مطالب مرتبط با کلیدواژه
۱.
۳.
۵.
۶.
۷.
۸.
۹.
۱۰.
۱۱.
۱۲.
۱۳.
۱۴.
۱۵.
۱۶.
۱۷.
۱۸.
۱۹.
۲۰.
فتوحات
ثغور شامى و عواصم(مقاله پژوهشی حوزه)
حوزه های تخصصی:
زمینه های سیاسی- اجتماعی قتل عثمان(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
در 18 ذیحجه 35 هجری (17 ژوئن 656 م)، سومین خلیفه راشدین به دست مسلمانان بدوی کشته شد و مسلمانان حضری از او حمایت نکردند. در این رویداد، چند نکته از تاریخ آن روزگار در خور بررسی است که تاکنون چنانکه باید مورد مداقه قرار نگرفته اند و می توان آنها را در سه حوزه بخش بندی نمود: بدویان مسلمان و پیشینه آنان، برتری امویان در دوره خلافت عثمان، و سیاست های اقتصادی آن خلیفه- که این نوشتار به بررسی آنها می پردازد.
نخستین مراحل ورود اسلام به هند(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
در این مقاله نخست درباره مقدمات فتح سند سخن به میان آمده است . سپس فتوحات 7 ساله محمد بن قاسم ثقفی در قسمتهای غربی هند دنبال شده و سرانجام اوضاع سیاسی متصرفات اسلامی در هند بعد از بر کناری محمد ابن قاسم از سوی سلیمان بن عبد الملک تا اوایل خلافت اسلامی عباسیان مورد بررسی قرار گرفته است.
مقاومت محلی بربرهای شمال آفریقا و تاثیر آن بر سیر فتوحات مسلمانان در مغرب؛ مطالعه موردی مقاومت کاهنه اوراس73-81 ه.ق/692-700م
حوزه های تخصصی:
گسترش فتوحات اسلامی و حضور سپاهیان مسلمان در قلمروهای جدید همواره با موانعی جدی روبرو بود. شکل گیری مقاومت های محلی ساکنان بومی سرزمین های تازه فتح شده را می توان از مهم ترین این موانع به شمار آورد. وجود این دست مقاومت ها درسرزمین مغرب یکی از اصلی ترین مشکلات پیش روی فاتحان این سرزمین بود. از جمله آن مقاومت پایداری «کاهنه» منطقه اوراس در برابر فاتحان مسلمان است. این مقاله برآن است تا پس از بررسی بازه زمانی نه ساله ای (81 -73ه.ق/700-692م) که به شکل گیری مقاومت کاهنه در برابر مسلمانان انجامید، نخست تصویر دقیقی از شخصیت وی ارائه داده، آن گاه به پرسش های مهمی که درباره او و ارتباطش با رویدادها و جریان های سیاسی مغرب وجود دارد، پاسخ گویند و در آخر پیامدهای مقاومت و شورش او را بررسی کرده، دلایل وقفه طولانی مدت فتح مغرب را در مقایسه با دیگر سرزمین های مفتوحه تبیین نماید.
بررسی انتقادی تحولات کاربرد منجنیق در جنگ های دورة اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
مَنجنیق، به منزلة سنگین ترین سلاح جنگی، در قرون میانة اسلامی از اهمیت بسیاری برخوردار بود. از این سلاح برای کوبیدن دیوارهای دفاعی و نفوذ به داخل شهرها استفاده می شد. در نخستین فتوحات اسلامی، منجنیق شکل ساده ای داشت؛ اما با گذشت زمان و به موازات تکامل و افزایش استحکام حصارهای دفاعی شهرها، منجنیق ها نیز روزبه روز تغییر کردند و تکامل یافتند؛ تا آن جا که در دورة اموی منجنیق های نفت انداز و آتشین ساخته شدند و در دورة عباسی، منجنیقیون به صنفی مشخص و با وظایف معلوم در سپاه بدل شدند. در نوشتار حاضر، به تاریخچة این سلاح سنگینِ پرتابی و نیز تحولات آن تا پایان دورة عباسی می پردازیم.
