هویت

هدف از پژوهش حاضر، مطالعه رابطه میان میزان استفاده از انواع رسانه ها (رسانه های جمعی و فناوری های جدید ارتباطی) با هویت و سبک زندگی دختران و پسران جوان است. این پژوهش با رویکرد کمی و روش پیمایشی انجام گرفته و در آن از ابزار پرسشنامه استفاده شده است. جامعه آماری آن شامل جوانان 18-29 ساله شهر شیراز می باشد. حجم نمونه بر اساس جدول لین با 3درصد خطای نمونه گیری و 95درصد اطمینان 888 نفر برآورد شد. شیوه نمونه گیری، نمونه گیری طبقه ای تصادفی چند مرحله ای بوده است. یافته های پژوهش ضمن تأیید تفاوت سبک زندگی دختران و پسران، بیانگر آن است که فناوری های جدید ارتباطی با هویت ملی و دینی و سبک زندگی دختران و پسران هر دو، معنادار بوده ، اما رسانه های جمعی داخلی تنها با هویت و سبک زندگی دختران دارای رابطه است. هم چنین از بین ابعاد مختلف هویت، هویت ملی و دینی فقط در مورد دختران رابطه معناداری با پذیرش سبک زندگی جدید داشته است. در مجموع یافته ها حاکی از آن است که رسانه ها نقش مؤثرتری در دگرگونی هویت و سبک زندگی دختران نسبت به پسران ایفا کرده اند.

تأثیر مهاجرت های بین المللی را می توان در بعد کلان آن با تغییراتی در سطوح اقتصادی و سیاسی جوامع و در بعد خرد، با چگونگی انطباق مهاجران و ویژگی های هویتی آنها بررسی کرد. در بررسی تأثیر مهاجرت بر هویت افراد، ویژگی های هویتی مهاجران نسل دوم در مقایسه با نسل اول از پیچیدگی های بیشتری برخوردار است. درحالی که نسل اول مهاجران در ایران به دنیا آمده و رشد کرده اند و خود را ایرانی می دانند، نسل دوم یا در کشور میزبان متولد شده اند یا در اوایل دوران کودکی به آن کشور رفته اند و در فضای بینابینی فرهنگی جامعه مبدأ و جامعه میزبان اجتماعی شده اند؛ به همین دلیل نسل دوم مهاجران الگوی تطبیقی و هویتی متفاوتی خواهند داشت. در پژوهش حاضر با استفاده از روش کیفی و مصاحبه با متخصصان این حوزه در خارج از کشور ،ابعاد گوناگون هویت نسل دوم مهاجران بررسی شده است. نتایج نشان می دهد، مهاجران نسل دوم در دوران کودکی به ابعاد هویت بخش جامعه میزبان تعهد بیشتری دارند و از آنجا که در بررسی ارزیابی فایده، هویت ایرانی با تأیید اجتماعی همراه نیست، مهاجران نسل دوم عموماً مطابق با انتظارات افراد جامعه میزبان رفتار می کنند؛ اما همین افراد در دوران نوجوانی و جوانی، تعلق عاطفی بیشتری نسبت به ایران پیدا می کنند و با نگاهی بازاندیشانه می کوشند عناصر فرهنگی جامعه میزبان را با فرهنگ ایرانی ترکیب کنند.

هدف پژوهش حاضر بررسی میزان تأکید کتاب های فارسی، تاریخ و تعلیمات اجتماعی دوره راهنمایی بر هویت اسلامی ایرانی است سؤال اصلی این پژوهش عبارت است از اینکه «کتاب های تعلیمات اجتماعی، تاریخ و فارسی دوره راهنمایی تا چه میزان بر مؤلفه های هویت اسلامی ایرانی تأکید دارند؟» روش پژوهش در این تحقیق، تحلیل محتوای کمی و تحلیل کیفی بخشی بوده است. جامعه آماری در پژوهش حاضر عبارتند از کتاب های فارسی، تاریخ و تعلیمات اجتماعی پایه های اول، دوم و سوم دوره راهنمایی که در مجموع مشتمل بر نه جلد و 1048 صفحه می باشد. روش نمونه گیری در این پژوهش نمونه گیری تصادفی ساده بوده که در کل حجم نمونه مشتمل بر 198 صفحه می باشد. ابزار اندازه گیری در این پژوهش لیست محقق ساخته سنجش هویت اسلامی ایرانی است. برای تجزیه و تحلیل داده ها از شاخص آمار توصیفی شامل درصد، میانگین و جدول استفاده شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد به لحاظ تأکید بر مؤلفه های هویت ایرانی اسلامی سه کتاب تاریخ با میانگین 73/47% در رتبه اول، سه کتاب فارسی با میانگین 56/22% در رتبه دوم و سه کتاب تعلیمات اجتماعی با میانگین 33/10% در رتبه سوم قرار دارند.

