گرایش به ازدواج

هدف این تحقیق سنخ شناسی گرایش به ازدواج بین دختران است. این پژوهش با استفاده از روش کیفی، با رویکرد نظریه پردازی داده محور (نظریه مبنایی) و به کارگیری تکنیک مصاحبه نیمه ساخت یافته و تعاملی انجام گرفته است. جامعه مورد مطالعه در این پژوهش دانشجویان دختر دانشگاه شیراز بوده که با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند و نظری، با 53 نفر از دانشجویانی که مجرد بودند، مصاحبه شده است. نتایج این تحقیق نشان داد که در جامعه مورد مطالعه، هفت سنخ گرایش به ازدواج وجود دارد که شامل: گرایش محاط شده، گرایش سلسله مراتبی، گرایش خودپیروی عقلانی، گرایش خودپیروی عاطفی، گرایش برابرنگر، گرایش سیال و گرایش ضد ازدواج هستند. بر این اساس، دو سنخ گرایش محاط شده و سلسله مراتبی متاثر از گفتمان پیشامدرن و دارای ویژگی هایی چون پذیرش اقتدار مردسالار، تابعیت زنان و پذیرش الزام مذهبی و فرهنگی به ازدواج هستند. همچنین سنخ گرایشِ خودپیروی عاطفی (دارای ویژگی هایی چون رابطه محوری، عشق محوری و لذت گرایی) و برابرنگر (برابری در حقوق، آزادی در تعاملات، حق گزینش فردی و برابری جنسی) نیز متأثر از گفتمان مدرن است. در نهایت گرایش های خودپیروی عقلانی، سیال و ضد ازدواج نیز متاثر از گفتمان پسامدرن، دارای ویژگی هایی چون فردگرایی، عقلانیتِ سیال، شکنندگی، آزادی، عدم تعهد و تکثرگرایی هستند.

پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر روابط جنسی پیش از ازدواج بر میزان گرایش به ازدواج انجام شده است. جامعه آماری آن همه دانشجویان دختر و پسر در سال تحصیلی (96-1395) دانشگاه اصفهان و روش پژوهش، پیمایش است؛ ابتدا از روش نمونه گیری سهمیه ای طبقه بندی شده و در مرحله بعد از روش تصادفی ساده استفاده شده است. نمونه آماری 430 نفر است و داده های موردنیاز با استفاده از پرسش نامه به دست آمده اند. میزان آلفای کرونباخ این پژوهش 81 درصد به دست آمد که نشان دهنده پایایی پذیرفتنی پرسش نامه است. در مبانی نظری از نظریه های عشق سیال از باومن، تحول ارزش ها از اینگلهارت و سکسوالیته پلاستیکی از گیدنز استفاده شده است. یافته ها و نتایج این پژوهش نشان می دهند روابط جنسی پیش از ازدواج، سبب کاهش گرایش به ازدواج جوانان دانشجو و نگرش منفی آنها نسبت به ازدواج و تشکیل خانواده و بی اعتمادی به جنس مخالف می شود. همچنین کاهش گرایش به ازدواج، زمینه را برای افزایش میانگین سن ازدواج و بستر را برای رسیدن به تجرد قطعی فراهم می کند که پیامد چنین امری در درازمدت، از یک سو تهدیدشدن رشد طبیعی جمعیت و ازسوی دیگر، ایجاد تحول ساختاری در روابط بین دو جنس زن و مرد است که در هر دو حالت، مطلوب چشم انداز تعالی فرهنگی جامعه ایرانی - اسلامی نیست؛ ازاین رو، انجام دادن پژوهش درباره این مسئله اجتماعی با توجه به جوانی جمعیت ایران، ضرورتی کارکردی دارد.

