اجماع نخبگان

در تحلیل اولیه، «منفعت ملی» مفهومی بدیهی و غیرقابل تشکیک به نظر می رسد و از این رو بسیاری تحلیل گران روابط بین الملل و سیاست خارجی تلاش کرده اند به مفهوم سازی آن همت گمارند. (تاریخچه) با این وجود، ابهام در ماهیت و جایگاه این مفهوم، می تواند برخی دشواری ها را در طراحی و اجرای سیاست خارجی هر نظام سیاسی از جمله جمهوری اسلامی ایران به وجود آورد. (مسئله) به نظر می رسد، هنوز تحقیق مستقلی برای تأکید بر دشواری های تعریف منفعت ملی به عنوان اصلی ترین چراغ راهنمای سیاست خارجی جمهوری اسلامی صورت نپذیرفته باشد. (پیشینه) از این رو می توان این پرسش را طرح کرد که مهم ترین دشواری ها در تعریف روشن و واضح منفعت ملی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران چه مواردی هستند؟ (سؤال) فقدان ملی فکری کردن، عدم اجماع نخبگان بر سر تعریف مفهوم و مصادیق منفعت ملی، و ابهام در تعریف نسبت آرمان و واقعیت، از جمله مهم ترین مشکلات تعریف منفعت ملی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی است. (فرضیه) این مقاله بر آن است به یک بازتأمل درباره مفهوم منفعت ملی به عنوان رایج ترین مفهوم در توجیه کنش های سیاست خارجی کشور بپردازد. (هدف) این نوشتار در چارچوب زبان شناسی سوسوری، دشواری تعیین رابطه منفعت ملی (به عنوان دال) و مصادیق آن (به عنوان مدلول) را مورد تأکید قرار می دهد. (روش) کشف علل مختلف ابهام در مفهوم منفعت ملی و لزوم در پیش گرفتن یک بازاندیشی جدی و آیین پاکسازی برای ایضاح مفهوم و مصداق آن در سیاست خارجی جمهوری اسلامی از نتایج و دستاوردهای مقاله است. (یافته)

یکی از مسائل و مباحث اساسی ایرانِ امروز، توسعه و چالش های فراروی آن است. از این رو، یکی از دغدغه های اصلی نخبگان علمی، کشف علتها و عوامل توسعه نیافتگی و دستیابی به روش های جبران آن و نیل به توسعه ملی است. این مقاله با عنایت به اهمیت توسعه در ایران امروز، آسیب شناسی پایداری و عدم پایداری توسعه در دوره جمهوری اسلامی را تبیین نموده است. مسئله اساسی این است که ایران در طی چهار دهه اخیر مسئله توسعه و پیشرفت را در کانون توجه خود قرار داده است، اما بنا به دلایل مختلف نتوانسته است توسعه پایدار و مستمری ایجاد نماید. ب بنابراین، این پرسش به ذهن متبادر میگردد که «دلایل ناپایداری فرایند توسعه و فراز و فرودهای غیرمنطقی آن در دوره جمهوری اسلامی را چگونه می توان تبیین نمود؟ پاسخ اولیه به پرسش مذکور در قالب این فرضیه ارائه شده است: به نظر می رسد که فقدان اجماع نخبگان راهبردی در سطح ایده، الگو و نحوه اقدام و تداوم برنامه های توسعه، ضعف در فرایندهای مشارکتی، و تمرکزگرایی به مثابه الزامات پایداری توسعه مبتنی بر تجارب جهانی، سبب ناپایداری توسعه در دوره جمهوری اسلامی ایران شده است. تلاش محقق در این مقاله ناظر بر تبیین این پرسش خواهد بود. در حد توان تلاش خواهد شد، با رویکردی آسیب شناسانه استدلالهای منطقی و ادله های عقلانی برای موضوع مذکور فراهم گردد. این روند مطالعاتی و پژوهشی کمک خواهد کرد تا به درک درستی از فراز و نشیب فرایند توسعه در ایران امروز دست یابیم.