فناوری های همگرا

هدف از این مقاله عبارت از تحلیل و تبیین نقش ویژگی های فیزیکی و جنبه های انسانی مصنوعات فنّاورانه در تغییرات اجتماعی، با تأکید مصداقی بر فنّاوری های همگرای بهسازی انسان (فبا) است. در این راستا سه دیدگاه اصلی در باب عاملیت اجتماعی مصنوعات فنّاورانه شامل ذات گرایی، برساخت گرایی اجتماعی و نظریه ماهیت دوگانه مصنوعات فنّاورانه مورد بررسی و تحلیل واقع می شود. در نهایت و براساس تفسیر کارکردی از نظریه ماهیت دوگانه از این ادعا دفاع می شود که تعیّن کارکرد مصنوعات فنّاورانه، منوط به ملاحظه نقش عوامل اجتماعی (از جمله جامعه کاربران) است، بنابراین اگر کاربران یک مصنوع فنّاوری های همگرا، همچون ابرلباس فبا، متعلق به جامعه ای غیر از جامعه طراحان آن باشند می توانند برای این مصنوع، کارکردی متناسب با هدف خود تعیین نمایند، گرچه تحقق آن توسط هدف طراحان (مثلاً از طریق ساختار و ویژگی های فیزیکی مصنوع مورد نظر) مقید می شود.

مسئله امکان و چگونگی تحلیل اخلاقی مصنوعات فناورانه در مرحله طراحی، یعنی قبل از آنکه بالفعل شوند و در دست کاربران قرار بگیرند، یکی از چالش های اخلاق فناوری است. این مسئله به ویژه در خصوص فناوری های نوظهور، که کاملاً بدیع اند و درخصوص پیامدهای عمده آنها ابهام و عدم قطعیت زیادی وجود دارد، حادتر است. همچنین سؤال از امکان و نحوه جای دهی ارزش های اخلاقی خاص (غیرجهانشمول) در طراحی فناور ها با قید حفظ کارکرد آنها نیز مسئله ای مناقشه آمیز است. در این مقاله برای پاسخگویی به مسئله اول، روش شناسی مناسب تحلیل اخلاقی فناوری های نوظهور ارائه خواهد شد و در ادامه نیز برای پاسخ به مسئله دوم، با تمرکز بر فناوری های بهسازی انسان (فبا)، نشان داده خواهد شد که نه تنها تحلیل اخلاقی دسته خاصی از این فناوری ها موسوم به فناوری های نوظهور ترا-انسانی، حاکی از تعارض آنها با ارزش های اخلاقی انسانی است بلکه امکان بازطراحی آنها برای جای دهی ارزش های مزبور نیز منتفی است.