جایگاه امور فرامادی در تحلیل فتوحات مسلمانان در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
مسئله فتح ایران توسط مسلمانان، از مسائلی است که هنوز ابعاد آن به طور کامل مورد بررسی قرار نگرفته است. پرسش های بسیاری درباره این فتوحات وجود دارد. یکی از پرسش ها چرایی سقوط زودهنگام دولت ساسانی و نوع واکنش جامعه ایرانی به این مسئله است. این نوشتار تلاش می کند تا از منظری جدید موضوع را بررسی کند. مفروض این نوشتار این است که در کنار عوامل سیاسی و اقتصادی، نوعی از ذهینت سازی و باور عمومی در دو سوی ماجرا در چگونگی و سرعت فتوحات اثر داشته است. در این نوشتار تلاش می شود با خوانش دوباره متون تاریخی و با روش توصیفی تحلیلی، فضای ذهنی کسانی که درگیر فتوح بوده اند بازسازی شود؛ به ویژه، سویه ایرانی، مورد توجه بیشتر قرار گرفته است و نشان داده می شود که چگونه باورهای ماوراءالطبیعی باعث انگیزه بیشتر یا کمتر در جنگ شده است.
ملاک بهره مندی اهل بیت(ع) از نتایج فتوحات(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
فتوحات وجنگ هایی که پس از رحلت پیامبر | رخ داد و منجر به گشوده شدن دروازه های ایران و روم شرقی و آفریقا گردید متفکران و عالمان مسلمان را با پرسش هایی مواجه کرده است پرسش هایی مانند این که آیا فتوحات مشروعیت داشته اند؟ در صورت عدم مشروعیت این رویداد؛ ملاک بهره مندی اهل بیت ^ از نتایج آن چه بوده است؟ و آیا اصولاً می توان میان عدم مشروعیت یک عمل و نتائج آن تفکیک کرد؟ در این نوشتار به این نتیجه رسیدیم که با توجه به مشروط بودن مشروعیت جهاد ابتدایی در فقه شیعه به اذن امام × یا نایب خاص امام و فقدان شرط مذکور در فتوحات پس جنگ های مذکور مشروع نبوده اند، مع الوصف اهل بیت ^ از نتائج فتوحات، استفاده برده اند؛ ملاک بهره مندی مذکور یا به عنوان انفال بوده و یا بر پایه قاعده الزام به عنوان سهم ذوی القربی از خمس بوده است.
عوامل حفظ و تداوم پایگاه اجتماعی دهقانان ایرانی در جامعه اسلامی عصر فتوحات و امویان
حوزه های تخصصی:
پیامدهای انتخاب و روی کار آمدن خلیفه سوم عثمان بن عفان (23 35 ه .ق) در تاریخ اسلام
حوزه های تخصصی:
آنچه تحت عنوان پیامدهای انتخاب عثمان در این مقاله آمده است، بیانگر عقب گرد جامعه و به بیانی روایتگر پست رفت جامعه ی پس از رسول الله (ص) است. جریانی که محرک و پیش برنده اصلی، نه شخصی خاص که ترکیب و بافت جامعه ی ایلی و ساختار قبیله ای شبه جزیره صدر اسلام است. انتخاب عثمان نتیجه شورای شش نفره عمر بن خطاب، خلیفه دوم، بود. دوره دوازده ساله خلافت وی دوره زایش مسائلی بود که البته ریشه در یک دهه گذشته داشت، اما در این دوره بنا به دلایلی ازجمله ویژگی های شخصیتی خود خلیفه تشدید شدند و باعث نارضایتی گسترده در شهرهای جهان اسلام شد. پژوهش حاضر درصدد است به روش توصیفی تحلیلی و بر مبنای مطالعات کتابخانه ای به این سوال پاسخ دهد که پیامدها وتبعات انتخاب عثمان در تاریخ اسلام چه بود؟
