پژوهش در آموزش

یکی از عوام ل م ؤثر ب ر ک ارآیی و اثربخ شی نهاده ای تعل یم و تربی ت وج ودمتخصصان آموزش علوم است. به همین دلیل تربیت متخصص آموزش علوم (Science Education) مورد توجه اغلب نظام های تعلیم و تربیت ک شورهای پی شرفته جه ان ق رارگرفته است. (Lewin. 2000) این رشته ها در بسیاری از کشورهای توس عه یافت ه جه ان از تنوع نسبتاً زیاد و پیشینه طولانی برخوردار است اما در دانشگاه های ایران ت اکنون دردوه های کارشناس ی ارش د، آن ه م در رش ته ه ای مح دودی ش امل آم وزش فیزی ک،آموزش ریاضی، آموزش زبان انگلیسی، آموزش زب ان فران سه، آم وزش زب ان فارس ی برای غیرفارسی زبان ها و آموزش پزشکی آموزش پرستاری دای ر ش ده اس ت. محت وای اصلی برنامه درسی رشته های آموزش علوم در دوره های تحصیلات تکمیلی ب سیاری ازدانشگاه ها مجموعه ای از درسهای تخصصی علوم، تعلیم وتربیت و تمرین معلمی و روش تحقیق در علوم رفتاری است. مهمترین کارکرد فارغ التحصیلان رشته های آموزش علوم، تربی ت پژوه شگر درنظام های آموزشی اعم از عمومی یا عالی است. بدیهی است آموزش معلمان و محققان حرف های مستلزم وجود سطح قابل قب ولی از دانش موضوع و همچنین پایه های نظری یادگیری و ماهی ت آن در عل وم و مهارته ای تحقی ق م یباش د. رش ته ه ای آم وزش عل وم ب ه مثاب ه رش ته ه ای در ه م تنی ده(interdisciplinary) با ترکیب منطقی یک موضوع علم با مباحث تعلیم و تربیت و آمار وروش تحقیق سازماندهی میشود. به عنو ان مثال، مباحث علم فیزیک، روش های آم وزش فیزیک و روشهای تحقیق در آموزش فیزیک محورهای اصلی دوره ی کارشناسی ارشد ودکترای رشته ی آموزش فیزیک را شکل میدهند که برای هر یک از این محورها درسها وفعالیتهایی برای دانشجویان پیش بینی می شود. ع دم توس عه رش ته ه ای آم وزش عل وم در دوره ه ای تح صیلات تکمیل ی دانشگاه های کشور خلاء محسوسی را در نظام آموزش عم ومی و آم وزش ع الی ایج اد نموده است به ط وری که پژوهشگر حرف های برای تحقیق در آموزش علوم دردانشگاه های کشور نادر و بعضاً نایاب است. تأسیس رشته های آموزش علوم پایه، عل وم مهندسی، آموزش زبان و ادبی ات فارسی، آموزش معارف اسلامی، در دوره های تحصیلات تکمیلی یک ضرورت جدی برای نظام آموزشی کشور به شمار می رود.

قرآن کریم از آغاز نزول تاکنون، سرچشمه ی بی پایان علوم و معارف اسلامی بوده است. همچنین، برای ما مسلمانان بیانات و سیره ی پیامبر و امامان(ع) نیز از دیگر منابع ارزشمند در شناسایی راه و رسم زندگی به شمار می رود. هدف از انجام این بررسی، تعیین میزان استفاده از آیه های قرآن کریم و روایت های معصومان(ع)، طی فرآیند آموزش درس های تئوری، در میان دانشجویان علوم پزشکی بوده است. مواد و روش ها: این بررسی به شکل مقطعی برای تمام کلاس های تئوری یک دانشکده ی پیراپزشکی به اجرا در آمد. برای جمع آوری داده ها، از فرم جمع آوری محقق ساخته ی متناسب با هدف های پژوهش استفاده شد، که در آن، اطلاعات مربوط به چگونگی استفاده و همچنین دفعه های استفاده از آیه ها و روایت ها در هر کلاس درسی و یا مطلب آموزشیِ مربوط به هر جلسه، به طور مجزا و برای هر استاد به صورت اختصاصی با کمک دانشجویان آموزش دیده ی حاضر در کلاس، ثبت گردید. از شرایط ورود استادان در این مطالعه، دارا بودن دست کم یک سوم از کلاس های طول ترم، بوده است. یافته ها: نتیجه های حاصل از حدود 900 جلسه ی آموزشی، از 92 کلاس درسیِ متعلق به هفت رشته ی تحصیلی و 58 تن از استادان دانشکده ی پیراپزشکی، نشان داد که در مجموع، در 81 جلسه ی آموزشی، دست کم یک بار از آیه های قرآن کریم؛ و در 99 جلسه، دست کم یک بار از روایت های معصومان(ع) استفاده شده است. در 17 و 22 مورد از کلاس ها، استفاده ی بیش از یک بار نیز دیده شده است. در مجموع، توزیع فراوانی نسبی موارد استفاده از آیه ها و روایت ها در مدرسان مرد و زن نیز گویای تشابه استفاده ی آنان بوده است. نتیجه گیری: علی رغم اینکه استادان بسیاری از آیه ها و روایت ها در کلاس های تئوری استفاده می کنند، اما هنوز حدود بیش از 50 درصد استادان علوم پزشکی در بیش از نیمی از کلاس های درسی، از آیه ها و روایت ها استفاده نمی کنند. از این رو استفاده از آموزه های قرآن و روایت ها در متن های درسی، به تناسب آن درس ها، پیشنهاد می شود.

نظم آموزش مهندسی مواد، هر چند در نظام آموزش مهندسی قرار می گیرد، ولی به دلیل ماهیت رشته و رابطه نزدیک آن با علوم( فیزیک و شیمی) و فن و حرفه هایی که برخی از آن ها سابقه چندین صد ساله دارد و رسوخ و نفوذ عوامل مختلف زیست محیطی، مدیریت و اقتصاد در آن، نیازمند بررسی مستقلی است تا بتواند از پاره ای تناقضات جلوگیری کند. وسعت و دامنه مهندسی مواد و انتظاراتی که از آموزش آن وجود دارد طبقه بندی رشته ها و گرایش ها، مقاطع تحصیلی، موضوع و روش آموزش، شرایط مدرسان و دانشجویان نقد، بررسی و تحلیل شده است. پیشنهادها عموما با ترسیم سیمای آرمانی ارائه شده اند تا حرکت از وضعیت کنونی بسوی شرایط آرمانی، هدفمند باشد. در پایان ایجاد نهاد پژوهش در آموزش مهندسی مواد با همکاری همه گروهها مرتبط با مهندسی مواد نیز توصیه شده است.