اقتصاد مرزی

یکی از برنامه ها برای بهبود معیشت مرزنشنان، پویا کردن اقتصاد نواحی مرزی است که به عنوان یک ش اخص اص لی در برقراری ارتباط بین کشورهای همسایه و نیز بهبود امرار معاش مردم مرزن شین ب ه-ش مار می رود. اگر فرایند توسعه اقتصادی مناطق مرزی را کوششی هوشمندانه جهت ارتقای سطح کیفی زندگی مردم ساکن مرز بدانیم، نیاز استان کردستان به فرایند توسعه به خاطر پراکندگی منابع آب و خاک و سکونتگاه های آن، مشهود است. بنابراین، هدف مقاله حاضر، آگاهی از شرایط و زمینه های توسعه اقتصاد مرزی در استان کردستان می باشد. تحقیق حاضر به روش کیفی و مشخصا روش نظریه زمینه ای صورت گرفته، مشارکت کنندگان در تحقیق کلیه ساکنان نواحی مرزی استان کردستان (شهرستان های بانه و مریوان) که شامل پیله وران و کولبرانی که در نواحلی مرزی استان به صورت رسمی و غیررسمی در مبادله کالا شرکت دارند و کلیه ساکنان نوار مرزی شهرستان های بانه و مریوان می باشند. نمونه گیری به روش نمونه گیری نظری و تعداد کل نمونه 40 نفر بودند. ابزار جمع آوری داده ها در مراحل اول پرسشنامه باز و نیمه ساخت یافته در مراحل بعدی بوده است، و برای اعتباریابی و پایایی معیارهای باورپذیری (رابطه با پاسخگویان، حضور در میدان، دقت در اجرا و محققین حرفه ای) و اطمینان پذیری (آزمون تشخیص) استفاده شده اند. مفاهیم مهم استخراج شده در فرایند تحقیق فقر منابع درآمدی منطقه، نگاه منفی به کولبری، بیکاری شدید، تعلقات خانوادگی، غلبه ذهنیت کنش مرزی و اهمیت سرمایه اقتصادی بوده اند. مفهوم هسته نهایی نیز تاثیر فقر محیطی و غلبه زیست جهان خاص مرز نشینان می باشد.

امروزه پویا کردن اقتصاد نواحی مرزی یک شاخص اصلی در برقراری ارتباط بین کشورهای همسایه و نیز بهبود امرار معاش مردم مرزنشین به شمار می رود، اقتصاد پویا در مناطق مرزی مرزی باعث ایجاد اشتغال و تامین معیشت ساکنان این مناطق، کنترل قاچاق کالا و افزایش امنیت مرزها و... می شود. لذا هدف پژوهش حاضر واسنجی نقش اقتصادی کریدور های مرزی (زمینی) بر توسعه پایدار شهری (مطالعه موردی: شهر میرجاوه) می باشد. رویکرد حاکم بر فضای تحقیق کیفی و کمی و نوع تحقیق کاربردی است. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات، توصیفی و استنباطی از نرم افزار SPSS و مدل تحلیل عاملی استفاده شده است. نتایج بررسی نقش اقتصادی کریدور های مرزی در توسعه اجتماعی و کالبدی شهر میرجاوه نشان داد که میانگین به دست آمده همه شاخص ها بالاتر از حد متوسط عدد 3، و همچنین سطح معناداری به دست آمده 000/0، بیانگر میزان زیاد نقش اقتصادی کریدور های مرزی در توسعه اجتماعی و کالبدی می باشد. نتایج مدل تحلیل عاملی جهت ارائه راهکار هایی جهت توسعه اقتصادی کریدور مرزی میرجاوه نشان داد، نسبت مجذور کای به درجه آزادی برابر 57/2 می باشد و برازش خطای تقریب (RMSEA) در این مدل عدد 06/0، را نشان می دهد و از آنجایی که این عدد پایین تر از 08/0 است، نشان می دهد که مدل برازش ضعیفی ندارد. در نهایت نتایج آزمون فرضیه پژوهش نشان داد در بین ابعاد مطرح شده، بعد اجتماعی با کای اسکوئر 44/38، بعد کالبدی با کای اسکوئر 31/28 و سطح معناداری به دست آمده کمتر از 05/0 است، گویای ارتباط معنادار و مثبت بین توسعه اجتماعی و کالبدی و نقش اقتصادی کریدور مرزی میرجاوه می باشد.