مفهوم هویت یکی از پیچیده ترین مفاهیم علوم اجتماعی است و طرح مباحثی در باب منشاء و چگونگی پیدایش و تداوم هویت های جمعی کلان چون هویت ملی و هویت تاریخی بر گستردگی و پیچیدگی آن افزوده است. لذا در تبیین و تحلیل رهیافت های جدید هویتی بایسته است نگاه ویژه ای به داده های تاریخی در تمام شعب آن از جمله تاریخ نگاری محلی داشته باشیم. تاریخ نگاران محلی در سده های نخستین اسلامی با الهام از شاخصه های هویت ایرانی و به منظور حراست از میراث های منطقه ای که برخوردار از علقه ها بومی و محلی بود به خلق آثاری در حوزه تواریخ محلی دست زدند که در بسیاری موارد نسبت مستقیم با تاریخ ایران دارد و در نگاهی صورت شناسانه به تواریخ محلی طبقاتی، تواریخ محلی مزارات، تواریخ محلی ایلی و غیره قابل تقسیم است. در نوشتار حاضر درصدد این هستیم که با عطف توجه به مسائل نظری هویت به بررسی هویت ایرانی و تاریخ نگاری ایرانی بر پایه تاریخ نگاشته های محلی از ابتدای ظهور اسلام در ایران تا قرن هفتم هجری بپردازیم و ضمن سنجش عناصر هویت گرا در این گونه تواریخ، از یک سو سیر تداوم سرزمینی، سیاسی و فرهنگی ایران را که مهم ترین شاخص های هویتی آن است بکاویم و از سوی دیگر نقش و جایگاه تاریخ نگاری محلی را به عنوان شعبه ای مهم در تاریخ نگاری ایرانی اسلامی مشخص کنیم.

این نوشتار مستخرج از پژوهشی تجربی است که با هدف بررسی تأثیر و نقش دانشگاه آزاد اسلامی بر همبستگی اجتماعی دانشجویان در سطح ملی انجام شده است. فرض کلی محقق آن بود که حضور در دانشگاه و گذراندن دوره دانشجویی موجب تغییرات معنی داری در شاخص های همبستگی اجتماعی دانشجویان در سطح اجتماع ملی (همبستگی ملی) خواهد شد. محقق پس از مرور نظریه های جامعه شناختی، همبستگی اجتماعی در سطح فردی، گروهی و نظام اجتماعی مفاهیم نُه گانه ای را به عنوان ابعاد همبستگی ملی در نظر گرفته و پرسشنامه ای را برای سنجش تجربی (پیمایش) طراحی کرده است. این شاخص ها در حجم نمونه ای از ۳۱۳ نفر از دانشجویان شش واحد دانشگاهی دانشگاه آزاد اسلامی از کل کشور با روش نمونه گیری سهمیه ای و سپس تصادفی مورد پرسش قرار گرفته است. نمونه های پژوهش با اتخاذ رویکرد مقایسه ای، شامل دو بخش دانشجویان نیمسال اول و هشتم بوده و میانگین ابعاد نُه گانه همبستگی در هر دو گروه مقایسه شده اند. نتایج نشان می دهند که در هشت بُعد از شاخص ها، تفاوت معنی داری میان دو گروه دانشجویان نیمسال اول و هشتم وجود ندارد. بنابراین دانشگاه تأثیری بر همبستگی اجتماعی دانشجویان ندارد.

