مطالعۀ نوتاریخ گرایانه بازنمود تاریخ و قدرت در آثار گریگور یقیکیان (مطالعۀ موردی: نمایشنامه انوشیروان عادل و مزدک و نمایشنامۀ جنگ مشرق و مغرب) (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
تاریخ همواره به عنوان ثبت رخدادهای گذشته تلقی می شود، اما بیش از آنکه بازتاب حقیقتی ناب باشد، روایتی گفتمانی از گذشته است. نمایشنامه و صحنه تئاتر به دلیل پیوند با سیاست، جامعه، قومیت و ایدئولوژی، بستری مهم برای بازنمایی این روایت ها به شمار می آیند. در دوران پهلوی، تئاتر به مثابه رسانه ای اجتماعی، در بازسازی حافظه تاریخی و ترویج ایدئولوژی رسمی نقش آفرین بود. این پژوهش با روش کیفی و مبتنی بر مطالعه کتابخانه ای و در چارچوب رویکرد نوتاریخ گرایانه با تأکید بر تبارشناسی میشل فوکو، به تحلیل دو نمایشنامه انوشیروان عادل و مزدک و جنگ مشرق و مغرب اثر گریگور یقیکیان می پردازد. یافته ها نشان می دهد که یقیکیان با بازآفرینی مقاطع تاریخی، تاریخ را نه به صورت بازتابی خطی، بلکه به عنوان میدان گفتمان ها و شبکه ای از قدرت و حقیقت به تصویر می کشد. این نمایشنامه ها از طریق روایت، شخصیت پردازی و آیین های نمایشی، هم نقدی بر فساد قدرت های گذشته اند و هم بازتابی از دغدغه های عدالت اجتماعی، هویت ملی و اصلاحات تدریجی در ایران معاصر. بدین ترتیب، آثار یقیکیان ضمن هم سویی ظاهری با گفتمان پهلوی، در سطحی عمیق تر به گفت وگویی انتقادی با مفهوم عدالت و سوءاستفاده از ایدئولوژی می پردازند. این پژوهش می کوشد خلأ مطالعات نوتاریخ گرایانه درباره آثار یقیکیان را پر کند و نسبت میان تاریخ، قدرت و درام در ادبیات نمایشی ایران را بازخوانی نماید.A Neo-Historicist Study of the Representation of History and Power in the Works of Grigor Yeghikyan (Case Study: “Anushirvan the Just and Mazdak” and “The War of East and West”)
History has often been regarded as the recording of past events; however, rather than reflecting an absolute truth, it should be understood as a discursive narrative of the past. Drama and the theatrical stage, owing to their intrinsic connection with politics, society, ethnicity, and ideology, provide a crucial arena for representing such narratives. During the Pahlavi era, theater functioned as a social medium that both reconstructed historical memory and promoted the official ideology. This study, conducted through a qualitative, library-based approach within the framework of neo-historicism and with particular emphasis on Michel Foucault’s genealogy, analyzes two plays by Grigor Yeghikian: Anushirvan the Just and Mazdak and The War of East and West. The findings reveal that Yeghikian, through the re-creation of historical episodes, represents history not as a linear reflection but as a contested field of discourses and a network of power and truth. These plays, through narrative structure, characterization, and performative rituals, simultaneously critique the corruption of past powers and reflect contemporary Iranian concerns with social justice, national identity, and gradual reform. Thus, while Yeghikian’s works appear superficially aligned with the Pahlavi discourse, at a deeper level, they engage in a critical dialogue with the concepts of justice and the ideological abuse of power. By doing so, this study addresses the lack of neo-historicist readings of Yeghikian’s plays and contributes to a renewed understanding of the relationship between history, power, and drama in modern Iranian theatre.
تبلیغات
