کمیک استریپ

بانددسینه، به آن دسته از کمیک استریپ هایی گفته می شود که در کشورهای فرانسوی زبانی چون سوئیس، فرانسه و بلژیک تولید می شوند. یکی از مسئولیت های خطیر این قالب هنری، قهرمان سازی می باشد. روش های متفاوتی برای این امر در فرهنگ های متفاوت در کشورهایی چون آمریکا، ژاپن، فرانسه و بلژیک وجود دارد. سوال اصلی این پژوهش در این راستاست که دو کشور فرانسه و بلژیک که اصلی ترین کشورها در تولید بانددسینه می باشند، از چه روش هایی جهت خلق قهرمانان خود استفاده می کنند و این روش ها چه مزایا و مضراتی در طول تاریخ بانددسینه برای آن ها داشته است؟ همچنین هدف از این تحقیق، دست یافتن به علل موفقیت و شکست های دو کشور نامدار در تولید بانددسینه و خلق قهرمان می باشد و ضرورت این امر در کسب تجربه از متخصصان این هنر و صنعت و نهایتا به-کارگیری یافته ها در نمونه های تولید داخلی و ملی است. بدین جهت تلاش شده تا با بررسی برخی نظریات در رابطه با شیوه های گوناگون قهرمان سازی و سپس مطالعه چند نمونه از موفق ترین قهرمانان بانددسینه فرانسوی و بلژیکی به این مهم دست یافته شود. فرانسوی ها و بلژیکی ها عمدتا از قهرمانانی استفاده می کنند که از نوع زندگی انسان های عادی جامعه چندان فراتر نیستند. نه از نظر قوانین فیزیکی و طبیعی و نه از نظر مسائل ظاهری، اجتماعی، فرهنگی و... بنابراین ارتباط عمیق و نزدیکی میان مخاطبان و این قهرمانان ایجاد می شود و مخاطبان به راحتی می توانند به این شخصیت ها اعتماد کرده و آن ها را الگوی خود قرار دهند.

روایت داستانی می تواند هم با زبان متن و هم با زبان تصویر بازگو شود. اگر روایت با زبان تصویر بیان شود به آن «کمیک استریپ» یا «داستان مصوّر دنباله دار» می گویند. کمیک استریپ یکی از شیو های بیان بصری است که یک روایت یا داستان را با زبان تصویر بازگو و از طریق سلسله تصاویر مخاطب را با خود همراه می کند. این شیوه بیان، بر توالیِ تصاویر تمرکز دارد و گاه با همراه کردن جملاتی در کنار تصویر بر وضوح و روشنی روایت می افزاید. گرچه کمیک استریپ در هنر غرب عمر چندانی ندارد، امّا ریشه های آن را در دیوارنگاری غارها و  نقّاشی های مصر باستان می توان جست. این شیوه روایت تصویری در هنرهای تصویری اعم از نگاره های نسخ خطی و نمونه های کهن تر آن نظیر دیوارنگاره ها و سنگ-نگاره ها به خوبی قابل بازیابی است. پژوهش حاضر برآن است تا با رویکردی تطبیقی، وجوه مشابهت روایت در هنرهای تصویری ایران و کمیک استریپ را بازنماید. پرسش پژوهش این است که هنرهای تصویری ایران و کمیک استریپ چه شباهت ها و تفاوت هایی با هم دارند؟ فرضیه تحقیق هنرهای تصویری ایرانی و کمیک استریپ را به لحاظ شیوه روایی به هم شبیه، امّا شیوه تصویرگری را در آن ها متفاوت می داند. برای آزمودن فرضیه به این روش عمل می کنیم که نگاره ها را بر اساس سیر تاریخی بررسی و شاخصه ها و شباهت های آن با کمیک استریپ را تحلیل می کنیم. اهمیّت و ضرورت چنین پژوهش هایی در آن است که ضمن معرّفی قابلیّت های تصویری ویژه هنرهای تصویری، از این قابلیّت ها در راستای جهانی شدن هنر ایرانی بهره می گیرد.

