مدیریت زنجیره تامین پایدار

طی سالهای اخیر با تغییر شرایط در بازارهای جهانی و رقابت مابین زنجیره های تأمین، سازمان ها دریافته اند که برای رشد و بقا در محیط پرتلاطم امروزی باید تمام تلاششان را در خلق و حفظ مزیت رقابتی پایدار به کار گیرند. از طرفی فشار مشتریان و خواست ذینفعان، سازمانها را در توجه به مولفه های توسعه پایدار همچون مباحث اجتماعی و زیست محیطی مجاب نموده و موجب پدیدآمدن مفهومی به عنوان مدیریت زنجیره تأمین پایدار گردیده است. تحقیق حاضر از طرفی به تاثیرات عوامل موثر بر مدیریت زنجیره تأمین پایدار و روابط بین فعالیتهای درونی و بیرونی آن میپردازد و در نهایت به این میپردازد که چگونه انتخاب و به کارگیری فعالیت های مدیریت زنجیره تأمین پایدار میتواند سازمان را در ایجاد مزیت رقابتی پایدار یاری رساند. این مطالعه در صنایع موجود در کرمانشاه با نمونه ای شامل 41 واحدتولیدی، و روش حداقل مربعات جزئی انجام گرفته است. نتایج نشان میدهد عوامل فشار مشتری و نوآوربودن شرکت بر فعالیتهای مدیریت زنجیره تأمین پایدار موثر است و همچنین تاثیر فعالیت های مدیریت زنجیره تامین پایدار در خلق مزیت رقابتی پایدار برای سازمان را تایید مینماید.

نگاشت شناختی فازی به عنوان یکی از روش های توسعه یافته در چارچوب مدل سازی نرم، این قابلیت را دارد که ماهیت پیچیده و مبهم مسائل را در قالب روابط علّی ساختاردهی کند و تحلیل کمّی از مسئله برای تصمیم گیران ارائه دهد. هدف از این تحقیق، تحلیل مولفه های موثر در دستیابی به مدیریت زنجیره تامین پایدار در صنعت پتروشیمی با استفاده از روش نگاشت شناختی فازی است. تحقیق حاضر از لحاظ نوع و هدف، کاربردی و از جهت نحوه به دست آوردن داده ها، توصیفی است. جامعه آماری تحقیق، مدیران ارشد و میانی شرکت ملی صنایع پتروشیمی و شرکت های وابسته است. نمونه گیری مبتنی بر روش دلفی و با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند صورت گرفته است. به منظور دستیابی به هدف تحقیق، مولفه های موثر در انطباق پایداری در زنجیره تامین با روش فراترکیب استخراج و با استفاده از روش شناسی نگاشت شناختی فازی، ساختار علّی توانمندسازهای مدیریت زنجیره تامین پایدار ایجاد شد. در نهایت هر یک از مولفه ها در چارچوب این ساختار مورد تحلیل قرار گرفت. بر این اساس، مولفه های اشتراک گذاری منابع، تعهد شرکا به پایداری، تعهد به توسعه پایدار و آگاهی اعضای زنجیره تامین به ترتیب بیشترین اثرگذاری را در انطباق پایداری در زنجیره تامین صنعت پتروشیمی دارند.

امروزه تضمین توسعه پایدار هر سازمانی منوط به حفظ و استفاده بهینه از منابع محدود و غیرقابل جایگزین توسعه پایدار اجتماعی واقتصادی در آن کشور شده است. به همین دلیل مدیریت زنجیره تامین پایدار برای محققان و مدیران صنایع به موضوع جالبی تبدیل شده است. هدف این تحقیق تعیین روابط و سطح بندی محرکهای مدیریت زنجیره تامین پایدار است. جامعه اماری تحقیق صنایع پتروشیمی خلیج فارس می باشد. روش تحقیق توصیفی تحلیلی بوده است. ابتدا از ادبیات تحقیق 12 مورد از محرکهای مدیریت زنجیره تامین پایدار شناسایی شدند. سپس با جمع اوری داده ها و تعیین ارتباط بین محرکها،با استفاده از مدل سازی ساختاری تفسیری و میک مک تحلیل شده است. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که معیارهای سطح سوم شامل توانمندسازی فناوری اطلاعات، فشارهای نهادی، ارزشهای اجتماعی و اصول اخلاقی، و تعهد و استراتژی شرکت از عوامل تاثیر گذار بر سایر معیارها بوده اند. همچنین متغیرهای انبارداری سبز، همکاری تامین کنندگان استراتژیک، حفظ محیط زیست ، بهبود مستمر، فشارهای درونی، ثبات اقتصادی و طراحی محصول سبز متاثر از سایر متغیرها میباشند و به خودی خود تاثیری بر عوامل دیگر ندارند. معیار بهینه سازی لجستیک نیز از متغیرهای سطح سه تاثیرپذیر بوده و بر متغیرهای سطح یک نیز تاثیرگذار میباشد. در تحلیل میک مک نیز نتایج حاکی از آن است که متغیرهای هر سه سطح از نوع متغیرهای رابط پیوندی محسوب میشوند و به این معنا است که تاثیرگذاری و تاثیرپذیری بسیار بالایی دارند و هر تغییر کوچک بر روی این متغیرها باعث تغییر اساسی در سیستم میشود.

