فاطمه خموش

آنتوان دو سنت اگزوپری از نویسندگان نام آشنای ادبیات فرانسه در قرن بیستم است. کتاب شازده کوچولو، پرخواننده ترین اثر وی، به اکثر زبان های زنده دنیا ترجمه شده است. در ایران برای اولین بار در سال 1333 محمد قاضی این کتاب را به زبان فارسی برگرداند. با خواندن این کتاب و از خلال گفت و گوهای شازده کوچولو و خلبان، خواننده به مفاهیم و توصیه های اخلاقی همسو با تعالیم دین اسلام پی می برد. این پژوهش با تکیه بر اصول مکتب آمریکایی ادبیات تطبیقی و با استفاده از نظریه «تشابهات بدون ارتباطات» فرانسوا یوست، سعی دارد که ارتباط میان مفاهیم اخلاقی مطرح شده در این داستان را با معادل های آن در آیات قرآن و روایات اسلامی بررسی کند. یافته های این مقاله که با روش توصیفی-تحلیلی به دست آمده است، نشان می دهد که توصیه های اخلاقی اگزوپری در این داستان بیشتر در حوزه قواعد زندگی شخصی هر انسانی چون داشتن برنامه و هدف، صبوری، رعایت نظافت و اهمیت دوستی و... ظهور پیدا کرده است. نویسنده با بیان این مفاهیم به دنبال گشایش راهی برای نجات انسان ها و بهبود شرایط زندگی آن ها بوده است که با هدف دین اسلام کاملاً منطبق است و مشابهات آن در آیات قرآن و روایات اسلامی قابل مشاهده است.

می دانیم که زبان ها در ذات خود تحول و تحرک دارند. به همین سبب، تحرک و تحول واژه ها به اقتضای نیاز اجتماعی، فرهنگی، تاریخی و غیره نیز امری بدیهی است. تماس زبان ها و فرهنگ های مختلف در طول تاریخ منجر به سفر این کلمات از زبانی به زبان دیگر می شود که همین امر گاه باعث تحولات زبانی و آوایی می شود. حضور واژه های فرانسوی در فارسی به عنوان بیشترین واژه مسافر در میان زبان های اروپایی در زبان فارسی همین رویکرد را دنبال می کند. این واژه ها به دلیل تماس های زبانی و فرهنگی با توجه به علت های مختلف در زبان فارسی زیست کرده و یا زیست می کنند. نابرابری تعداد واژه های مسافر و ورود این میزان واژه از زبان فرانسه به فارسی دلایل تاریخی دارد که خود معلولی از تماس زبانی هستند. علی رغم وجود معادل های مناسب، واژه های مسافری نیز یافت می شوند که هنوز در زبان فارسی به زیست خود ادامه می دهند و آن نیز دلایل خاص خود را دارد. اما از میزان حضور این کلمات، دلیل حضور کم و زیاد بعضی از آن ها در برخی از حوزه های تخصصی اطلاعات درستی در دست نیست. در این مقاله با تکیه بر نظریه گلیسون و استفاده از ۱۵۷۷ واژه تخصصی در فرهنگ واژه های فرانسه در فارسی ندا، حوزه های این واژه ها را با روش تحلیلی آماری بررسی می کنیم. این جستار، با به دست آوردن درصد واژه هایی که در هر حوزه وجود دارد به تحلیل علل ورود آن ها در زبان فارسی خواهد پرداخت.