توسعه شناختی

هدف از پژوهش حاضر ارائه الگو از نقش معلمان در توسعه و پرورش ذهن دانش آموزان در کلاس درس در دوره ابتدایی است. برای رسیدن به این هدف، از روش کیفی–اسنادی استفاده شده است. کلیه اسناد و مدارک مرتبط با کلیدواژه های تخصصی در حوزه پرورش ذهن در پایگاه های علمیِ معتبر و وبگاه های مرتبطِ علمی–پژوهشی، و انتشارات داخل و خارج، تعداد 411 اثر، جامعه موردنظر در این پژوهش بودند. بر مبنای اشباع نظری و نمونه گیری هدفمندِ مبتنی بر ملاک، درنهایت 67 سند انتخاب شد. سپس، با استفاده از فیش برداری به صورت تکی و موجی شکل از نمونه های انتخابی، پایگاهِ اطلاعاتی فراهم شد و فرایند تحلیل محتوای استقرایی با خواندن خط به خطِ جملات و اجرای مراحل کدگذاری به شیوه دستی آغاز شد. درنهایت یافته ها در سه مرحله استخراج شدند. درنتیجه، 87 خرده مقوله در زیرِ هفت مقوله میانی جایابی شدند که آن ها نیز حولِ دو مقوله اصلی با عنوان خودپرورشی معلم (اخلاقی–رفتاری؛ دانشی–علمی–پژوهشی؛ مهارتی–توانمندی)، و توسعه و پرورش ذهن (توسعه شناختی؛ توسعه فراشناختی؛ شکل دهی عادات سالم ذهنی؛ خودآگاهی) دسته بندی شدند. برای اعتباریابی مراحل کدگذاری از بررسی رواییِ همکار بهره گرفته شد. در این زمینه میزان توافق 89 درصد بود. همین طور برای اعتباریابی الگو از دیدگاهِ متخصصان، که به صورت هدفمند 14 نفر انتخاب شده بودند، بهره گرفته شد و از این طریق مقدار عددی سی وی آر (بالای 51 درصد) و مقدار میانگین عددی قضاوت ها (مساوی یا بیشتر از 57/1) به دست آمدند. در پایان به بحث و نتیجه گیریِ یافته ها و کاربست های آن با توجه به نقش معلم با ارائه الگوی مفهومی پرداخته شد.

هدف: هدف اصلی این مطالعه بررسی اثربخشی روش تدریس مبتنی بر نقشه مفهومی بر باورهای ضمنی هوش و مهارت های حل مسأله در میان دانش آموزان دبیرستانی زاهدان بود. این تحقیق به دنبال تعیین این بود که آیا استفاده از نقشه های مفهومی می تواند به طور معناداری توانایی های شناختی و تحلیلی دانش آموزان را بهبود بخشد یا خیر.   روش شناسی: این مطالعه از یک طرح کارآزمایی تصادفی کنترل شده استفاده کرد که شامل 30 دانش آموز دبیرستانی از زاهدان بود که به صورت تصادفی به گروه تجربی (n=15) و گروه کنترل (n=15) تخصیص داده شدند. گروه تجربی آموزش با استفاده از نقشه های مفهومی دریافت کرد، در حالی که گروه کنترل به روش های تدریس سنتی ادامه داد. داده ها با استفاده از پرسشنامه باورهای ضمنی هوش (IBI) و پرسشنامه مهارت های حل مسأله (PSS) جمع آوری شد. این مطالعه به مدت پنج ماه ادامه داشت و داده ها با استفاده از تحلیل واریانس با اندازه گیری های مکرر و آزمون های تعقیبی بنفرونی با نرم افزار SPSS-27 تحلیل شدند.   یافته ها: آمار توصیفی نشان داد که گروه تجربی افزایش قابل توجهی در باورهای ضمنی هوش و مهارت های حل مسأله از پیش آزمون به پس آزمون داشتند، با بهبود میانگین نمرات از 3.45 به 4.12 و از 3.68 به 4.33 به ترتیب. در مقابل، گروه کنترل تغییرات ناچیزی نشان داد. تحلیل واریانس با اندازه گیری های مکرر تفاوت های معناداری بین گروه ها و در طول زمان نشان داد (p < 0.05) و آزمون های تعقیبی بنفرونی تایید کرد که این بهبودها در گروه تجربی معنادار بودند.   بحث و نتیجه گیری: یافته ها نشان می دهند که روش تدریس مبتنی بر نقشه مفهومی در بهبود باورهای ضمنی هوش و مهارت های حل مسأله در میان دانش آموزان دبیرستانی مؤثر است. این روش آموزشی نه تنها به درک عمیق تر مفاهیم کمک می کند بلکه تفکر انتقادی و مهارت های تحلیلی را نیز تقویت می کند. این مطالعه به مزایای بالقوه استفاده از نقشه های مفهومی در برنامه های آموزشی به منظور توسعه شناختی اشاره دارد.