الگوی سفر قهرمان

نمی توان سینمای دینی را بدون فرم و تنها بر اساس محتوا تعریف کرد؛ بنابراین، فرم فیلم نامه عنصری تأثیرگذار در طراحی یک فیلم نامه دینی است تا جایی که برخی از آثار در سینمای دینی به دلیل ضعف در فرم به آثاری ضد دین تبدیل شده اند. فیلم نامه ای که نتواند به فرم صحیحی برسد در انتقال محتوا نیز الکن و ناقص خواهد بود. فیلم نامه در ابتدا باید فرم و ساختار صحیحی داشته باشد. بررسی نمونه هایی برای دستیابی به یک فرم صحیح در زمینة فیلم نامه دینی و غیردینی راهگشای طراحی ساختاری صحیح برای یک فیلم نامه دینی است.  شاکله اصلی موردبررسی در این پژوهش و رویکرد آن به بررسی مؤلفه های فیلم نامه دینی و غیردینی در چارچوب مدل گنشگران و الگوی سفر قهرمان است. ساختاری نظام مند از طریق طراحی قهرمان و ضدقهرمان و تضاد آنها در روند پیشرفت پیرنگ در فیلم نامه دینی و چگونگی طراحی آن در سریال های مختارنامه و بازی تاج وتخت موردبررسی قرارگرفته و نتایج آن ارائه شده است.

یافتن ساختار اسطوره ای در داستان ها و افسانه های ملل مختلف و تبیین آنها بر اساس عناصر مشترک تکرار شونده، با معرفی الگوی سفر قهرمان توسط جوزف کمپبل، اسطوره شناس آمریکایی، به کمال خود می رسد. در این فرآیند، ادعا می شود که با برجسته سازی و تأکید بر مشترکات و چشم پوشی از تفاوت ها می توان به ساختار یکپارچه ای در تمام گونه های داستانی دست یافت و بر اساس همین ساختار به دست آمده، به تحلیل و آفرینش آثار ادبی و هنری پرداخت. این روند در نهایت با معرفی الگوی سفر نویسنده توسط کریستوفر وگلر، تحلیل گر و نویسنده هالیوود، به جریانی فراگیر در حوزه تحلیل داستان و فیلمنامه می انجامد. در واقع وگلر با مبنا قرار دادن کار کمپبل، نسخه ی تنقیح شده ای را مبتنی بر نیازهای روایت سینمایی ارائه می دهد که کاربرد گسترده ای در فیلمنامه نویسی پیدا می کند. این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی، الگوی سفر نویسنده وگلر را به عنوان الگویی کارآمد برای تحلیل بازی های ویدئویی پیشنهاد می دهد و به علت نزدیکی شیوه ی روایت در بازی های ژانر نقش آفرینی با آثار سینمایی، به تحلیل یکی مهم ترین بازی های این ژانر (ویچر) می پردازد و روایت داستانی آنها را با مراحل مختلف الگوی مذکور تطبیق می دهد. این مقاله در نهایت نشان میدهد که الگوی سفر قهرمان وگلر، میتواند در تحلیل عناصر متعددی از بازیهای ویدئویی ژانر نقش آفرینی، موثر باشد، هر چند به واسطه ی تفاوتهای ذاتی میان رسانه ی فیلم و رسانهی بازی کاستی هایی در این الگو یافت می شود که می بایست سفارشی سازی های خاصی روی آن انجام گیرد.

اسطوره قهرمان ریشه ای کهن در آیین ها، متون مذهبی و سنت های برآمده از نهاد های جامعه بشری دارد، الگوی سفر از جمله مفاهیمی است که در مباحث اسطوره شناسی و ریخت شناسی داستان مورد توجه قرار می گیرد. الگوی دوازده مرحله ای جوزف کمپل نمونه ای برجسته در ریخت شناسی داستان با رویکرد اسطوره ای به شمار می آید. هدف از انجام این تحقیق، پاسخ به این پرسش است که الگوی سفر قهرمان در سینمای احمد رضا معتمدی چگونه جلوه و بروز کرده است. روش انجام این تحقیق از منظر هدف، کاربردی-نظری و از منظر شیوه انجام، توصیفی-تحلیلی بود. اطلاعات نیز به شیوه کتابخانه ای به دست آمد. نتایج نشان می دهد که فیلم زشت و زیبا اثر احمد رضا معتمدی به رغم برخی تفاوت ها و فقدان برخی مراحل با کهن الگوی سفر قهرمان مطابقت دارد، این فیلم با روایت داستان یک مرد در سرزمین آفت زده و گذر او از رخداد هایی نظیر آیین های تشرف، شکم نهنگ و مواجهه با خدا بانو به چگونگی تبدیل کاراکتر فیلم به یک قهرمان می پردازد، قهرمانی که در مبادی ها از نقاب ها و عرض ها ر ها می گردد و به جوهر زندگی دست می یابد. واژگان کلیدی: الگوی سفر قهرمان، استحاله، نجات از سرزمین آفت زده، قهرمان.

بایزید بسطامی از چهره های درخشان عرفان اسلامی در قرن دوم هجری است. عرفان او عرفانی عاشقانه و شورانگیز است تا جایی که به او لقب «سلطان العارفین» و «سلطان العاشقین» داده اند. از دیگر دلایل شهرت این شخصیت، «شطحیات» اوست. معراج نامه یکی از نمونه های شطحیات اوست که از تجربه ای نامتعارف و به دور از هنجارهای زندگی عادی حکایت می کند و ماهیتش وحدت وجود و هدف آن وصال خداوندی است. بایزید برای تجربه این حالات به شیوه سکر و خلسه عرفانی، به لایه های تودرتوی ذهن و ضمیر ناخودآگاه سفر می کند. در این مقاله این سفر درونی از رهگذر الگوی سفر قهرمان جوزف کمبل به روش توصیفی تحلیلی بررسی می شود. این الگوی کلی که از چند کهن الگوی دیگر چون پیر فرزانه، آنیما و... ترکیب شده، با بیشتر سفرهای قهرمانی و اساطیری جهان سازگار است. در پژوهش حاضر، بیشتر مراحل سفر قهرمان کمبل به ویژه در بخش های جدایی و تشرّف آشکارا در معراج نامه بایزید دیده می شود. اما در بخش بازگشت شتاب ناگزیر قهرمان سبب حذف و ادغام برخی مراحل شده است که این نکته، بیانگر ماهیت متفاوت سفر درونی عارف نسبت به سفرهای قهرمانی دیگر است. بررسی تطابق یا عدم تطابق مراحل معراج بایزید با مراحل سفر تک اسطوره کمبل، ازسویی انعطاف و تعمیم پذیری الگوی کمبل را نشان می دهد و ازسویی دیگر، نشانگر جایگاه شهودی بایزید در هر مرحله بوده و جامعیت این معراج نامه عرفانی را بر اساس یک الگوی پذیرفته شده جهانی می رساند.