کشور دربرگیرنده واحدهای سیاسی جغرافیایی مستقلی است که برجسته ترین تقسیم بندی جهان کنونی را شکل می دهند و این پدیده هم زمان با شکل گیری سیاسی ایران در دوره هخامنشیان واقعیت پیدا کرد. اینکه چه عامل و یا عواملی موجب پیدایش و سپس استمرار و تداوم موجودیت کشور می شود؛ علت وجودی و علت بقای کشور است. به لحاظ علمی برخی اندیشمندان و صاحب نظران ایرانی و خارجی در ارتباط با مبانی هویتی، علت وجودی و بقای ایران اظهارنظر کرده اند. هر یک از پژوهش ها بنا به استنباط و زمینه های کاری اندیشمندان، عامل و یا مجموعه عواملی را درخصوص مبانی هویت ایرانی پررنگ جلوه داده اند. با توجه به اهمیت موضوع، سؤال اصلی پژوهش این است که بنیادهای علت وجودی و بقای کشور در ایران کدام اند و آیا مجموعه این عوامل به یک میزان در پیدایش و تداوم آن اثرگذار بوده اند؟ روش به کار گرفته شده در این مقاله توصیفی تحلیلی است و نتایج به دست آمده مؤید آن است که ایران دارای عناصر چندگانه در علت وجودی و بقای خود است.

ادراکات و تصورات متقابلی که گروه ها از یکدیگر دارند یکی از عوامل تعیین کننده در تقویت و یا تضعیف مبانی هویت جمعی است و در چارچوبی کلان در زمره مباحث روان شناسی اجتماعی قرار می گیرد. میزان شناخت و نحوه ادراک افراد یک جامعه از یکدیگر مبنای اصلی تعامل آنها با یکدیگر است. این که ما دیگران را چگونه مورد فهم و ارزیابی قرار می دهیم نقش شایان توجهی در برقراری ارتباط، دوری گزیدن و یا نفی و حتی حذف دیگران دارد. اصولاً انسان ها در قبال دیگران همان گونه رفتار می کنند که می اندیشند و متأثر از نقش ذهنیت و جهت گیری های ذهنی خود، چیزهایی را می بینند، که «باید» ببینند ترکیب شناخت ها (اعتقادات و باورها)، احساسات (هیجان ها و عواطف) و آمادگی برای عمل (تمایلات) نسبت به پدیده های معین و دیگران در چگونگی کنش و واکنش ما تأثیر قابل ملاحظه ای دارد.مردم ایران در تجربه طولانی زندگی جمعی خود دارای حافظه تاریخی مشترکی هستند که در آن افتخارات و رنج های مشترک، شکست ها و موفقیت های بزرگ، و به طور کلی یک جغرافیای تاریخی همیشه رقم خورده است. در این میان، نقش ادراکات و تصورات متقابلی که گروه ها از یکدیگر دارند، یکی از عواملی تعیین کننده در تقویت و یا تضعیف مبانی زمینه ها عینی و ذهنی همگرایی و همبستگی ملی می باشد. در شرایط کنونی، تفکرات قالبی و پیشداوری ها در مناسبات بین افراد، طوایف، اقوام و گروه های ایرانی نقش مؤثری ایفا می کند و فهم دقیق ابعاد و زوایای این مسئله می تواند ما را در رفع بسیاری از سوءتفاهم ها و تحکیم مبانی هویت ملی و رفع زمینه های بهره برداری نیروهای بیگانه بیش از پیش یاری کند. در پژوهش حاضر تلاش خواهد شد با تمرکز بر فهم زمینه های عینی و ذهنی شکل گیری و کاربرد تصورات قالبی و پیشداوری های برآمده از آن، ابعاد و پیامدهای این مسئله در ارتباط با هویت ملی مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد.در این پژوهش تلاش خواهد شد ضمن تشریح پدیده تصورات قالبی و بهره گیری از نظریه های مختلف برای فهم مسئله، رابطه میان احساس تعلق هویتی و میزان تصورات قالبی و پیشداوری از طریق روش پیشمایشی مورد سنجش قرار گیرد.

