پایدیا

پژوهش حاضر با هدف استخراج و معرفی دستاورد های پایدیا برای آموزش و پرورش در عصر جهانی شدن به انجام رسیده است. برای رسیدن به هدف فوق، سه سؤال پژوهشی به این شرح صورت بندی شده است: الف. ویژگی های پایدیا در فلسفه یونان چیست؟ ب. چالش های آموزش و پرورش در عصر جهانی شدن کدام است؟ ج. بازگشت به پایدیا، چه دستاوردهایی برای آموزش و پرورش در عصر جهانی شدن دارد؟ روش مورد استفاده در تحقیق حاضر، روش تحلیل مفهومی و از نوع تفسیر مفهومی می باشد. یافته های تحقیق نشان می دهد که از میان رویکرد های گوناگون درباره پایدیا در فلسفه یونان، پایدیای سقراطی/ افلاطونی می تواند دستاورد های مهمی برای آموزش و پرورش در عصر جهانی شدن داشته باشد. جهانی شدن برای آموزش و پرورش در عصر امروز چالش هایی را ایجاد کرده که از جمله آنها می توان به بازاری و غیر ارزشی شدن دانش، افراط در حرفه گرایی و تخصص مداری و حرکت به سوی یکنواختی و استانداردشدن مؤلفه های گوناگون آموزش و پرورش اشاره کرد. بازگشت به پایدیا، می تواند برای هر یک از چالش های جهانی شدن، راهکار مناسبی را در آموزش و پرورش عرضه کند که از جمله آنها می توان به محور قرار دادن ارزش ها، روی آوردن به دانش حقیقی، تأکید بر آموزش و پرورش آزاد، توجه به آموزش و پرورش عمومی، توجه به اشکال مختلف دانش، تأکید بر برنامه های درسی میان رشته ای و توجه به تنوع فرهنگی و شناخت تمدن های گوناگون اشاره کرد.

این مقاله قصد دارد تا با واکاوی مفاهیم تاریخی و بنیادین دانشگاه -از مفهوم افلاطونی آکادمی تا مفهوم دانشگاه کانتی- نشان دهد که (الف) چگونه این پدیده در تاریخ دانش بشری قوام یافته است؟ (ب) پدیده دانشگاه، ایده کدام یک از علوم بود؟ (ج) چه کسانی در چه سطوحی توان اندیشیدن به دانشگاه را دارند؟ مسئله ما(ایرانیان) در مقابل پدیده دانشگاه چیست؟ آکادمی، از آغاز تاریخ فلسفه، همواره جزء مهم ترین موضوعات قابل تأمل فیلسوفان بوده است. افلاطون، هم روش مواجهه علوم مختلف و هم تبیینِ سازوکار تربیت اجزاء مختلف جامعه را در درون آکادمی طرح اندازی کرد. در عصر جدید، مفهوم و جایگاه دانشگاه به مثابه پایگاه علم و نیز نحوه تعاملش با دیگر اجزاء جامعه، ریشه در مفهومِ افلاطونی آکادمی دارد. در قرن سیزدهم میلادی با تأثیر ارسطو و ارسطوئیان دانشگاه های آکسفورد، بولونیا و پاریس تأسیس می شود تا مسیر دانش قوام درخوری یابد. ما بر آنیم تا با بازخوانی مجدد از ایده آکادمی افلاطونی و مدرسه ای ارسطویی، ریشه های دانشگاه در عصر مدرن را که با اندیشه های کانت شکل یافته است، موردبررسی قرار دهیم؛ و نشان خواهیم داد که چگونه نقطه آغاز مفهوم دانشگاه، از کانت آغاز شد. و در انتها با تحلیل متافیزیک نا-آگاه درصدد خواهیم بود تا راه جدیدی را برای اندیشیدن به دانشگاه خودمان بگشایم.

در این تأمل پس از شرح آراء هنری برتولت برشت، به مرور رابطه تاریخی او با والتر بنیامین پرداخته و رویکرد در اصل، سیاسی این دو به هنر را مقایسه می کنیم. نگرشی که می گوید هنر باید راه نجات مخاطبان از وضع نامطلوب اجتماع را به آن ها نشان دهد. در تقابل با این تجویز، از فقدان اعتبارِ دیگری، ساکت ماندن مواضع رقیب و در نتیجه، از غیبتِ رأی و شخصیتِ مخاطب در فاصله زیبایی شناختی مورد نظر برشت سخن می گوییم. در این بحث با یادآوری آراء فیشته در موضوع «من و نا-من»، عقبه این تلقی از انسان به مثابه شناسای مطلق و منفک از اذهان دیگر موضوع پرسش و تردید قرار می گیرد. در تأمل واپسین می توان پیشنهادی عرضه کرد که اولاً بر خصلت انعکاسی اثر هنری تأکید دارد. ثانیاً و مهم تر، درکِ زیبایی شناختی حاصل از تجربه و مشارکت ادراکی را در فرآیندِ اجتماع انسانی تحلیل می کند. در نهایت، با طی شدن مسیری که از چشم انداز و نیز به پشتوانه تربیت عمومی(پایدیا) اعتبار یافته است، فهم دیگری و تعهد نسبت به اجتماع انسانی وجه نظری چندلایه تر و ضمانت عملی جمعی تر خواهد یافت.