تربیت رسمی و عمومی

آلفرد آدلر یکی از نظریه پردازان برجسته حوزه روان درمانی است که رویکرد وی در زمینه علاقه اجتماعی، مورد توجّه بسیاری از علاقه مندان این حوزه است. هدف درمان آدلری، کمک به افراد در زمینه هدایت آن ها از سمت هدف های خودخواهانه، به سوی اهداف اجتماعی است. از سوی دیگر، تدوین مبانی نظری سند تحوّل بنیادین آموزش و پرورش یکی از اقدامات مهمّی است که در طی سال های اخیر، توسط وزارت آموزش و پرورش صورت گرفته است؛ لذا بررسی مبانی جامعه شناختی آن، که نقش ویژه ای در تربیت شهروندانی صالح و جامعه ای سالم دارد، دارای اهمیّت فراوان است. پژوهش حاضر با هدف بررسی تطبیقی مبانی جامعه شناختی تربیّت رسمی و عمومی از منظر رویکرد آدلری، با روش تحقیق تطبیقی بردی، به بررسی وجوه مشترک و تفاوت میان مبانی جامعه شناختی تربیّت رسمی و عمومی و رویکرد آدلری پرداخته است. نتایج، حاکی از آن است که وجوه اشتراک متعددی میان این دو دیدگاه وجود دارد؛ از جمله اینکه در هر دو دیدگاه، جامعه جزو جدایی ناپذیر زندگی انسان هاست. همچنین افراد ضمن بی همتا بودن، در قبال جامعه مسئولیّت خاص خود را دارند اهمیّت و نقش بسیار مهمّ خانواده، از دیگروجوه اشتراک هر دو است. اما در مقابل، وجوه افتراقی چون تفاوت در نگاه به انسان، گرایش فطری اجتماعی اولیه و ثانویه و نوع نگاه به خانواد،ه در این دو دیدگاه، به چشم می خورد. نتایج مطالعه حاضر و پژوهش های مشابه که به تطبیق اسناد تعلیم و تربیت با نظریه های مقبول روان درمانی -که نقش مهمّی در سلامت روانی انسان ها دارند پرداخته اند- می تواند موجب تقویّت پایه های علمی و کاربردی سازی این اسناد گردد و افق های تازه ای را پیش روی صاحب نظران تعلیم و تربیت قرار دهد.

درمان وجودی، فلسفه ای در مورد روان درمانی است؛ که به افراد در تمام سطوح عملکرد شخصی شان مربوط می شود. درمان وجودی، در هر چیزی که انسان ها با آن سروکار دارند، جایی برای سخن گفتن دارد؛ آموزش و پرورش نیز، از جمله از مهم ترین نهادی ست که تمامی افراد جامعه، به نوعی با آن سروکار خواهند داشت؛ از سویی دیگر تدوین مبانی نظری سند تحوّل بنیادین یکی از اقدامات مهمّی ست که، توسط وزارت آموزش و رورش صورت پذیرفته است؛ یکی از این مبانی، مبانی روان شناختی ست؛ لذا بررسی مبانی روان شناختی آن که نقش ویژه ای در روشن سازی تصویر حیات آدمی دارد، دارای اهمیت می باشد. پژوهش حاضر که به بررسی تطبیقی مبانی روان-شناختی تربیّت رسمی و عمومی از منظر رویکرد وجودی می پردازد، به شیوه ی روش تحقیق تطبیقی بردی، به بررسی وجوه مشترک و متفاوت میان مبانی روان شناختی تربیّت رسمی و عمومی و رویکرد وجودی پرداخته است. بررسی ها نشان می دهند که شباهت هایی میان این دو دیدگاه وجود دارد؛ از جمله اینکه در هر دو دیدگاه، تعاملات درونی و بیرونی فرد، جزو جدایی نا پذیر زندگی انسان هاست. همچنین اینکه افراد ضمن بی همتا بودن، در قبال انتخاب های خود مسئولیّت اند. اما در مقابل، وجوه افتراقی چون تفاوت در نگاه به غایب انسان، تفاوت در نگاه به رشد افراد، تعارض در توجه به افراد با توانایی خاص و نوع نگاه به انگیزش، در این دو دیدگاه به خوبی مشهود است. در این راستا، نتایج این قبیل مطالعات، که به تطبیق اسناد بلادستی آموزش وپرورش با نظریه های روان درمانی می توانند در ارزیابی مبانی تربیت روانشناختی سندتحوّل بنیادین بر اساس نظریات درمان درمانی از قبیل وجودی، و استنتاج دلالت های تربیتی آن، مورد بهره برداری قرار گیرند.