اعتقادات مذهبی در حافظه جمعی جامعه، از گذشته در قالب نماد محفوظ مانده و در آثار هنری نمود بصری یافته است. در این مقاله با بررسی ادیان و اعتقادات ایرانی میتراییسم و زرتشتی در بستر تاریخی گذار به دوران اسلامی و با شناخت آموزه ها و تعالیم و آثار شکل گرفته تحت عنوان هنر این ادیان، ارتباطات درونی میان نمادهای نظری، بصری و زیبایی شناسی آنها و نمادهای اصلی موجود در آثار ایرانی بررسی شده است. از این رو نویسندگان مقاله با روش تحلیل و مقایسه اسناد هنر ایران به بررسی مبانی نظری و اعتقادات جاری در ادیان مورد بحث پرداخته اند و پس از استخراج نشانه های نظری پشتیبانی کننده نمادها، مؤلفه های قابل تصویرگری در آنها را مطرح کرده اند. با بررسی ساختار تاریخی فرهنگی، لایه های معنایی مستتر بنیان اعتقادی محکمی، در پس هر یک از نشانه های موجود یافته شده که مبین نقش سازنده ادیان ایرانی در نشانه های بصری گرافیک معاصرمان است. مقاله حاضر کوششی برای بازخوانی هویت ایرانی با تکیه بر نقش سازنده نشانه ها و نمادهای به جای مانده از ادیان و آیین های ایرانی است، به طوری که رهاورد کاربرد این نشانه ها در آثار گرافیک هنری که خود نقش رسانه در جامعه را ایفا می کند، حفظ و تقویت همبستگی و انسجام فرهنگ ملی ایرانیان است. جهت بررسی هویت اجزای سازنده گرافیک ایران، یک جامعه نمونه از آثار هنرمندان نسل های مختلف گرافیک ایران متشکل از: استاد قباد شیوا، استاد فرشید مثقالی، فرزاد ادیبی، رضا عابدینی و ایمان راد انتخاب شده است. در ادامه نمادهای برگرفته از هنر ایرانی که طی مطالعه در بخش بررسی ادیان استخراج شده در آثار افراد جامعه نمونه مورد سنجش آماری قرار گرفته و نتایج به دست آمده در جدول شماره ۱ ارائه شده است.

این مقاله در نظر دارد تأثیر مهاجرت بین المللی را بر هویت مورد بررسی قرار دهد. مهاجرت معمولاً فرصت ها و زمینه های قابل توجهی را برای ایجاد تغییر فراهم می آورد. بدین ترتیب، پرسش کلیدی این است که آیا مهاجرت به ایجاد تغییر در هویت منجر می شود؟ پدیده مهاجرت چه نقشی در زندگی آن دسته از مهاجرینی ایفا می کند که الگوهای کاملاً متفاوتی از هویت را در کشورهای مبدأ و مقصد مهاجرت تجربه می کنند؟ به علاوه، چه عوامل دیگری در فرایند انتقال هویت پس از مهاجرت نقش تعیین کننده ای دارند؟ در این مطالعه، با استفاده از الگوی پیشنهادی جمعیت شناس برجسته معاصر، کینگیسلی دیویس، هویت جنسیتی بر پایه مشارکت زنان در بازار کار مورد توجه می باشد. به عقیده دیویس، بخش قابل ملاحظه ای از تغییرات در هویت و نقش های جنسیتی را باید در رشد فزاینده مشارکت زنان در بازار کار طی دهه های اخیر جستجو کرد. روش پژوهش مورد استفاده در این مقاله، ترکیبی از بررسی اسنادی و روش تجزیه و تحلیل های آماری و تجربی است. تجزیه و تحلیل های این پژوهش بر دو نکته اساسی تأکید دارند: نخست آنکه، مناسبات بین مهاجرت و هویت را می توان تاحد زیادی در چارچوب مدل نظری «فاصله فرهنگی اجتماعی» بین مبدأ و مقصد مهاجرت تبیین کرد. درواقع، نتایج این پژوهش نشان می دهد که بین این فاصله فرهنگی اجتماعی و شدت تأثیر مهاجرت در ایجاد تغییر در هویت رابطه ای معکوس وجود دارد. دوم آنکه، عواملی همچون مهارت زبانی و طول اقامت در جامعه جدید، نقش مثبتی در وضعیت تمامی مهاجرین (متعلق به کلیه گروه های قومی و نژادی) دارند؛ با این همه، شدت تأثیر این دو عامل حیاتی نیز ارتباط مستقیم با فاصله فرهنگی اجتماعی بین مبدأ و مقصد مهاجرت در زمینه هویت دارد. درواقع، این امر نشان دهنده نقش تعیین کننده این دو عامل در کاهش دادن شکاف فرهنگی اجتماعی بین مبدأ و مقصد مهاجرت در جریان زندگی مهاجرین و افزایش موفقیت آنان در جامعه جدید می باشد.