بادی، ف. و همکاران (1394). بررسی تاثیر آموزش های مهارتی بر وضعیت رفتارهای انحرافی زنان ندامتگاه گرگان. مهارت آموزی ، دوره 4، شماره 14، صص 21-35 . پایا، ع. و همکاران (1390). ارزیابی آینده ﭘﮋوﻫﺎﻧﻪ ﺗﺄﺛیﺮات ﻋﻠﻮم و ﻓﻨﺎوری ﻫﺎی ﻫﻤﮕﺮا بر حوزه های اخلاق، اجتماع و سیاست در ایران تا 1404، رهیافت ، شماره 49 ، صص 19-27. تقوی، س.ز. و همکاران (1394). نیازسنجی آموزش های مهارتی بر اساس سند آمایش سرزمین در بخش صنعت. مهارت آموزی ، دوره 4، شماره 14، صص 83-101 . جعفری، پ. و دشمن زیاری، ا. (1388). بررسی شیوه های مهارت آموزی در صنایع منتخب جهان به منظور ارائه مدل مناسب برای صنعت خودروسازی ایران. پژوهشهای مدیریت . دوره 20، شماره 80، صص 61-74 . حسن بیگی، ا. و عین القضاتی، ع. (1394). نقش فناوری های همگرا در ارتقاء توان دفاعی جمهوری اسلامی ایران، مطالعات دفاعی استراتژیک ، سال 13، شماره 60 ، صص 27-51. حسن بیگی، ا. و همکاران (1394). نقش فناوری های نوین همگرا بر بهبود زندگی مردم و ارتقای امنیت ج.ا.ا. ؛ پژوهش های حفاظتی- امنیتی ، سال 3، شماره 15، صص 33-68. حسنی، م. (1393). نیازسنجی آموزش های مهارتی اداره کل آموزش فنی و حرفه ای استان آذربایجان غربی در حوزه صنعت. مهارت آموزی ، دوره 3، شماره 9، صص 67-92 . حکیم، ا. و علایی، ح. (1392) بررسی کاربردها و تحلیل فرصتها و تهدیدات فناوری های همگرا ( NBIC ) در حوزه دفاعی کشور. سیاست دفاعی ، سال 21، شماره 82 ، صص 61-110. حیدری موسی نارنجی، ح. و حیدری موسی نارنجی، م. (1391). تحلیل تاثیر آموزش های فنی و حرفه ای بر عملکرد تخصصی و اثربخشی شغل های مهارتی. مهارت آموزی ، دوره 1، شماره 2، صص 49-73 . خاوری، س.ع. و گرزین، ر. (1393). آسیب شناسی نظام آموزش مهارتی. مهارت آموزی ، دوره 3، شماره 10، صص 77-92 . رحمانی، س.ف. و همکاران (1394). ایجاد کارگاه های آموزشی فناورانه در مهارت آموزی با رویکرد کاهش هزینه های آموزشی. مهارت آموزی ، دوره 3، شماره 12، صص 7-18 . رستم نیا، ا. و غیابی، س. (1394). بررسی تاثیر شرکت در دوره های آموزش مهارتی مساله محور بر خلاقیت کودکان و نوجوانان از دیدگاه مربیان. مهارت آموزی ، دوره 4، شماره 14، صص 69-81 . رنجبر، م. و نیرومند، پ. (1393). ملاحظاتی بر عوامل و شیوه های موثر درتوانمندسازی زنان و اشتغال آنان در ایران با تاکید بر آموزش های مهارتی. مهارت آموزی ، دوره 2، شماره 8، صص 75-91 . شاکری کهنمویی، ع. (1395). چشم اندازها و واقعیتهای فناوری های همگرا ، فناوریهای همگرا ، سال 1، شماره 4، صص 21-29. صالحی عمران، ا. (1393). آسیب شناسی مدیریت آموزش های مهارتی کشور. مهارت آموزی ، دوره 2، شماره 8، صص 25-48 . طبرسا، غ.ع. و نعمتی، م. (1393) بررسی نقش مهارت آموزی بر تمایل به نوآوری، تسهیم دانش و عملکرد شغلی. مهارت آموزی ، دوره 2، شماره 8، صص 123-142 . طوسی، ا.س. (1394). بررسی جایگاه فناوری های آموزشی و ارتقاء کیفیت آن در حیطه مهارت آموزی. مهارت آموزی ، دوره 4، شماره 14، صص 37-55 . عباسی اسفجیر، ع.ا. و رضایی قلعه، ه . (1390). نیازسنجی توسعه آموزش های فنی و مهارتی مجازی در آموزش و پرورش استان مازندران. فن آوری اطلاعات و ارتباطات در علوم تربیتی ، دوره 1، شماره 3، صص 113-143 . عطارنیا، ا. و همکاران (1393). بررسی وضعیت تدوین خط مشی در نظام غیررسمی آموزش مهارتی ایران. مدیریت فرهنگ سازمانی ، دوره 12، شماره 2، صص 345-374 . فروزش، ع. و همکاران (1394). بررسی کیفیت آموزش های مهارتی بازار محور در اداره کل آموزش فنی و حرفه ای استان اصفهان بر اساس مدل سروکوال. مهارت آموزی ، دوره 3، شماره 11، صص 99-110 . قاسمیان، ا. (1394). بررسی نقش آموزش های مهارتی بر میزان اشتغال دانش آموختگان دانشگاهی با کمک تکنیک معادلات ساختاری. مهارت آموزی ، دوره 3، شماره 11، صص 33-47 . مهدی، ر. (1394). جایگاه مهارت آموزی در دانشگاههای نسل سوم. مهارت آموزی ، دوره 4، شماره 14، صص 103-117 . میرزامحمدی، م.ح. و همکاران (1391). بررسی نقش مهارت آموزی در توانمندسازی نیروی انسانی. مهارت آموزی ، دوره 1، شماره 2، صص 103-122 . میرقادری، س.ه . (1394). بررسی مهارت آموزی و اشتغال در خوشه های صنعتی از دیدگاه پویایی شناسی سیستم. مهارت آموزی ، دوره 4، شماره 13، صص 125-133 . نبی پور، ا. و اسدی، م. (1393) فناوری های همگرا: شکل دهنده آینده پزشکی، طبّ جنوب ، سال 17، شماره 6 ، صص 1045-1067. نصری، ر. و همکاران (1392). بررسی تاثیر مهارت مربیان و محتوای دوره های آموزشی بر توانمندی مهارتی کارآموزان مرکز آموزش فنی و حرفه ای خواهران ایلام. مهارت آموزی ، دوره 2، شماره 6، صص 43-57 . هداوند، س. (1390). بررسی مهارت های مورد نیاز مهندسان در برنامه های آموزش مهندسی با استفاده از مدل مهارتی کاتز. ف