تربیت نفس و روان در پژوهش های فلسفی تعلیم و تربیت اسلامی به ویژه با رویکرد کاربست آن در تربیت رسمی و عمومی از با ارزش ترین موضوعاتی است که کانون آگاهی برخی از پژوهشگران این گستره از علوم انسانی قرارگرفته است؛ پژوهش حاضر در جستجوی تبیین اندیشه های روان شناختی فلسفی ملاصدرا و استنباط دلالت های آن در نظام تربیت رسمی و عمومی است. این پژوهش از روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و روش استنتاجی ضرورت بالقیاس الی الغیر بهره برده است. نتایج پژوهش حکایت از آن دارند که حکمت صدرایی می تواند پاسخ گوی پرسش های بنیادین در حوزه نفس شناسی و تربیت آن در نظام تعلیم و تربیت رسمی و عمومی باشد. انسان در این مکتب، متصل به مبدأ و مقصد الهی است که وجودش مرکب از جسم و روح است. همچنین خجستگی او در دو جهان به سعادت عقلانی در بستر رشد تعقل خلاصه می گردد. با توجه به هدف اصلی سند تحول بنیادین در نظام تربیت رسمی و عمومی یعنی تحقق حیات طیبه در تربیت و معنایابی حیات طیبه به حیات معقول و تربیت عقلانی در حکمت متعالیه می توان با برنامه ریزی این ساحت تربیتی در دوره های مختلف تحصیلی به این هدف سند تحول دست یافت.

برای تربیت نیروهای اخلاقی، باید یک نظام آموزش و تربیت مبتنی بر اخلاق را شکل داد هدف این پژوهش، ارائه مدل کاربردی اخلاق محور در نظام تعلیم و تربیت رسمی و عمومی می-باشد. روش پژوهش حاضر مطالعه موردی کیفی است و روش گرداوری اطلاعات از طریق مصاحبه و پرسشنامه و روش تحلیل نیز تحلیل مضمون با رویکرد زمینه ای است. جامعه آماری دربخش کیفی (مصاحبه) شامل 13 نفراز مدیران سازمانی و مدارس متوسطه اول استان گلستان به صورت مطالعه موردی و در بخش کمی (پرسشنامه) تعداد 382 دانش آموز مقطع متوسطه اول به روش تصادفی طبقه ای بودند. تحلیل داده ها دربخش کیفی باکدگذاری بازو محوری با MaxQDA و دربخش کمی از طریق رگرسیون و تحلیل مسیر در SPSS و Smart PLS انجام شد. نتایج نشان داد که در ارتباط با مضامین مدل کاربردی اخلاق محور مجموعا تعداد 397 مضمون در قابل 7 حوزه شامل حوزه شناختی، حوزه عاطفی، حوزه مهارتی و مدیریتی، حوزه برنامه ریزی و دانش، حوزه تفکر و توانایی، حوزه فردی و شخصیتی و حوزه نگرش و اعتقادات دینی را نام برد و در قسمت کمی (پرسشنامه) باتوجه به مولفه های از پیش تعیین شده طبق نظریات علمی مشخص شده تنها 8 مولفه شامل احترام به دیگران، برتری جویی و رقابت طلبیف رعایت احترام نسبت به ارزشها و هنجارهای اجتماعی، سازگاری اجتماعی، سازگاری فردی، شجاعت اخلاقی، صادق بودن و عدالت و انصاف مورد تایید قرار گرفتند. در یک الگوی کلی می توان بیان نمود که باورها و عقاید و اعمال مذهبی افراد و همچنین خانواده ی آن ها نقش مؤثری در بهزیستی اخلاق کاربردی شان ایفا می کند.