هویت، مجموعه ای از صفات و مشخصاتی است که باعث تشخص یک فرد یا اجتماع از افراد و جوامع دیگر می شود، معنا در مکان، علاوه بر ویژگی های بصری، متأثر از تعاملات متقابل انسان ها، رفتار و فعالیت هاست. هویت در مکان ها به واسطه ایجاد و تداعی خاطرات عمومی در استفاده کنندگان، دلبستگی را در آنها به وجود آورده و این حس مکان است. برای ;iرسیدن به پاسخ این پرسش که آیا بازار نمونه مکانیِ هویت ملی است، این مقاله ضمن اشاره مختصر به عوامل به وجود آورنده معنا در مکان، به ارائه مفاهیمی چون مکان، هویت و هویت ملی و خاطره پرداخته وآنچه از طریق پرسشنامه و روش روان شناسی بوم شناسی حاصل شده، در بازار کرمانشاه به عنوان یکی از مهم ترین فضاهای شهری دارای هویت ملی و فرهنگی به عنوان مورد پژوهی کاربست یافته است. نتایج پژوهش نشان می دهد مکان، ماهیتی است پویا و هویتی مکنون که در نتیجه فعالیت ها و رفتارها، تجارب و خاطره ها، حس مکان و در نهایت هویت در آن پدیدار می شود. همچنین بازار به عنوان مکانی واجد مؤلفه های سازنده معنا، هویتِ ایرانی ماست که در یک استمرار تاریخی شکل می گیرد و در عین پویایی، خود را در صور کالبدی، هنر و معماری این سرزمین نمایان می کند .

انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی بدون تردید نقش بسزایی در شکل گیری هویت جدیدی بین مردم ایران داشتند. پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی روند تحول و شکل گیری هویت جدید بین مردم ایران در دهه اول انقلاب را مطالعه می کند و به این سؤال پاسخ می دهد که جنگ تحمیلی چه تحولی در هویت جامعه ایران ایجاد کرد؟ در پاسخ به این پرسش که هویت ها چگونه دستمایه های تغییر در منافع را فراهم می نمایند سازه انگاری پاسخ ارزشمدارانه ایی را پیشنهاد می نماید .طبق دیدگاه سازه انگاران ایده ها و ارزش های جدید در هر دوره و زمانی امکان تغییر نوع هویت را به وجود می آورند و به نوبه خود این تغییرهویت، منجر به تغییر در سیاست ها و منافع خواهد شد. طبق دیدگاه سازه انگاران ایده های جدید در هر دوره و زمانی امکان تغییر نوع هویت را به وجود می آورند و این تغییر هویت منجر به تغییر در سیاست ها و منافع خواهد شد. هویت در ایران در طول اعصار مختلف با توجه به شکل گیری سازه های جدید تغییر یافته است. به طور کلی می توان گفت که جنگ تحمیلی توانست با ایجاد سازه های ارزشی جدید همچون معنویت گرایی، فرهنگ شهادت طلبی، الگوپذیری، تسلیم ناپذیری در مقابل دشمن، مبارزه با نظام سلطه و خودباوری، فضای ذهنی مشترکی را بین مردم شکل دهد و منجر به شکل گیری هویت جدیدی بین آنها شود.

