تغییر زبانی

در مورد گویش های کشور، این نگرانی غالب وجود دارد که با توسعه سوادآموزی، فن آوری، رسانه های همگانی و.. زبان رسمی کشور کم کم حضور خود را بر گویش های منطقه ای حاکم کرده و پدیده زوال یا مرگ گویش بروز کند. جهت تحقیق درباره چند و چون این نگرانی، مطالعه ای موردی در حوزه انسان شناسی زبان و با تمرکز بر دو مبحث حفظ زبانی و تغییر زبانی درباره گویش بختیاری شهر مسجد سلیمان صورت گرفت. در این بررسی میدانی پرسی نامه ای تهیه شد که شامل حدود سی پرسش بسته و باز بود. سعی شده بود تا این پرسش ها عواملی را که تصور می شد در پدیده زوال گویش ها دخیل هستند شامل باشند. نتایج حاصل از این بررسی کدگزاری و آمارگیری شد و به صورت جداول و نمودارهای متعددی تنظیم گردید که نمونه هایی از آنها در اینجا آورده شده است. ارزیابی آمار به دست آمده می تواند سمت و سوی حرکت گویش مورد نظر و نیز میزان تاثیر عوامل گوناگون را بر حفظ یا زوال آن تا حدودی مشخص سازد.

تاتی رودبار از گویش های تاتی است که در بخش هایی از شهرستان رودبار در استان گیلان تکلم می شود. استیلو تاتی رودبار را در گروه تاتیک قرار داده که تمام گویش های تاتی، تالشی، وفسی، الویری و ویدری را در بر می گیرد اما آنها را در حال تغییر به زبان گیلکی، از گروه زبان های کرانه جنوبی دریای خزر دانسته است. در این مقاله با ذکر شواهدی از ویژگی های صرفی و نحوی تاتی رودبار، تفاوت های این گویش با دیگر گویش های تاتی و علت تغییر کنونی آن به نفع گویش گیلکی  مورد بررسی قرار گرفته است. از میان گونه های تاتی رودبار، گونة جوبُنی برای تحقیق انتخاب شده است. روستای جوبُن در دهستان رستم آباد جنوبی در بخش مرکزی شهرستان رودبار در استان گیلان قرار دارد. بررسی داده ها نشان می دهد که این گونه در صرف و نحو با دیگر گونه های تاتی متفاوت است.

در سال 2003 یونسکو دستورالعملی را برای برآورد حیات زبان ها و میزان در معرض خطر بودن آنها ارائه داد. مزیت برآورد این است که با شناخت حوزه های کاربرد زبان و وضعیت موجود زبان در هر یک از عوامل نه گانه معرفی شده یونسکو می توان راهکارهایی برای گسترش کاربرد، ثبت و مستندسازی و در نتیجه پیشگیری از انقراض زبان اندیشید. هرچند مهم ترین عامل در زنده ماندن هر زبانی انتقال زبان از والدین به فرزندان و به عبارتی دیگر، انتقال بین نسلی است، اما عوامل دیگری نیز بر حیات زبانی تأثیرگذار هستند و برای برآورد وضعیت حیات زبانی باید همه این عوامل را درکنار هم سنجید. هدف این پژوهش بررسی وضعیت حیات زبانی مازندرانی و برآورد نقاط ضعف و قوت آن با به کارگیری شیوه های یونسکو است. مازندرانی از زبان های ایرانی کرانه جنوبی دریای کاسپین است و حدود 3 میلیون گویشور دارد. این زبان نیز همانند دیگر زبان ها و گویش های محلی و منطقه ای ایران به دلایلی که تا حدودی در مقاله به آنها پرداخته شده در حال از دست دادن گویشوران خود است.

پژوهش حاضر تغییرات اتفاق افتاده در بکارگیری واژگان پرکاربرد گویش وران فارسی را به تفکیک سن و جنسیت آنان مورد مطالعه قرار داده است. زبان به عنوان مهمترین ابزار ارتباطی بشر از طریق فناوری های روز مانند شبکه های اجتماعی زمینه ی ارتباط گسترده تر مردم در گوشه و کنار دنیا را فراهم آورده است. شبکه های اجتماعی مجازی با وجود این که زمان اندکی از تولد آن ها سپری شده است، به باور تعدادی از کارشناسان توانسته اند تغییرات قابل توجهی را در حوزه فرهنگی، اجتماعی و سیاسی به وجود آورند. یکی از حوزه های بارزی که تغییر در آن ها اتفاق می افتد زبان است و از همین رو به نظر می رسد برای ارایه ی تصویری بهتر از تغییراتی که در زبان فارسی روی می دهد مطالعات نظام مندی لازم است. برای این منظور پرسش نامه ای ویژه تهیه و بین 1300 نفر از گویش وران به صورت چاپی و مجازی توزیع گردید. داده ها جمع آوری و برای سنجش معناداری تفاوت موجود در بکار بستن واژگان زبان فارسی و انگلیسی بین افراد از آزمون خی -دو استفاده شد. نتایج نشان داد که بکارگیری واژگان انگلیسی به جای فارسی در میان گویش وران زبان فارسی با گسترش استفاده از شبکه های اجتماعی و فضای مجازی به طور معنی داری ترویج یافته است. نتایج این پژوهش ضرورت توجه ویژه ی زبان شناسان و جامعه شناسان را به روند شتابان تغییر زبان فارسی یادآوری می نماید.