فرایند مدرنیته در ایران، تأثیرات مهمی ازجمله بر تغییر ساختار خانواده و ازدواج گذاشته است. بررسی داده های طولی نشان از «افزایش سن ازدواج»، «افزایش درصد زنان و مردان هرگز ازدواج نکرده در سن ازدواج»، «کاهش میزان ازدواج»، «کاهش میزان باروری» و «افزایش میزان طلاق» دارد. فرایند مذکور در میان جوانان تحصیل کرده نمود بیشتری دارد. در این تحقیق با استفاده از تکنیک پیمایش به بررسی و مقایسه تطبیقی گرایش به ازدواج دانشجویان و طلاب به عنوان قشر تحصیل کرده پرداخته شده است. نتایج نشان می دهد درصد گرایش به ازدواج در گروه دانشجویان 64% و در گروه طلاب 92% بوده است. از میان عوامل مؤثر بر متغیر وابسته (گرایش به ازدواج)، موانع درونی، فواید ازدواج، موانع بیرونی بیشترین تأثیر را در تبیین داشته اند. با توجه به رگرسیون های اجراشده در گروه دانشجویان (دختر 75.9%، پسر 78%) و در گروه طلاب (دختر 77.2% و طلاب پسر 58.8%) از متغیر وابسته تبیین شده است.

پژوهش حاضر با هدف تعیین رابطه گرایش و رغبت به ازدواج با تمایزیافتگی و مسئولیت پذیری در دانشجویان دانشگاه آزاد قم انجام شد. این پژوهش از لحاظ روش تحقیق توصیفی همبستگی و جامعه آماری شامل کلیه دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم در سال تحصیلی 1402-1401 بود. تعداد نمونه شامل250 نفر بود که به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. ابزارهای پژوهش شامل پرسشنامه های استاندارد گرایش و رغبت به ازدواج حیدری،  مظاهری و پوراعتماد (1383)، تمایزیافتگی اسکورون و فریدلندر (1998) و مسئولیت پذیری احمدی آخورمه و همکاران (1392) بود. یافته های پژوهش نشان داد: الف) بین گرایش و رغبت به ازدواج با تمایزیافتگی رابطه معناداری وجود دارد؛ ب) بین گرایش و رغبت به ازدواج با مسئولیت پذیری رابطه معناداری وجود دارد. یافته ها بدین معناست که تمایزیافتگی و توان تمایز میان عقل و احساس و نیز مسئولیت پذیری با گرایش و رغبت به ازدواج رابطه دارند و می توان با افزایش و بهبود این دو متغیر، گرایش و رغبت به ازدواج را افزایش داد؛ بنابراین پیشنهاد می شود برای گرایش و رغبت به ازدواج و کاهش سن ازدواج، خانواده، مسئولان و متولیان فرهنگی و آموزشی نسبت به بهبود وضعیت تمایزیافتگی و مسئولیت پذیری دانشجویان اهتمام ورزند.

امروزه تحلیل وضعیت ازدواج و گرایش جوانان به آن، بیش از همه نمایانگر یک نیاز مبرم به ارائه یک چهارچوب تحلیلی در قالب «انگاره ازدواج» باشد تا در عین توصیف و تببین نگرش جوانان نسبت به ازدواج بتوان به صورت بندی سنخ های ازدواج و چالش های آن پرداخت. با عنایت به هدف اصلی پژوهش از دو روش تحقیق «پیمایش» و «تحلیل روند» استفاده گردیده است. نتایج حاصل نشان می دهد که 22 درصد از جوانان نگرش مثبت و در مقابل 26 درصد نگرش منفی نسبت به ازدواج دارند. بر اساس تحلیل چند متغیره داده ها رابطه ارزش ازدواج با نگرش به ازدواج برابر با بتای 36/0، معنای ازدواج برابر با بتای 25/0، هنجار ازدواج برابر با بتای 29/0 و فرصت ازدواج برابر با بتای 14/0 می باشد. با مروری کلی و تحلیل یافته های مطالعات کمی و کیفی مختلف، می توان چنین استنباط نمود که انگاره ازدواج در بین جوانان ایرانی در مواجهه با دو الگوی «کنش انتخابی ازدواج ساخت نهادی ازدواج» تعیین می یابد. به طور دقیق تر چنین انگاره ای در قالب غلبه کنش انتخابی بر وجه نهادی خانواده با چهار سنخ الگوی ازدواج و تشکیل خانواده (فردگرایانه، رابطه ای، دینی و اقتضایی) قابل شناسایی و تحلیل است که به نوبه خود زمانبندی ازدواج، معیارهای همسرگزینی، ارزش ها هنجارهای ازدواج و نیز معنا و موانع ازدواج متفاوت فهم می شود.