و ادبی بسیاری قائل است و از نامه نویسی در جهت اشاعه نام و مقاصد خود بهره جسته است؛ لحن یغما در نامه هایش، لحن تعلیمی و بزرگ منشانه است. در این مقاله، پس از نگاهی مختصر به جریان سره نویسی و معرفی زندگی و آثار یغمای جندقی، نامه های پارسی نگار یغمای جندقی را از حیث سبک نگارش و اندیشه غالب بر آن، بررسی نموده ایم.

کتاب پژوهشی جامعه شناختی در نثر داستانی جدید فارسی، اثر رضا نواب پور یکی از دقیق ترین کتاب های تحلیل ادبیات داستانی معاصر ایران است. نویسنده با بررسی دیالکتیک ادبیات و تاریخ، از مشروطه تا انقلاب 1357، نه تنها رخدادهای کلان تاریخ ساز، بلکه وقایع ریز سیاسی و چگونگی اثرگذاری آن بر ادبیات داستانی را با نگاه ژرف انتقادی بررسیده است. این پژوهش به رغم رویکرد تاریخی اجتماعی به داستان معاصر، بدون اتکا بر هیچ نظریه جامعه شناختی خاص، اما به روش منتقدان تاریخ گرای نوین، داستان معاصر را در پیوند با گفتمان های ناهمگون و متعارض، بررسی می کند و و نشان می دهد که متن در قبال آن گفتمان ها چه مواضع ضمنی ای را اتخاذ کرده است. اما ویژگی های ترجمه کتاب که توسط ابوالقاسم سرّی صورت گرفته؛ شامل عدم سنخیت نوع ترجمه با متن و موضوع کتاب، سهل انگاری های زبانی، ساختاری و محتوایی، سره نویسی غلط انداز و ناخوشایند که چه بسا خواننده را دچار چالش بیهوده با متن می کند، به ترجمه ای نارسا منتهی شده است.