محمد باقر بهبودی

کتاب فهرست اسماء مصنفی الشیعه اثر ابو العباس احمد بن علی نجاشی مشهور به رجال نجاشی مهم ترین اثر فهرستی و رجالی امامیه است. با وجود اهمیت و شهرت کتاب نجاشی، از مؤلف آن که جزء اکابر علمای امامیه در نیمه اول قرن پنجم هجری بوده در مقایسه با دیگر بزرگان امامیه در آن دوران مانند سید مرتضی و شیخ طوسی اطلاعات اندکی در دست است تا جایی که حتی مسائلی چون کنیه، محل سکونت و تاریخ وفات وی نیز محل اختلاف است. در این مقاله موارد محل اختلاف و دیگر مسائل حیات شخصی نجاشی مانند نسب، اجداد و بستگان بر اساس اطلاعات منابع موجود ارائه شده و در مسائل محل اختلاف با نظر به جدیدترین بحث ها درباره نجاشی، یکی از اقوال با ارائه شواهد و قراین برگزیده شده و به نظرات مخالف پاسخ داده شده است. این مقاله بر وفات نجاشی در سال 450 ﮬ.ق تأکید کرده و نظر برخی محققان درباره زنده بودن وی تا سال 463 ﮬ.ق را نمی پذیرد. هم چنین به این ادعا که کتاب فهرست، تدوین پسر وی علی بن احمد بوده نه خود او، پاسخ می دهد.

یکی از نویسندگان در مقاله ای با عنوان «تأملی در منابع اعتقادی» مدعی شده است که آمار روایات معتبر کتاب الحجه کافی که از مهمترین منابع روایی شیعه در موضوع امامت به شمار می رود از دیدگاه علامه مجلسی28درصد و از منظر آقای بهبودی10درصد می باشد و بر این اساس کوشیده است تا بسیاری از مبانی اعتقادی شیعی در موضوع امامت را مبتنی بر روایات ضعیف جلوه دهد. در این نوشتار فارغ از مسائل کلامی مندرج در این مقاله، نشان داده شده که اولاً آمار روایات معتبر کتاب الحجه از نگاه رجالی علامه مجلسی 39/13 درصد است و ثانیاً از منظر آقای بهبودی نیز که وجود روایت متابعِ معتبر برای روایات ضعیف السند را از شواهد صحت روایت به شمار می آورد، میزان روایات معتبر افزایش قابل توجهی خواهد داشت. به عنوان نمونه در این مقاله با جستجوی روایات همسان(متابع)برای احادیثِ ضعیف السند کتاب الحجه کافی از سایر مصادر روایی، نشان داده شده که تعداد90روایت برابر با13/31درصد این روایات مطابق داوری های رجالی آیه الله خوئی دارای متابع معتبر می باشد. از طرفی با استفاده از روایات شاهد معتبر در کنار این آمار، می توان نشان داد که 75/07 درصد کل روایات این کتاب از پشتوانه سندی معتبر برخوردارند.