قاچاق کالا، یکی از مؤلفه های مهم فساد اقتصادی است، قاچاق پدیده شوم و مخربی است اصولاً کالاهای قاچاق از مناطق مرزی وارد می شوند و سپس در تمام کشور توزیع می شود. مرز یا سرحد به خط فاصل میان دو کشور گفته می شود، لذا مرزها از این لحاظ دارای اهمیت بسیار زیادی هستند. یکی از مهم ترین تأثیرات اقتصادی شهرستان های مرزی وجود پدیده قاچاق است که به طرق مختلف در این شهرستان ها جریان دارد، به همین منظور هدف تحقیق حاضر تحلیلی بر قاچاق کالا و عوامل موثر بر آن در روستاهای شهرستان مرزی سراوان می باشد. با توجه به هدف فرضیه تحقیق این گونه بیان شده است: به نظر می رسد ساختارهای ضعیف اقتصادی مهم ترین عامل قاچاق کالا در روستاهای شهرستان مرزی سراوان می باشد. روش انجام تحقیق تحلیلی- توصیفی و شیوه جمع آوری اطلاعات اسنادی، کتابخانه ای، میدانی و تکمیل پرسشنامه بوده است و همچنین تجزیه وتحلیل داده ها با استفاده از نرم افزارSPSS (آزمونTتک نمونه ای و رگرسیون چندمتغیره) صورت گرفته است. نتایج حاصل از آزمون T تک نمونه ای نشان می دهد که نواحی روستایی موردمطالعه شهرستان مرزی سراوان از وضعیت بسیار نامناسب ساختارهای توسعه اقتصادی، اجتماعی، امنیتی و زیست محیطی برخوردارند. همچنین نتایج حاصل از رگرسیون چندمتغیره نشان می دهد که شاخص اقتصادی، با بتای 413/0 بیشترین تأثیر را بر قاچاق کالا در روستاهای شهرستان مرزی سراوان دارد و متغیر امنیتی با بتای 380/0 در رتبه دوم و شاخص اجتماعی، با بتای 344/0 در رتبه سوم قرارگرفته است و همچنین متغیر زیست محیطی با بتای 263/0 با قرارگیری در رتبه آخر، کمترین تأثیر را بر قاچاق کالا در روستاهای شهرستان مرزی سراوان داشته است.

ک شورها از طریق مرزهای بین المللی به عنوان زیرسیستم های اقتصاد جهانی هویت می یابند و هر کشوری دارای سیاست و برنامه اقتص ادی مجزای ی است که نسبت به منافع و مص لحت خ ود ، آن را تنظ یم می کند و از ط رف ی مرزه ا می توانند در مقابل برنامه ها و ت هدیدهایی که اقتصادشان را به مخ اطره می اندازد م انع ایجاد کنند. هدف اصلی این پژوهش عبارت از تبیین و تحلیل رابطه اقتصاد مرزی با چالش های امنیت ملی در مرزهای ایران به ویژه در مرزهای ایران و ترکیه است. این پژوهش با استفاده از روش تحلیلی- تبیینی و با استفاده از منابع کتابخانه ای و مقالات و اسناد کلان انجام شده است. روش جمع آوری داده ها نیز کتابخانه ای و با استفاده از مقالات علمی- پژوهشی است. ابزار گردآوری اطلاعات فیش برداری و استفاده از جداول و نمودارها و نیز نقشه ها است. نتایج پژوهش نشان می دهد که بین اقتصاد مرزی با چالش های امنیت ملی در مرزهای ایران به ویژه در مرزهای ایران و ترکیه رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. مرز ایران و ترکیه فرصت ها و تهدیدهایی را برای دو کشور در بر دارد. در واقع در کنار فرصت های اقتصادی ایجاد شده، باید به تهدیدات و تنش هایی چون منازعات هیدروپلیتیک، مسئله کُردها، ملاحظات ناشی از پیوند استراتژیک ترکیه و ایالات متحده، مسائل ایدئولوژیکی طرفین و تعدد دیدگاه های ژئوپلیتیکی ترکیه توجه شود.

