تصویر دانشگاه

تصویرسازی موضوع جدیدی است که توجه بسیاری از دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی را به خود جلب کرده است؛ به طوری که افزایش رقابت میان دانشگاه ها بر سر جذب دانشجو آن ها را وادار کرده تا از ویژگی های منحصربه فرد برای خودشان تصویر مطلوبی ایجاد کنند. این مقاله با هدف طراحی مدل تصویرسازی سازمانی دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی با رویکرد ساختاری – تفسیری در دانشگاه علامه طباطبائی تهیه شده است. روش پژوهش روش مدل سازی ساختاری – تفسیری است. روش گردآوری داده ها پرسشنامه ماتریس خودتعاملی بوده و نمونه گیری به روش تصادفی ساده انجام شده است. در مرحله نخست محقق با استفاده از روش تحلیل مضمونی به شبکه مضامین تصویرسازی سازمانی دانشگاه دست یافت و در مرحله دوم با بهره گیری از روش ISM و تحلیل MICMAC روابط میان مضامین را که شامل فعالیت های آموزشی، خلاقیت و نوآوری، عوامل محیطی، هویت، ارتباطات، فعالیت های پژوهشی، جوّ سازمانی، امکانات و خدمات، فناوری، شهرت، محیط فیزیکی و سرمایه انسانی است، یافته و آن ها را سطح بندی کرده و درنهایت مدل نهایی تحقیق ترسیم شد.

هدف از این پژوهش کیفی کاوشی پدیدارشناسانه به ادراک دانشجویان دکتری رشته های علوم انسانی دانشگاه شیراز از تصویر دانشگاه بود. به منظور فهم عمیق موضوع پژوهش از روش پژوهش پدیدارشناسی از نوع تفسیری استفاده شد. مشارکت کنندگان پژوهش شامل دانشجویان دکتری رشته های علوم انسانی دانشگاه شیراز در نیم سال اول سال تحصیلی 1399 1400 بودند که با استفاده از رویکرد نمونه گیری هدفمند از نوع گروه بارز با در نظر گرفتن بحث اشباع نظری انتخاب شدند. به منظور گردآوری داده های پژوهش از مصاحبه نیمه ساختمند استفاده شد. جهت اعتباریابی داده ها از معیارهای تأییدپذیری و قابل قبول بودن با استفاده از روش های هم سوسازی و خودبازبینی محقق طی فرایند جمع آوری و تحلیل داده ها و مطابقت مصاحبه ها و مبانی نظری و پژوهشی استفاده شد. به علاوه، به کمک روش تحلیل مضمون، کدها و مضامین استخراج و شبکه مضامین تصویر سازمانی دانشگاه ترسیم شد. نتیجه پژوهش نشان داد ادراک دانشجویان از تصویر دانشگاه (مضمون فراگیر) مشتمل بر 56 مضمون پایه، 19 مضمون سازمان دهنده سطح دوم، و 7 مضمون سازمان دهنده سطح اول یعنی سرمایه انسانی، فرایند یاددهی یادگیری، وجهه دانشگاه، نوع ساختار سازمانی، جوّ دانشگاه، خدمات و تسهیلات، و همچنین معماری و فضای سبز دانشگاه است. گفتنی است خروجی این کار می تواند به مدیران و برنامه ریزان توسعه دانشگاهی یاری کند تا با آگاهی از مؤلفه های تأثیرگذار بر تصویر دانشگاه به صورت آگاهانه تری به مدیریت تصویر دانشگاه و ایجاد تصویر سازمانی پایدارتر در ذهن دانشجویان بپردازند.

این تحقیق به بررسی پنداره و تصویری که دانشجویان دانشگاه پیام نور از مفهوم دانشگاه و کارکردهای آن دارند، و نیز انتظارات آنان از دانشگاه مطلوب می پردازد. یافته ها برگرفته از نظرهای 105 نفر از دانشجویان دانشگاه پیام نور مرکز تهران است که با استفاده از روش تحلیل محتوا[1] به مثابه تکنیکی پژوهشی به منظور فراهم آوردن شناخت ژرفانگر از واقعیت موجود و روش توصیفی از نوع پیمایشی[2] و روش های آماری مورد نیاز تحلیل و ارائه شده است. نتایج بررسی نشان می دهد انتظارات دانشجویان از دانشگاه پیام نور با کارکردهای تعریف شده برای این دانشگاه متفاوت است.در مورد کارکردهای دانشگاهی، با تحلیل محتوای پاسخ های دانشجویان، 18 عامل اساسی شناسایی شد. نتایج تحلیل آماری آنها بیانگر تفاوت معنادار بین نظرات دانشجویان به تفکیک متغیرهای جنسیت و گروه تحصیلی در مورد این عوامل بوده و بین نظرات آنان در متغیر رده های سنی تفاوت معنی دار مشاهده نشد. بررسی مقایسه ای کارکردهای دانشگاه مطلوب دانشجویان و کارکردهای منظورشده برای دانشگاه پیام نور نیز نشان می دهد تصویر دانشجویان از عوامل (کارکردهای) دانشگاه مطلوب با کارکردهای دانشگاه پیام نور متفاوت است.

پژوهش حاضر باهدف بررسی تأثیر میزان رضایت دانشجویان، نگرش نسبت به تصویر دانشگاه و جو دانشگاه بر گرایش به مهاجرت از کشور دانشجویان نخبه دانشگاه سمنان انجام شد. بدین منظور بر اساس روش پژوهش توصیفی- همبستگی و با استفاده از پرسشنامه های، گرایش به مهاجرت، جانعلیزاده و همکاران (2014)، رضایت دانشجویان، ایزدی و همکاران (2008)، نگرش دانشجویان از تصویر دانشگاه، لورا و همکاران (2003) و جو دانشگاه، نصرتی و همکاران (2015)، داده های پژوهش از 163 دانشجوی نخبه دانشگاه سمنان جمع آوری شد. تحلیل دادها در خصوص متغیرهای جمعیت شناختی پژوهش نشان داد که دانشجویان پسر، دانشجویان مجرد و دانشجویان کارشناسی ارشد، نسبت به سایر دانشجویان، گرایش بیشتری به مهاجرت از کشور داشتند. همچنین نتایج آزمون همبستگی پیرسون نشان داد که رابطه متغیرهای میزان رضایت، نگرش دانشجویان به تصویر دانشگاه و تمامی ابعاد جو دانشگاه با گرایش به مهاجرت دانشجویان، منفی و معنادار بود؛ در ضمن متغیرهای پژوهش، به میزان 16 درصد، توانایی پیش بینی گرایش به مهاجرت دانشجویان را از کشور داشتند. همچنین در خصوص وضعیت گرایش، یافته ها نشان داد که 2/51 درصد گرایش متوسط و 6/33 درصد از دانشجویان نخبه گرایش بالایی برای مهاجرت از کشور اعلام کردند. نتیجه به دست آمده نشان داد که با بررسی میزان رضایت دانشجویان نخبه و نوع نگرش آنان نسبت به تصویر دانشگاه و تحلیل زوایای گوناگون جو دانشگاه، می توان به چگونگی رفتار، احساسات، دیدگاه ها و نگرش دانشجویان نخبه در خصوص گرایش به مهاجرت پی برد و واکنش احتمالی آنان را، ارزیابی، پیش بینی و حتی هدایت کرد؛ چراکه مسئله مهاجرت نخبگان از کشور، یک معلول تک علتی نیست و دارای ابعاد گسترده و درهم تنیده ای است که نادیده گرفتن هر عامل از آن سبب درک نادرست و غیرواقعی از این پدیده می گردد.