هویت نوجوان

صحیفه سجادیه یکی از متون دعایی بر جای مانده از امام سجاد علیه السلام است که افق های روشن و متعددی را در جت هدایت و سعدت بشر می گشاید و چراغ راه اولیا و مربیان در انتخاب مسیر و هویت بخشی به متربیان است. پژوهشگران علوم تربیتی معتقدند که این صحیفه در عین حال که دربردارنده ظریف ترین و دقیق ترین راز و نیازهاست و رابطه عاشفانه انسان  خدا را به زیباترین شکل ممکن به تصویر می کشد از منابع مهم در بررسی و استنباط عناصر نظام تربیتی اسلام است. تحقیق حاضر با هدف بررسی شکل گیری هویت نوجوان بر اساس صحیفه سادیه توصیفی و با روش جمع آوری اطلاعات بر اساس اسناد کتابخانه ای انجام شده است. ابزار اندازه گیری صحیفه سجادیه و منابع اسلامی و روانشناسی است. نتایج پژوهش نشان می دهد که مولفه های مشترک بین روانشناسی و صحیفه سجادیه در شکل گیری هویت نوجوان عبارتند از: عوامل شناختی عاطفی و هیجانی، رفتاری و جسمانی، تاثیرات والدین. همچنین پرورش روحیه فضیلت جویی، تذکر و یاد خدا، التزام به عمل، پرورش روحیه خوف و رجا و پرورش روحیه بخشندگی از مولفه های خاص صحیفه سجادیه در شکل گیری هویت نوجوان است.  

یکی از مسائل عمده ای که در سالیان بعد از انقلاب به خصوص در دهه های اخیر توسط مسئولان و سیاست گذاران فرهنگی مطرح بوده، مسئله بحران هویت است. این بحران که نتیجه تلاقی سه فرهنگ ایرانی، اسلامی و غربی و تقابل آن ها در برابر یکدیگر طی سده های متمادی است، چالش ها و آسیب هایی جدی را در مسیر هویت ایرانی قرار داده است. هدف از این مطالعه، بررسی وضعیت و تحلیل شبکه هویتی نوجوانان اقوام مختلف و فهم پیچیدگی های آن، اولویت ها و برجستگی های این شبکه ها است تا بتوان به درک جامعه از الگوهای هویت ایرانی در بین نوجوانان دست پیدا کرد. در این مقاله با اتکا به چارچوب نظری ترکیب گرا عناصر هویتی نوجوانان مورد بررسی قرار گرفته است. این مطالعه با رویکرد کمی و با استفاده از تکنیک پیمایش انجام گرفته است. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه است و جامعه آماری هم نوجوانان شهرهای زاهدان، اهواز، ارومیه، سنندج و گرگان است. نمونه آماری 2000 نفر است که پس از جمع آوری اطلاعات، داده های تحقیق از طریق پرسشنامه با استفاده از نرم افزار SPSS ،AMOS و UCINET تحلیل شبکه رابطه بین ابعاد هویت به صورت جداول و نمودارهای ترسیم شد. با توجه به تحلیل شبکه منابع هویتی نوجوانان، می توان گفت که هویت مدنی با بقیه سازه های منابع هویتی ارتباط ندارد و این عدم ارتباط شامل سازه های درون برد هویت ملی و همچنین سازه های مابقی ابعاد هویت است. به نظر می رسد سازه های فرهنگی نقش زیرساختی و اساسی در هویت یابی افراد در دوره های نوجوانی دارد و ابعاد رفتاری، تاریخی و سیاسی هویت متأثر از فرهنگ است و چون عنصر فرهنگ یک کل انگیزشی شناختی و رفتاری است، عامل اصلی ارتباط تمامی ابعاد هویتی فرد است.

شناخت پیامدهای فضای مجازی بر هویت نوجوانان، متوقف بر شناخت ماهیت و علل آن است. در این تحقیق به واکاوی علل این پیامدها به روش کیفی تحلیل مضمون و با استفاده از داده های کدگذاری شده حاصل از بازخوانی مقالات مرتبط با این حوزه در پایگاه های نمایه ای کشور و مصاحبه های نیمه ساختار یافته با صاحب نظران پرداخته شده است و دوازده کلان مقوله و صد و پنج میان مقوله تحلیل و تنظیم یافته است از جمله تحولات روز افزون تکنولوژی اطلاعاتی و ارتباطی، ویژگی های دوره نوجوانی که با قرار گرفتن در فضای مجازی ضریب پیدا می کند، سبک زندگی نوجوان و الگوی رفتار مجازی وی، نظام ارتباطات مجازی شده نوجوان، ضعف در سواد رسانه ای، ناکارآمدی و نقایص نهادهای سنتی هویت یابی نوجوان و نظام جهانی تحولات فرهنگی و شبکه های تولید و توزیع جهانی محتوای رسانه ای و هویت ساز. راه برون رفت از این چالش های هویت یابی نوجوان دو فضایی اصلاح این ریشه ها و اتخاذ رویکرد مناسب در واجهه با علل این پیامدها ست.