زبان وام دهنده

ظهور وام واژه ها از نخستین تبعات برخورد دو جامعه زبانی است. در سال های اخیر، پژوهش های فراوانی در باب ماهیت و کاربرد وام واژه ها در چارچوب مطالعات جامعه شناختی زبان صورت گرفته است. گاه استفاده پرتکرار و آگاهانه از وام واژه ها در متون ادبی بازتاب سبک و نیت نویسنده است که باید در فرآیند ترجمه و شیوه انتقال وام واژه ها به متن ترجمه لحاظ شود. پژوهش حاضر بر آن است تا، بر مبنای روشی تحلیلی-توصیفی، ضمن ذکر اهمیت وام واژه ها در متون ادبی و نحوه بازنمایی آنها در ترجمه این متون، به بررسی موردی ترجمه رمان امریکایی عطر سنبل، عطر کاج نوشته فیروزه جزایری دوما بپردازد. به این منظور، تعداد 148 وام واژه از این رمان استخراج شده و شیوه ترجمه آنها به فارسی، با در نظر گرفتن سه متغیرِ زبان وام دهنده، حوزه های معناییِ وام واژه ها و راهکارهای ترجمه، مورد مطالعه قرار گرفت. داده های پژوهش نشان می دهند که دو راهکار معادل گزینی و تعریف در اولویت انتخاب های مترجم قرار گرفته اند و این امر اغلب به کم رنگ شدن نقش فرهنگی وام واژه ها و نادیده گرفتن نیت نویسنده متن مبدأ از انتخاب واژه های غیرانگلیسی منجر شده است.

می دانیم که زبان ها در ذات خود تحول و تحرک دارند. به همین سبب، تحرک و تحول واژه ها به اقتضای نیاز اجتماعی، فرهنگی، تاریخی و غیره نیز امری بدیهی است. تماس زبان ها و فرهنگ های مختلف در طول تاریخ منجر به سفر این کلمات از زبانی به زبان دیگر می شود که همین امر گاه باعث تحولات زبانی و آوایی می شود. حضور واژه های فرانسوی در فارسی به عنوان بیشترین واژه مسافر در میان زبان های اروپایی در زبان فارسی همین رویکرد را دنبال می کند. این واژه ها به دلیل تماس های زبانی و فرهنگی با توجه به علت های مختلف در زبان فارسی زیست کرده و یا زیست می کنند. نابرابری تعداد واژه های مسافر و ورود این میزان واژه از زبان فرانسه به فارسی دلایل تاریخی دارد که خود معلولی از تماس زبانی هستند. علی رغم وجود معادل های مناسب، واژه های مسافری نیز یافت می شوند که هنوز در زبان فارسی به زیست خود ادامه می دهند و آن نیز دلایل خاص خود را دارد. اما از میزان حضور این کلمات، دلیل حضور کم و زیاد بعضی از آن ها در برخی از حوزه های تخصصی اطلاعات درستی در دست نیست. در این مقاله با تکیه بر نظریه گلیسون و استفاده از ۱۵۷۷ واژه تخصصی در فرهنگ واژه های فرانسه در فارسی ندا، حوزه های این واژه ها را با روش تحلیلی آماری بررسی می کنیم. این جستار، با به دست آوردن درصد واژه هایی که در هر حوزه وجود دارد به تحلیل علل ورود آن ها در زبان فارسی خواهد پرداخت.