این مقاله با تکیه بر متغیر واسط زبان، به بررسی رابطه میدان گفتمانی رسانه ای غرب و گفتمان خود دیگرساز شرق شناسی در ارتباط با ایران می پردازد. با بهره آزادانه از مفاهیم نظریه زبانی بوردیو و نیز تحلیل گفتمان انتقادی می توان گفت میدان گفتمانی رسانه در غرب متأثر از میدان گفتمانی سیاسی بوده و سوژه رسانه ای غرب نه سوژه ای خودمختار بلکه محصور گفتمان غالب در این جوامع در مورد ایران پساانقلاب است. بررسی نمونه هایی از متن های سرمقاله های نشریه ها و مستندهای سیاسی برجسته رسانه های غربی نشان می دهد میدان رسانه ای همسو با میدان سیاسی، زبانی برجسته سازی شده را بازتولید و منتشر می کند و مفاهیم و گزاره های آن همان «بازار زبانی» گفتمان ریشه دار شرق شناسی را از رهگذر مفصل بندی دال های جدیدی چون تروریسم، سلاح هسته ای، غیر دموکراتیک بودن و... بازتولید می کند. حاصل آنکه در این میدان نیز گفتمان مسلط سیاسی غرب، «هویت خود را از رهگذر زبان منتشر و ایران را به مثابه «دیگری» غرب بازنمایی و طرد می کند.

در مقاله حاضر برای بررسی تأثیر فضای مجازی بر  تحولات هویت ملی در پرتو «تحقیقات میان رشته ای» تعداد 918 نمونه تعیین و اطلاعات به دست آمده از آنان، در اواخر پاییز و اوایل زمستان 1390 جمع آوری و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج مدل نهایی نشان داد 64 درصد از تحولات و تغییرات (تقویت یا تضعیف) متغیر هویت ملی در نزد شهروندان تهرانی تحت تأثیر همزمان هفت متغیر قراردارد که در بین متغیرهای مذکور متغیرهای ویژگی های زمینه ای با (81/0-)، نگرش به رسانه مجازی با (51/0-)، در معرض رسانه بودن با (26/0-) بیشترین اثر علی معکوس را بر متغیر وابسته، یعنی هویت ملی دارد.

با وجود تفاسیر متنوع از جهانی شدن، می توان این مفهوم را در مسیر تحولات ادواری تجدد، درک کرد. جهانی شدن در چالش با هویت های فرهنگی در صدد تعلیق و بازتعریف آنها در سیر تک خطی تاریخ غربی است. این مقاله در پی آن است که با بررسی ابعاد اصلی انقلاب اسلامی ایران به عنوان پدیده ای که در سیر هویت یابی دینی ایرانیان به وقوع پیوست، به قابلیت هایی از انقلاب اسلامی و گفتمان هویتی برساخته آن اشاره کند که در عصر جهانی شدن آن را از تناقض های درونیِ جهانی شدن، برای ساخت تمدنی غایت مند برکنار می دارد. بدین منظور ابعاد مختلف پارادایم های هویت اسلامی و هویت تجددی مقایسه شده و قابلیت های این دو گفتمان برای رقم زدن دوره ای جدید از سرنوشت بشر نشان داده می شود. ابتدا هستی شناسی مادی و سکولار غربی در برابر نگاه توحیدی انقلاب اسلامی بررسی می شود؛ سپس معرفت شناسی غربی جدا از وحی که در بن بست نسبیّت گرفتار شده در برابر معرفت شناسی متصل به وحی و سنت اجتهادی شیعه قرار می گیرد. در غایت شناسی، قابلیت های چشم انداز تاریخی شیعه که در گفتمان مهدویت تبلور می یابد، در مقابل انواع بن بست های ادواری تجددی ارزیابی می شود. در نهایت انسان شناسی غربی (اومانسیم) مورد توجه قرار گرفته و پاسخ هویت اسلامی به این مسئله که آیا انسان میزان همه چیز است، تبیین می شود. البته در این حوزه ها تداوم پیش فرض های تجددی که در گفتمان جهانی شدن به صورت تطوریافته ای متبلور شده اند، نشان داده شده است.