مطالعه حاضر تلاش دارد تا نقش و کارکرد دولت در قابلیت آفرینی نوآورانه را تحت تأثیر جریان همگرایی فناورانه مورد تحلیلی آینده-نگرانه قرار دهد. رویکرد این تحقیق، کیفی و توصیفی بوده و در آن از استراتژی های تحلیل ریخت شناختی و سناریوسازی استفاده شده است؛ بدین صورت که رایج ترین سازوکارهای حمایت دولت از فرایند تقویت قابلیت نوآورانه شناسایی و در قالب مدلی ارائه و به صورت موازی، مهمترین دستاوردهای حاصل از کاربرد فناوری های همگرا نیز بر اساس یکی از مدل های معتبر استخراج شده است. سپس با تشکیل نشست خبرگان و اجرای تکنیک تحلیل ریخت شناختی، شدت تاثیرگذاری جریان همگرایی فناورانه بر هرکدام از سازوکارهای حمایتی مورد برآورد قرار گرفته و با اجرای تکنیک سناریوسازی، سه سناریوی بدیل از آینده نقش دولت در قابلیت نوآوری تحت تاثیر فناوریهای همگرا (شامل سناریوهای حداقلی، میانه و حداکثری) طراحی شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که با بهره گیری هوشمندانه از ظرفیت های انقلابی فناوری های همگرا می توان آینده مطلوب از نقش دولت در توسعه قابلیت نوآورانه را زمینه سازی نمود و این جایگاه را در مقایسه با شرایط فعلی به شدت تکامل بخشید.

همگرایی فناوریها به ویژه فناوریهای نانو زیستی اطلاعات و شناختی از روندهای جدی در تحقیقات اختراعات و همچنین تولید کالاها و خدمات جدید هستند این پدیده ابتدا در تحقیقات و به تبع آن در انتشارات علمی بروز کرده و محققان کشور نیز این روند را در تحقیقات خود دنبال کردهاند این مقاله قصد دارد روندهای همگرایی دو یا چند فناوری در مقالات محققان ایرانی را بر اساس انتشارات علمی نمایه شده در اسکوپوس شناسایی نماید همگرایی مدنظر از طریق جستجوی کلمات کلیدی حوزه های مختلف فناوریهای چهارگانه در عناوین مقالات تا بررسی و در چهار نوع همگرایی مواد فن کاربرد و ابزار مطالعه شده است بر این اساس بیشترین همگرایی در ترکیب دوگانه نانوزیستی و کمترین همگرایی در ترکیب سه گانه اطلاعات شناختی زیستی دیده شده است یافته ها همچنین نشان می دهد که در ترکیب زیستی اطلاعات نانو نوع همگرایی اتفاق افتاده به صورت مواد و فن در ترکیب زیستی-شناختی-نانو به صورت مواد در ترکیب شناختی-نانو اطلاعات به صورت کاربرد در ترکیب شناختی-نانو به صورت مواد و کاربرد در ترکیب نانوزیستی به صورت مواد در ترکیب نانواطلاعات به صورت ابزار و فن و در ترکیب های شناختی اطلاعات و اطلاعات زیستی به صورت فن است.