وجود مشکلات متعدد اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی سازمان ها را به سمت استفاده از مدیریت زنجیره تأمین پایدار هدایت کرده و از سویی جهانی سازی باعث شده است اجرای موفق مدیریت زنجیره تامین پایدار همواره به عنوان یکی از دغدغه های مدیران به ویژه در صنعت خودرو قرار گیرد. در نتیجه با توجه به ضرورت بکارگیری مدیریت زنجیره تامین پایدار در سازمان ها، مساله اساسی رسیدن به یک مدیریت زنجیره تامین پایدار موفق و کارآمد می-باشد. در این راستا، این پژوهش بر آن است تا با بررسی ادبیات مربوط به عوامل موفقیت مدیریت زنجیره تامین پایدار، عوامل کلیدی که در اجرای موفقیت آمیز مدیریت زنجیره تامین پایدار در صنعت خودرو موثر می باشند را با استفاده از نظر خبرگان و بکارگیری روش دلفی فازی شناسایی کرده و با کمک روش دنپ (دیمتل- ای ان پی)، به تعیین اهمیت و رتبه بندی این عوامل در اجرای مدیریت زنجیره تامین پایدار بپردازد. نتایج تحقیق، 25 عامل کلیدی را برای اجرای موفق مدیریت زنجیره تامین پایدار در صنعت خودرو شناسایی و مشخص نمود که از این میان سه عامل تعهد و حمایت مدیریت ارشد، برنامه ریزی استراتژیک و چشم انداز بلند مدت و بازرسی زیست محیطی تامین کنندگان به ترتیب به عنوان مهمترین عوامل و یکپارچه سازی عملکرد متقابل (تشکیل کار گروه) به عنوان کم اهمیت ترین عامل مشخص شدند.

هدف: هدف تحقیق حاضر، توسعه و بهبود نگاشت شناختی فازی لایه ای در ساختاردهی مسائل با ابعاد بالا و ارائه چارچوبی کمّی برای استفاده از این رویکرد در تحلیل مسائل آشفته و ساختار نیافته مدیریتی است. روش: در این تحقیق با ترکیب روش خوشه بندی «نقشه خودسازمان دهنده» و «تئوری گراف و رویکرد ماتریس» و استفاده از آن در روش نگاشت شناختی فازی لایه ای، تلاش شده محدودیت های این رویکرد در تحلیل مسائل بزرگ کاهش یابد. مبتنی بر روش ارائه شده در تحقیق حاضر، مسئله از طریق خوشه بندی مولفه ها و ایجاد ساختار لایه ای برای نگاشت شناختی مدل سازی می شود. پژوهش حاضر از لحاظ هدف توسعه ای و کاربردی است و از حیث نحوه به دست آوردن داده ها، در زمره پژوهش های توصیفی محسوب می شود. یافته ها: مبتنی بر روش شناسی ارائه شده در تحقیق حاضر، مسائل دارای بیش از 12 مولفه، ابتدا در یک فرایند کاهش ابعاد از طریق خوشه بندی به تعداد کمتری دسته مولفه که زیرنگاشت نامیده می شود، مدلسازی می شود. سپس روابط بین مولفه ها در هر زیرنگاشت مورد تحلیل قرار گرفته و وزن اعتباری هر زیرنگاشت بر اساس روابط فی ما بین مولفه های همسایه، به دست می آید. این رویه تا لایه اول نگاشت ادامه پیدا می کند تا در نهایت، درجه فعالسازی هر یک از زیرنگاشت ها در تکرار n+1 به دست آید و رفتار هر یک از متغیرها در بلند مدت مشخص شود. در تحقیق حاضر، مسئله دستیابی به مدیریت زنجیره تامین پایدار در صنعت پتروشیمی، تحلیل شده است و بر اساس نتایج حاصل، «همکاری در زنجیره تامین»، «توسعه سازمانی» و «تعهدات مدیریت به توسعه پایدار» به ترتیب مؤثرترین عوامل در توانمندسازی مدیریت زنجیره تامین پایدار در صنعت پتروشیمی هستند. نتیجه گیری: مبتنی بر روش ارائه شده در تحقیق حاضر، مسئله از طریق خوشه بندی مولفه ها و ایجاد ساختار لایه ای برای نگاشت شناختی مدل سازی می شود. روش ارائه شده در تحقیق حاضر قابلیت مدل سازی مسائل با تعداد بالای متغیر مداخله گر را دارد.

