خودپرورشی معلم

هدف از پژوهش حاضر ارائه الگو از نقش معلمان در توسعه و پرورش ذهن دانش آموزان در کلاس درس در دوره ابتدایی است. برای رسیدن به این هدف، از روش کیفی–اسنادی استفاده شده است. کلیه اسناد و مدارک مرتبط با کلیدواژه های تخصصی در حوزه پرورش ذهن در پایگاه های علمیِ معتبر و وبگاه های مرتبطِ علمی–پژوهشی، و انتشارات داخل و خارج، تعداد 411 اثر، جامعه موردنظر در این پژوهش بودند. بر مبنای اشباع نظری و نمونه گیری هدفمندِ مبتنی بر ملاک، درنهایت 67 سند انتخاب شد. سپس، با استفاده از فیش برداری به صورت تکی و موجی شکل از نمونه های انتخابی، پایگاهِ اطلاعاتی فراهم شد و فرایند تحلیل محتوای استقرایی با خواندن خط به خطِ جملات و اجرای مراحل کدگذاری به شیوه دستی آغاز شد. درنهایت یافته ها در سه مرحله استخراج شدند. درنتیجه، 87 خرده مقوله در زیرِ هفت مقوله میانی جایابی شدند که آن ها نیز حولِ دو مقوله اصلی با عنوان خودپرورشی معلم (اخلاقی–رفتاری؛ دانشی–علمی–پژوهشی؛ مهارتی–توانمندی)، و توسعه و پرورش ذهن (توسعه شناختی؛ توسعه فراشناختی؛ شکل دهی عادات سالم ذهنی؛ خودآگاهی) دسته بندی شدند. برای اعتباریابی مراحل کدگذاری از بررسی رواییِ همکار بهره گرفته شد. در این زمینه میزان توافق 89 درصد بود. همین طور برای اعتباریابی الگو از دیدگاهِ متخصصان، که به صورت هدفمند 14 نفر انتخاب شده بودند، بهره گرفته شد و از این طریق مقدار عددی سی وی آر (بالای 51 درصد) و مقدار میانگین عددی قضاوت ها (مساوی یا بیشتر از 57/1) به دست آمدند. در پایان به بحث و نتیجه گیریِ یافته ها و کاربست های آن با توجه به نقش معلم با ارائه الگوی مفهومی پرداخته شد.

پژوهش حاضر با هدف سنجش وضعیت موجود نقش های پرورشی معلمان مدارس ابتدایی در شهر تهران انجام شد. روش پژوهش حاضر از نوع مطالعات توصیفی-پیمایشی و جامعه آماری، کلیه معلمان ابتدایی شهر تهران به تعداد 20968 نفر بود که براساس جدول مورگان 376 نفر به روش خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند. از پرسشنامه محقق ساخته به عنوان ابزار پژوهش؛ در چهار بُعد اصلی و 16 مؤلفه (1. خودپرورشی معلم با سه مؤلفه؛ 2. پرورش ذهن با چهار مؤلفه؛ 3. پرورش اجتماعی با پنج مؤلفه؛ 4. پرورش عاطفی-رفتاری با چهار مؤلفه؛) به عنوان نقش های پرورشی معلمان استفاده شد. در این پژوهش، برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از آمار توصیفی(جداول، میانگین و انحراف معیار) و استنباطی (t تک نمونه ای بعد از بررسی نرمال بودن متغیرها از طریق کشیدگی و چولگی) استفاده شده است. براساس آزمون t تک نمونه ای؛ یافته ها نشان داد در شش مولفه (اخلاقی-رفتاری با میانگین 06/4، توسعه شناختی با 27/3، مهارت بین فردی و ارتباطی با 56/3، تعهد و مسئولیت پذیری با 38/3، احترام و رعایت قوانین با 47/3، خودنظم دهی با 23/3) وضعیت موجود بالای میانگین ملاک بوده و در ده مولفه (دانشی-علمی-پژوهشی با میانگین 61/2، مهارتی-توانمندی با 68/2، توسعه فراشناختی با 65/2، خودآگاهی با 37/2، ایجاد عادات سالم ذهنی با 69/2، حل مسائل بین فردی با 49/2، تحمل ابهام و تاب آوری با 49/2، مدیریت احساسات و کنترل هیجانات با 51/2، خودکنترلی با 59/2، همدلی و چشم اندازگیری با 56/2)، وضعیت موجود به اقداماتی خصوصاً در دو بُعد پرورش ذهن و پرورش عاطفی-رفتاری برای بهتر شدن نیاز دارد که در نهایت، نتایج نشان داد پرورش در مدارس به معنای حقیقی به کار گرفته نمی شود و خلأ عنصر پرورش در نظام آموزشی کشور محسوس است.

پژوهش حاضر کاربردی و هدف آن ارائه مدل نقش های پرورشی معلمان برای دوره ابتدایی است. برای رسیدن به هدف پژوهش از روش کیفی-اسنادی و روش تحلیل محتوای استقرایی استفاده شد. جامعه مورد نظر را کلیه اسناد و مدارک مرتبط با کلیدواژگان تخصصی در حوزه پرورش در پایگاه های علمی معتبر، سایت های مرتبط علمی- پژوهشی و انتشاراتی داخل و خارج تشکیل داد و نمونه گیری به دو صورت انجام گرفت؛ ابتدا با بررسی های اکتشافی اولیه نمونه های معدودی یافت شد که با استفاده از نمونه گیری گلوله برفی با مراجعه به فهرست منابع و اعلام در پژوهش های مشابه، محقق به سمت پژوهش های بیشتر هدایت شد که 4356 سند به دست آمد که از طریق نمونه گیری هدفمند به 108 سند تقلیل یافت. در نهایت، 169 خرده مقوله در زیر 16 مقوله میانی جایابی شدند. سپس، مقولات میانی در چهار مقوله اصلی به نام ه ای خودپرورشی معلم، پرورش ذهن، پرورش اجتماعی و پرورش عاطفی-رفتاری دسته بندی شدند. برای سنجش پایایی، از ضریب هولستی (89 درصد) بهره گرفته شد. برای اعتباریابی مدل از نظر متخصصان که به صورت هدفمند 14 نفر انتخاب شده بودند؛ مقدار عددی CVR (بالای 51 درصد) و مقدار میانگین عددی قضاوت ها (مساوی یا بیشتر از 57/1) انجام شد. در پایان، به بحث و نتیجه گیری پیرامون یافته ها و کاربست های آن توسط معلم با ارائه مدل مفهومی پرداخته شد.