هدف: این پژوهش قصد دارد ماهیت میان رشتگی مقاله های چهار حوزه نانو، زیستی، شناختی و اطلاعات را براساس تکنیک هم استنادی شناسایی کند. روش: این پژوهش به لحاظ هدف، کاربردی و ازنظر روش، توصیفی بوده و از تکنیک هم استنادی استفاده کرد. جامعه آماری، مقاله های ایران به زبان انگلیسی در قالب مقاله در چهار حوزه فناوری نانو (21393 مقاله)، زیستی(27578)، شناختی (16358) و اطلاعات (3535) سال های ۲۰۰1 تا ۲۰۱۵ که در اسکوپوس نمایه شده است. شاخص های مورداستفاده شامل تأثیرگذاری و تأثیرپذیری، شاخص شمول (دربردارندگی)، نظریه گراف، درخت پوشای بیشینه و کمینه است. یافته ها: بالاترین امتیاز شاخص شمول متعلق به حوزه اطلاعات در ترکیب «اطلاعات - زیستی» است. بالاترین تعداد استناد مشترک، مربوط به ترکیب حوزه های «نانو - اطلاعات - زیستی» است. تأثیرپذیری حوزه اطلاعات از سایر حوزه ها و تأثیرگذاری حوزه نانو بر سایر حوزه ها بیشتر است. نتیجه گیری: دو حوزه نانو و زیستی به میزان زیادی این قابلیت را دارند که از آثار نویسندگان مشترکی جهت استناد به مقاله های خود بهره مند شوند. در ترکیب سه گانه «نانو - اطلاعات - زیستی»، از بُعد استناد بین نویسندگان مشترک، هماهنگی یا میان رشتگی بیشتری دیده می شود و امکان بیشتری جهت بهره گیری از آثار نویسندگان به منظور استناددهی در مقاله های خود را دارند.

تراانسان گرایی یک نظام و جنبش فکری است که از استفاده از فناوری برای ارتقای توانایی جسمانی و شناختی بشر حمایت می کند و پیش بینی می نماید که انسان ها، در نهایت می توانند آن چنان نسبت به انسان های فعلی ارتقا بیابند که بتوان آن ها را پساانسان نامید. یکی از خاستگاه هایی که از ظرفیت بالایی در مقوله ترابشریت برخوردار است، بخش نظامی یا دفاعی است و این نوشتار نیز به منظور آشنایی با جریان تراانسان گرایی و کاربردهایی که می تواند در بخش های نظامی و دفاعی داشته باشد، انجام شده است. امروزه، با توجه به گستردگی ماموریت های نیروی انتظامی، استفاده از فناوری های روز یک ضرورت غیر قابل انکار است. فناوری های نوین با تغییر دامنه مرزهای متعارف محیط عملیاتی پلیس، تهدیدها و فرصت های جدیدی را پیش روی این سازمان قرار داده است و آگاهی از وقوع چنین تغییراتی موجب می شود تا در پاسخ های راهبردی ناجا به شرایط جدید، تغییرات متناسبی صورت پذیرد. تراانسان گرایی بر اساس فناوری های جدید و پیشرفته ای می گیرد که از جمله اهداف آنها جاودانه کردن گونه بشر با استفاده از فناوری های نوین است. برخی قدرتها کارکردهای تراانسان گرایی را در بخش های نظامی و دفاعی دنبال نموده و در این زمینه تحقیقات و اقدامات وسیعی را به منظور کسب برتری نظامی بر سایر کشورها انجام داده و به پیشرفت های چشمگیری نیز نائل آمده اند. به عنوان نمونه، در زمینه کاربردهای ارتقای توانایی های حسی و جسمی و شناختی بشر می توان به ابر سربازها با مهارتهای شناختی بالا اشاره کرد که درد، ترس و خستگی را احساس نمی کنند و بیش از آنکه شبیه انسان باشند، نوعی ماشین به شمار می روند. از این رو، وزارت دفاع آمریکا به دنبال خلق سربازانی است که بتوانند بدون هیچ ترس یا ندامتی آدم بکشند و بدون خستگی بجنگند. این پژوهش به صورت توصیفی، با استفاده از منابع مختلف، به تاریخچه و اهداف تراانسان گرایی پرداخته و فناوری های مربوط به آن را مورد بررسی قرار داده و کاربردها و استفاده های این فناوری ها در حوزه نظامی و انتظامی را نیز شرح می دهد. شناختفناورى هاى نوین، چالش ها و فرصت هاى جدید امنیتى انتظامى و پیامدهای تراانسان گرایی بر مفهوم نظم و امنیت اجتماعی، موضوعاتی هستند که می توانند در زمینه شناخت و به کارگیری این فناوری های نوین در حوزه ماموریت های پلیسی و درنهایت، پیشگیری از جرائم و همچنین، پیگیری جرائم موثر واقع شوند.