بانددِسینه (معادل فرانسوی کمیک استریپ) ابتدا در فرانسه و بلژیک متولد شد. باندِدسینه ها به مرور، موفق به خلق قهرمانانی منحصربه فرد شدند که نوجوانان سراسر جهان را تحت تاثیر خود قرار دادند. عوامل بصری هوشمندانه ی بسیاری مورد استفاده ی هنرمندان این آثار قرار گرفته اند که هدف از تحقیق پیش رو، واکاوی این عوامل در برترین بانددسینه ها در جهت شناخت بهتر عوامل موفقیت و شکست این آثار و نهایتاً به کارگیری این عوامل در کمیک استریپ های داخلی است. سوال اصلی این پژوهش در این راستاست که چه تفاوت ها و شباهت های بصری میان آثار این دو کشور وجود دارد؟ همچنین این آثار در گذر زمان از لحاظ بصری دست خوش چه نوع تغییراتی شده اند؟ اطلاعات مورد نیاز این پژوهش با ستفاده از اسناد و منابع کتابخانه ای گردآوری شده و با روش تحقیق تحلیلی و قیاسی به این نتیجه دست یافته که باندِدسینه های فرانسوی و بلژیکی از لحاظ بصری، بسیار به یکدیگر شباهت دارند و تفکیک آن ها گاهی بسیار سخت می نماید. از آن جایی که آثار فرانسوی مقدم بر بلژیکی خلق شده اند، همواره منبع الهامی برای بانددسینه های بلژیکی محسوب می شده اند. به همین خاطر آثار فرانسوی، مقدمه ی بانددِسینه و آثار بلژیکی نقطه ی اوج آن است. در نهایت همین موضوع منجر به پیشرفت آثار بلژیکی و بدست آوردن عنوان کشور تولیدکننده بانددسینه در جهان شده است.

هدف نویسندگان پژوهش، ارائه طرحی آموزشی با استفاده از فبک و رسانه کمیک استریپ جهت ارتقای سطح کیفی ذهن آگاهی کودکان می باشد. روش: پژوهش حاضر از نوع کاربردی و جامعه آماری آن کلیه دانش آموزان پایه پنجم شهر دزفول بود که از بین آنان 60 نفر با روش نمونه گیری خوشه ای دو مرحله ای انتخاب و در دو گروه 30 نفره آزمایش و کنترل جایگزین شدند. ابزارهای مورد استفاده در این پژوهش، کمیک استریپ محقق ساخته و پرسشنامه ذهن آگاهی در کودکان و نوجوانان گریکو(2010) (CAMM) بود که طی دو مرحله پیش آزمون و پس آزمون تکمیل شد. جهت اجرای متغیرمستقل، در 8جلسه و طی 4 هفته، 8 داستان از متون کلاسیک فارسی برای گروه آزمایش انتخاب و برای گروه کنترل نیزهمان مضامین از طریق روش سخنرانی اجراشد. یافته های بدست آمده نشان داد که برنامه آموزشی بر میزان رشد ذهن آگاهی دانش آموزان تاثیر معناداری داشته به گونه ایکه میزان اندازه اثر در ذهن آگاهی32/62درصد بود(P<0.05). نتیجه گیری: رویکرد فبک به وسیله رسانه کمیک استریپ به عنوان یک رسانه تصویری و جذاب در جهت آموزش مطالب، می تواند منجر به تقویت سطح ذهن آگاهی کودکان در موقعیت های واقعی و عمق بخشیدن به تجربیات یادگیری به کارگرفته شود.

کمیک استریپ در ایران بیشتر در چهار ژانر عمده خلق شده که شامل ژانر مذهبی، ژانر حماسی، ژانر جنگی و ژانر عامیانه  است. ژانر عامیانه به فرهنگ بومی توجه دارد و در کمیک استریپ های کودکان اهمیت بیشتری دارد .از بدو ورود کمیک به ایران، داستان ها و افسانه های محلی و عامیانه، ضرب المثل ها، متل ها و حکایت ها با فرم ویژه ی کمیک، روایت و تصویرسازی شده اند. در داستان های ژانر عامیانه هدف، یادگیری و جلب توجه کودکان به ضرب المثل های ایرانی است. جامعه ی آماری پژوهش حاضر کتاب های کمیک کودکان مانند کمیک احسان ماندگاری، کمیک مثل آباد، کمیک ماهنامه ی نبات از آثار سعید رزاقی است که بیشترین میزان کمیک های این ژانر متعلق به اوست. این پژوهش براساس مطالعات کتابخانه ای و تحلیل محتوا و بررسی عناصر و ویژگی های ژانر عامیانه کمیک استریپ انجام گرفته است. نتایج، گویای آن هستند که در ژانر عامیانه، موضوعات اخلاقی و اجتماعی به منظور آشنایی با راه ورسم صحیح زندگی بیان شده است. طرح داستان های ژانر عامیانه ی کمیک استریپ ساده است و شخصیت پردازی و حتی زاویه ی دید در آن از طریق گفت وگو اتفاق می افتد. فضای داستان ها شاد و هیجان انگیز و رنگ های استفاده شده در تصاویر نیز بر شادی و هیجان انگیزی فضای داستان می افزاید.