سند چشم انداز بتن 1404 یکی از اسناد رسمی کشور است که بخشی از آن شامل وظایف تولیدکنندگان سیمان می باشد. سازمان مورد مطالعه در این پژوهش، شرکت سیمان تهران است که از مهم ترین تولیدکنندگان سیمان است. روش پژوهش توصیفی-پیمایشی و جامعه آماری به دو دسته کارشناسان و خبرگان صنعت تفکیک شدند. از طریق روش سلسله مراتب تحلیلی (AHP)، اهمیت نسبی استراتژی های شرکت بر اساس اهداف سند چشم انداز تعیین شد. نرخ ناسازگاری در بخش های مختلف این پرسشنامه کمتر از 1/0 و قابل قبول بود. در مرحله دوم پرسشنامه ارزیابی وضعیت استراتژی های شرکت سیمان تهران از مناظر هدف گذاری، اجرا و ارزیابی با استفاده از طیف لیکرت پنج گزینه ای تهیه شد و در میان 70نفر از کارشناسان مسئول و آگاه در شرکت مورد مطالعه توزیع گردید. این جامعه آماری به روش نمونه گیری تصادفی و بر اساس فرمول کوکران، انتخاب شدند. به کمک نرم افزار SPSS، ضریب آلفای کرونباخ این پرسشنامه 931/0 (قابل قبول) تعیین شد. نتایج این مطالعه کاربردی نشان می دهد که بر اساس نظرسنجی انجام گرفته در شرکت سیمان تهران، معیار هدف گذاری دارای کم ترین شکاف و ارزیابی بیش ترین شکاف را دارد. شکاف استراتژیک در این شرکت برای ارتقاء سطح دانش سازمانی، بهینه سازی سبد تکنولوژی، ارتقاء بهره وری و توسعه سرمایه های انسانی دارای بیشترین شکاف بود.

صنعت پتروشیمی یکی از صنایع پیشرو در حوزه نفت و گاز کشور است که نقش به سزایی در تکمیل زنجیره های خلق ارزش در این حوزه دارد. امروزه با توجه به این که توسعه پایدار و به تبع آن انطباق پایداری در مدیریت زنجیره تامین به یک مطالبه اجتماعی تبدیل شده، توسعه صنعت پتروشیمی در کشور و رسوخ در بازارهای جهانی مستلزم انطباق رویکردهای توسعه پایدار در این صنعت است. هدف تحقیق حاضر شناسایی، ارزیابی و تحلیل توانمندسازهایی است که دستیابی به اهداف توسعه پایدار در زنجیره تامین پتروشیمی را تسهیل می کند. به منظور دستیابی به هدف تحقیق، ابتدا مبتنی بر روش فراترکیب مطالعات پیشین در حوزه مدیریت زنجیره تامین پایدار بررسی و عوامل و مولفه های اصلی توانمندساز مدیریت زنجیره تامین پایدار شناسایی شد. سپس با استفاده از روش تئوری گراف و رویکرد ماتریس (GTMA) توانمندسازهای مدیریت زنجیره تامین تحلیل و اولویت بندی شد. بر اساس نتایج تحقیق توانمندسازهای مدیریت زنجیره تامین پایدار در صنعت پتروشیمی به مولفه های مربوط به مدیریت شرکت ها، مدیریت زنجیره تامین، استمرار و تداوم زنجیره تامین، ویژگی های زنجیره تامین، شراکت در زنجیره تامین و کارکنان دسته بندی شد که مولفه های مربوط به استمرار و تداوم زنجیره تامین در اولویت های اول برنامه ریزی در صنعت پتروشیمی به منظور دستیابی به پایداری قرار گرفت.

با افزایش مقررات و محدودیت های زیست محیطی و افزایش آگاهی اجتماعی به منظور دستیابی به اهداف توسعه پایدار، نظارت دولت درباره مباحث زیست محیطی و اجتماعی در سازمان ها سختگیرانه تر شده است. از اینرو هدف از انجام این پژوهش شناسایی معیارها و رتبه بندی تامین کنندگان پایدار سنگ آهن شرکت سهامی ذوب آهن اصفهان، با استفاده از روش های تصمیم گیری چندمعیاره جدید MARCOS می باشد. پژوهش حاضر از نوع کاربردی می باشد که به روش کیفی- کمی انجام شده است. جامعه آماری این پژوهش خبرگان بخش خرید و تامین مواد اولیه شرکت سهامی ذوب آهن اصفهان بوده است که با روش نمونه گیری هدفمند ده نفر از خبرگان انتخاب شده اند. در بخش کیفی پژوهش شناسایی معیارها با روش تحلیل تم و از طریق مصاحبه با خبرگان انجام شده است. سپس از روش AHP برای محاسبه وزن معیارها استفاده شده است و در نهایت با استفاده از روش تصمیم گیری چند معیاره براساس راه حل توافقی MARCOS رتبه بندی و ارزیابی هفت تامین کننده عمده سنگ آهن با تاکید بر اصول پایداری و با کدنویسی در محیط نرم افزار MATLAB 2019a انجام شده است. براساس نتایج بدست آمده پانزده معیار در سه بخش اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی شناسایی شده است که پس از محاسبه وزن معیارها، کیفیت، تحویل به موقع، مسئولیت اجتماعی، قابلیت اطمینان، تعهد به قوانین، کنترل آلودگی و مسافت دارای اهمیت بالاتری بوده اند. لازم به ذکر است که معیارهای شناسایی شده در این پژوهش با منابع موجود مطابقت خوبی داشته است. همچنین نتایج بدست آمده از روش MARCOS با نتایج روش های تاپسیس، کوپراس، ویکور و SAW مطابقت داشته است.