گسترش آموزش عالی یکی از مهم ترین شاخص های عصر کنونی می باشد که مورد بحث بسیاری از دانشمندان قرار گرفته است. انگیزه اصلی تقویت نظام های آموزش عالی در فراهم آوردن کادر آموزش دیده نهفته است. اما از طرف دیگر گسترش آموزش عالی می تواند کارکردهای متنوعی داشته و به همبستگی ملی نیز کمک نماید. در این راستا انتظار می رود که آموزش عالی وسیله برای توسعه و آموزش مهارت ها و نگرش هایی باشد که نسل آتی در اجتماع به طور مناسبی برای شکل گیری ملت و دولت بدان نیازمند است. در این مقاله نقش عناصر مختلف آموزش عالی از جمله شیوه پذیرش و گزینش دانشجو بر همبستگی ملی مورد توجه قرار گرفته است. لذا در این مقاله به بررسی رابطه این نوع شیوه پذیرش دانشجو و تأثیر آن در همبستگی ملی پرداخته شده است. در پژوهش حاضر دو گروه از مدیران آموزش عالی در وزارت علوم و دانشجویان چهار دانشگاه الزهرا، شیراز، هرمزگان و مازندران مورد نظرخواهی قرار گرفتند. براساس یافته های پژوهش، در سال 1388، تعداد پذیرفته شدگان بومی 9/73% بوده که 91/55% آن در دوره روزانه، 74/78% در دوره شبانه، 41/90% در دانشگاه پیام نور و 68/52% از دانشجویان در دوره غیرانتفاعی پذیرفته شدند. به هر جهت از منظر متقاضیان آموزش (دانشجویان) و عرضه کنندگان (مدیران آموزش عالی)، پذیرش دانشجویان بومی، مانعی برای تبادل فرهنگ ها و خرده فرهنگ ها محسوب می شود؛ و منجر به شناخت کمتر اقوام از یکدیگر شده که این امر به انسجام و همبستگی ملی خدشه وارد خواهد ساخت.

هویت دینی در زندگی فردی و اجتماعی انسان نقش مهمی دارد و در عصر کنونی، به دلایلی چون گسترش ارتباطات جهانی به ویژه از طریق اینترنت، مخاطراتی آن را تهدید می کند؛ به همین دلیل، به یکی از موضوعات پژوهش جامعه شناختی تبدیل شده است. هدف اساسی مقاله حاضر، بررسی رابطه بین مدت، میزان، نوع استفاده از اینترنت و پایگاه اجتماعی اقتصادی کاربران دانشجو با هویت دینی آنان، به عنوان یکی از قشرهای مهم و غالب ترین مصرف کنندگان اینترنت در ایران است. نتایج یافته های پیمایش در میان دانشجویان دانشگاه مازندران بیانگر میزان بالای هویت دینی در میان آنان است. هم چنین، مدت، میزان، نوع استفاده از اینترنت و پایگاه اجتماعی اقتصادی دانشجویان، رابطه معناداری را با نوع هویت دینی آنان می نمایاند.

ایران نام سرزمین و کشوری است که از دیرگاه تاریخ بر جغرافیای سیاسی جهان نقش بسته و محوریت شاهنامه فردوسی پاسداشت تلاش مردمانی است که برای حفظ این نام کوشیده اند. مفهوم «ایران» بسته به شیوه های گوناگون کشورداری و فرمانروایی دوران باستان در شاهنامه بازتاب های چندگانه ای دارد. کاربردهای این نام و یا قرارگیری آن در کنار مفاهیم جغرافیایی و یا جغرافیایی- سیاسی تعاریف چندگانه ای از ایران در شاهنامه می آفریند. ایران، ایرانشهر و ایران زمین که در شاهنامه و سایر آثار تاریخی و ادبی به کار رفته اند، در برداشت اولیه به نظر می رسند مفاهیمی همانند داشته باشند؛ اما مطالعه شاهنامه و آگاهی های تاریخی به ویژه از دوره ساسانیان تفاوت ماهوی آنها را بر ما آشکار می سازد. فردوسی به خوبی این مفاهیم را می شناخته و در شاهنامه به کار برده است. بنابراین این پژوهش تلاش دارد تا به بررسی و تبیین کارکرد مفهومی ایران و چندگانه گرایی این نام در شاهنامه فردوسی بپردازد.