امروزه سکونتگاه های روستایی حاشیه مرز از جمله مناطق مهم و استراتژیک جهت کاهش مشکلات مرزها به شمار می روند که اگر به شیوه علمی و منطقی ساماندهی شود، تا حد زیادی در کنترل مناطق مرزی مؤثر بوده و مشکلات این مناطق به حداقل می رسد. در این راستا هدف پژوهش حاضر تحلیل نقش اقتصادی مرز بر پایداری مناطق پیرامونی با تأکید بر سکونتگاه های شهرستان میرجاوه بوده است. تحقیق حاضر از نظر روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و از نظر ماهیت، کمی و به لحاظ هدف کاربردی است. ابزار گردآوری اطلاعات در مطالعات میدانی پرسشنامه بوده است. جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات از نرم افزارSPSS و مدل WASPASبهره گرفته شده است. جامعه آماری شامل ساکنین دهستان های میرجاوه که بر طبق سرشماری سال 1395، 34156 نفر بوده که بر اساس نمونه گیری تصادفی و با استفاده از فرمول کوکران، تعداد 380 نفر به عنوان جامعه نمونه انتخاب شده است. نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن گویای ارتباط معنادار و مثبت بین نقش اقتصادی مرز و ابعاد پایداری در دهستان های شهرستان میرجاوه بود؛ همچنین نتایج آزمون ضریب تغییرات به منظور میزان توسعه یافتگی دهستان های مورد مطالعه در ابعاد پایداری نشان داد در بعد اقتصادی، افزایش اشتغال، در بعد اجتماعی، افزایش انگیزش شغلی، در بعد کالبدی، کیفیت راه و در بعد زیست محیطی، سلامتی محیط، بیشترین میزان اثرپذیری داشته است. در نهایت نتایج تحلیل فضایی دهستان ها به منظور میزان تاثیرپذیری شان از نقش اقتصادی مرز با تاکید بر ابعاد پایداری، با استفاده از مدل WASPASنشان داد در تمامی ابعاد اقتصادی، اجتماعی، کالبدی و زیست محیطی، دهستان (حومه) بالاترین رتبه را به خود اختصاص داده است.

رودهای بین المللی، به راه های آبی گفته می شوند که از مرز بین دو یا چند کشور عبور کرده و نوار مرزی کشورها را مشخص می سازند یا رودهایی که در طول مسیر خود از قلمرو چند کشور عبور می کنند. در عصر کنونی منشأ بسیاری از درگیری ها و منازعات منطقه ای میان دولت هایی است که حوضه های آبریز مشترک دارند. هدف اصلی مقاله در حال انجام عبارت است از تحلیل و بررسی تاثیر رودخانه های مرزی بر روابط ایران و همسایگان شرقی و شمال شرقی در راستای ثبات و توسعه اقتصادی مناطق مرزی و همگرایی منطقه ای. سوال اصلی مقاله این است که رودخانه های مرزی چه تاثیراتی بر بر روابط ایران و همسایگان شرقی و شمال شرقی در راستای ثبات و توسعه اقتصادی مناطق مرزی و همگرایی منطقه ای گذاشته اند؟ اطلاعات مورد نیاز این تحقیق با استفاده از روش کتابخانه ای و اس نادی ج مع آوری شده است . به این ترتیب که با مطالعه و بررسی کتب، مقالات و م جلات ع لمی پژوه شی به گردآوری درباره موضوع این پژوهش پرداخته شده است . همچنین از نظرات اساتید و کارشناسان مربوط ب ه جغرافیای س یاسی نیز به منظور افزایش هرچه بیشتر وزن مطالب استفاده شده است. نتایج مقاله نشان می دهد که پیدایش و شکل گیری آبراهه های طبیعی که همان رودخانه ها هستند، متأثر از عوامل مختلفی هستند؛ همچون شرایط آب و هوایی، زمین شناسی، عوامل انسانی و جغرافیایی است. رودخانه های با حوزه های مشترک مرزی آثار محسوسی بر روابط دو کشور به ویژه مسائل سیاسی و امنیتی آن ها می تواند بگذارد.

مقدمه: فرض بنیادین پژوهش حاضر، بر این امر استوار است که مرز و مرزنشینی تجربیات متمایزی را خلق می کند. این تجربیات به نسبت در مورد آسیبها و مشکلات خانواده ها با توجه به مقتضیات اجتماعی، فرهنگی و سیاسی شکل گرفته اند. به تبع؛ آسیب شناسی خانواده در مورد مناطق مرزی متفاوت از مناطق دیگر است. بااین وجود، می توان بر مسائل و آسیبهای خانواده در استان کردستان و به ویژه شهرهای بانه و مریوان به عنوان شهرهای مرزی تأکید کرد که پژوهشهای پیشین این امر را از نظر دور نگه داشته اند. بنابراین هدف پژوهش حاضر، آسیب شناسی خانواده در این مناطق است که مرز و اقتصاد مرزی دستمایه شکل دهی به آسیبها است. روش: با استفاده از روش نظریه زمینه ای که در آن در پی شرایط زمینه ای شکل گیری آسیبها، شرایط علی و مداخله ای، پیامدها و راهبردها است به تحلیل مصاحبه های صورت گرفته از کارشناسان نهادهای ذی ربط با خانواده و مشاوران و فعالان انجمنهای مردم نهاد پرداخته شد. یافته ها: مصاحبه ها با ۳۰ نفر به اشباع نظری رسید و در قالب ۱۹ مقوله فرعی و ۵ مقوله اصلی شامل استحاله ارزشهای فرهنگی اجتماعی، سیطره اقتصاد مرزی، کولبری و آسیبهای خانواده، بی اعتنایی به مسائل آموزشی و مشاوره ای و نادیده انگاشتن مسائل جدید و آسیبهای خانواده دسته بندی شدند. نتایج حاکی از تغییرات در نظام فرهنگی اجتماعی خانواده ها با ورود ارزشهای متضاد، دوقطبی شدن سن ازدواج، ضعف پیوند بین نسلی و حاکم بودن فضای فرهنگی کردستان عراق و گردشگران دارد. بحث: شکاف و نابرابری اقتصادی، عدم سرمایه گذاری و بیکاری جوانان و وابسته بودن مردم به معیشت مرزی ناپایدار و افزایش هزینه زندگی و شیوع فساد در مرز از مهم ترین پیامدهایی است که اقتصاد مرزی در این مناطق ایجاد کرده است. این وضعیت با کولبری به عنوان آسیب این اقتصاد و درعین حال به وجود آوردن آسیبهایی دیگر از جمله افزایش آسیبهای جنسی و جسمی، افزایش خشونت خانگی، مصرف مواد انرژی زا برای کولبری و پایین آمدن سن کولبری اشاره کرد. این وضعیت همچنین آسیبهای پایین آمدن سن آسیب دیدگان، طلاقهای زودهنگام و شیوع مسائل جنسی خانواده ها، آسیبهای فضای مجازی و طلاق عاطفی زوجین را تشدید کرده است که با کمبود آموزشها، این آسیبها نادیده گرفته شده اند.