شناسائی بسترها و عوامل همگرایی و چالش های پیش روی آن یکی از ضرورت های مهم امر سیاستگذاری درباره همبمستگی ملی در  هر کشوری است. در این خصوص با توجه به این که ایران به عنوان کشوری که دارای تنوع ناحیه ای و فرهنگی در درون خود می باشد و این امر هر از چندگاهی به عنوان ابزار ژئوپلیتیک در دست بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای درآمده و برخی از نخبگان نیز در عرصه های مختلف رقابت به ویژه رقابت های سیاسی از آن سود می جویند. از جمله مناطق مهم ایران که تحت تأثیر تحولات تاریخی، دارای برخی تفاوت های فرهنگی در حوزه زبان با ملت ایران شده است، منطقه آذربایجان است. با توجه به وزن ژئوپلیتیک بالای آذربایجان در ایران همگرایی آن از اهمیت بالایی برخوردار است. با توجه به چنین امری است که این پژوهش با هدف بررسی عوامل همگرایی و واگرایی در آذربایجان آغاز شد. روش تحقیق در این مقاله از نوع پیمایشی و ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه ای است. برای این منظور پرسشنامه ای در میان افراد صاحب نظر درباره آذربایجان پخش شد. داده های مورد نظر با استفاده ازآزمون ناپارامتری مورد ارزیابی قرار گرفت؛ نتایج آزمون گویای تأیید فرضیات تحقیق بود. به عبارت دیگر نتایج نشان داد، همگرایی ملی در آذربایجان امری ذاتی و کهن بوده که ریشه در پیوندهای متعدد این منطقه در ابعاد مختلف مذهبی، تاریخی، فرهنگی، اجتماعی و موارد دیگر با ایران دارد، اما واگریی امری عارضی است که در قالب نظریه های مدرن و حوزه ژئوپلیتیک اقوام  قابل تحلیل است.

نسبت حافظه جمعی و فرایند هویت یابی موضوعی مهم است زیرا هر جامعه ای از طریق حافظه جمعی اش خود را تعریف می کند، به دیگران می نمایاند و بدون حافظه جمعی درک کیستی و چیستی افراد و گروه ها میسر نمی شود. حافظه جمعی بقا و ماندگاری صاحبان هویت های جمعی مثل ملت ها را تضمین و مانع میرایی آنها می شود. حافظه جمعی بازدارنده فراموشی گذشته و عامل اتصال آن با حال و انتقال به آینده است و زمانی این ارتباط را برقرار می کند که به طور سازنده برای نسل های بعد روایت شود. حافظه جمعی به منزله پروژه ای هویتی، محصول عاملیت مهم گروه های انسانی است که با الگو قرار دادن کسانی که در فرایند معناسازی درگیر بوده اند روایت های مناسب را بازگو می کند. حافظه جمعی با دخالت در فرایند سیاسی هویت یابی و به مثابه مواد قابل استفاده از گذشته برای توجیه و مشروعیت بخشی به عقاید، دیدگاه ها و نیاز زمان حال خدمت می کند و این مهم را از طریق عینی سازی حافظه جمعی و به واسطه ایجاد پایگاه های حافظه مانند برگزاری مراسم یادبود، ساخت یادمان ها و دیگر اقدامات شهرت آور انجام می دهد.

در دهه اخیر علاوه بر تاثیر برنامه های شبکه های ماهوار ه ای بر نگرش جوانان به مسائل سیاسی، شاهد تغییر در الگوهای فرهنگی جوانان کشور با توجه به جوان بودن جمعیت کشور، نسبت به بسیاری از مسائل از جمله ارزش ها، دین باوری، ملی گرائی، فرهنگ، مد و پوشش و... هستیم. مقاله حاضر به تأثیر رسانه ها بر هویت جوانان و نیز اثرات برنامه های شبکه های ماهواره ای فارسی زبان بر باورهای دینی و ملی جوانان شهرستان اراک می پردازد. این مطالعه به روش پیمایش و جمعیت نمونه 400 نفری و جامعه آماری 16تا 24سال صورت گرفته است. نتایج ضریب همبستگی شاخص نقش ماهواره در کاهش گرایش جوانان به ارزش های دینی و فرهنگ ملی در سطح یک درصد، رابطه معناداری نشان می دهد مبنی بر این که هر چه مدت تماشای ماهواره از سوی جوانان افزایش می یابد ارزش های دینی جوانان سست تر و از گرایش آنان به فرهنگ ملی کاسته می شود. در چنین شرایطی، سیاست گذاران فرهنگی جامعه باید حرکت خلاقانه وآگاهانه ای را برای کاهش اثرات منفی برنامه های شبکه های ماهواره در پیش گیرند. در این میان نقش رسانه در تغییرات فرهنگی جامعه و تأثیر گذاری بر مخاطبان بخصوص قشر جوان، محوری اساسی به شمار می رود .