هدف پژوهش حاضر بررسی نقش اقتصادی کریدور مرزی میرجاوه بر ابعاد توسعه پایدار شهری است. این پژوهش از نظر روش و ماهیت توصیفی- تحلیلی و از لحاظ هدف در زمره پژوهش های کاربردی قرار دارد. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از نرم افزار SPSS استفاده شد. جامعه آماری پژوهش حاضر خانوارهای ساکن در شهر میرجاوه می باشد که حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 324 نفر تعیین شد. بررسی ابعاد چهارگانه توسعه پایدار شهری (اقتصادی، اجتماعی، کالبدی و زیست محیطی) به صورت مجزا در رابطه با نقش اقتصادی کریدور مرزی میرجاوه، نوآوری های این پژوهش است. نتایج آزمون کای اسکوئر نشان داد، رابطه معناداری و مثبت بین توسعه اقتصادی و اجتماعی شهر میرجاوه و نقش اقتصادی کریدور مرزی وجود دارد. نتایج آزمون رگرسیون چندگانه نشان داد که وضعیت اقتصادی کریدور مرزی به صورت معناداری توسعه کالبدی را پیش بینی می کند. نتایج آزمون تی تک نمونه ای، بیانگر میزان کم نقش اقتصادی کریدور  مرزی در توسعه زیست محیطی شهر میرجاوه می باشد. در نهایت جهت بررسی تفاوت معناداری بین نقش اقتصادی کریدور مرزی در ابعاد توسعه از روند آماری تحلیل واریانس و با کمک مدل خطی عمومی تک متغیره، استفاده گردید، نتایج نشان داد که نقش اقتصادی کریدور های مرزی در بعد اجتماعی و زیست محیطی دارای اختلاف معناداری می باشد. نتیجه گیری کلی پژوهش نشان از تأثیر وضعیت اقتصادی کریدور مرزی میرجاوه بر ابعاد توسعه (اقتصادی، اجتماعی و کالبدی)، دارد.

اقتصاد مرزی وتوسعه کسب وکارهای مرزی یکی از فاکتور های مهم در ایجاد اشتغال و توسعه فعالیت ها ی اقتصادی مطرح بوده و یکی از ویژگی های تشکیل خوشه های کسب و کار در مرزها مساله تامین امنیت می باشد . مرزها فرصتی مناسب برای کارآفرینی قانونمند است. اگر این توسعه اقتصادی و کار آفرینی برمبنای اصول و متدولوژی مدون و تایید شده ای باشد باعث بقای کسب وکار و در نهایت ضامن امنیت مرزهای کشور می باشد . بیش از نیمی از استان های کشور در مجاورت مرزها قرار دارند و فرصتی بی نظیر برای تبادل اقتصادی و توسعه کسب وکارها و ایجاد بافت های جمعیتی در مناطق مرزی می باشد . امنیت، جز با قانون مداری حاصل نمی شود و تعامل و همکاری سازمان ها، نهادها و مرزنشینان با مرزبانی، علاوه بر کمک به ارتقاء امنیت، موجب توسعه اقتصادی منطقه خواهد شد. این مقاله به توسعه کسب و کارهای مرزی در قالب توسعه خوشه ها و شبکه های کسب وکار میپردازد .