توان نظامی اعراب مسلمان در فتوحات اولیه(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مطالعات تاریخی جنگ سال دوم بهار ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۳)
167-184
حوزه های تخصصی:
برآمدن اسلام در میانه قرن هفتم میلادی موجب برهم خوردن معادلات قدرت در دنیای آن روز شد. اعراب تازه مسلمان با حرکت نظامی شگفت آور، مهمترین قدرت های جهانی را شکست دادند. آن ها توانستند امپراتوری بزرگ ساسانی را به سقوط کشانده و بر پایتخت سیاسی و مرکز مذهبی امپراتوری روم دست یابند. مسأله اصلی مقاله این است که چه عواملی سبب شد تا اعراب مسلمان به چنین پیروزی های سریع و خیره کننده ای دست پیدا کنند؟ بدون تردید در این پیروزی های معجزه آسا به جز نیروی معنوی اسلام که در قالب جهاد و شهادت طلبی نمود پیدا کرد، مسلمانان نیز می بایست از نظر مادی و نظامی به درجه ای از توان و نیرومندی رسیده باشند تا بتوانند خواست دینی یا مادی خود را محقق کنند. در این نوشتار، توان نظامی اعراب مسلمان از دو جنبه تفاوت های نظامی اعراب با ایران و روم و تاکتیک های نظامی جدید اعراب که با توجه به نبوغ نظامی فرماندهان اتخاذ می شد، مورد بررسی قرار گرفت و نشان داده شد که چابکی، سخت کوشی، نبوغ فردی و تفاوت شیوه جنگاوری اعراب از یک سو و طراحی شیوه های جنگی با ترکیب شیوه های جنگی ایران و روم با شیوه جنگاوری اعراب باعث غلبه نظامی اعراب بر ایران و روم شده بود.
تأثیر جزیه بر مصونیت نظامی زردشتیان و تداوم حیات آن ها(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
جزیه یا سربها از جمله مالیات های پیش از اسلامی است که در دوره اسلامی متناسب با اهداف و آرمان های جامعه اسلامی با تغییراتی امضا شده است. غیر مسلمانان ساکن در قلمرو اسلامی (اهل ذمه) برای بهره مندی از مصونیت نظامی و باقی ماندن بر آیین خود به حاکم اسلامی جزیه پرداخت می کردند. پرسش اصلی پژوهش این است که پرداخت مالیات جزیه چه تأثیری بر حیات زردشتیان ایران گذاشته است؟ به نظر می رسد جزیه برای الزام و اجبار اهل ذمه به پذیرش اسلام وضع شده باشد. بررسی متون اولیه تاریخی نشان می دهد که برقراری جزیه نه تنها موجب گرایش زرتشتیان به اسلام نشد و دشواری خاصی برای زندگی آنان ایجاد نکرد؛ بلکه سبب شد تا زرتشتیان با پرداخت جزیه از نظر نظامی و امنیتی مصونیت پیدا کرده بر دین خود باقی بمانند. همچنین، نشان داده شد که گرایش تدریجی زردشتیان به اسلام نه رهایی از فشار مالیات جزیه، بلکه برای به دست آوردن موقعیت های اجتماعی بهتر و برای جذب شدن در جامعه غالب اسلامی بوده است.
درآمدی بر مواجهه مسیحیان ایران با فاتحان مسلمان در سده نخست هجری(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
حمله عربها به ایران، واکنش های متفاوت گروه های قومی و دینی ساکن در قلمرو ساسانی را در پی داشت. یکی از اقلیت های مهم در ایران، مقارن با ورود عربها، مسیحیان بودند. این گروه نیز همانند پیروان سایر ادیان و نحله های رایج در ایران، تحت تأثیر فتوحات مسلمانان قرار گرفتند و واکنش هایی نسبت به آن داشتند. واکنش مسیحیان در برابر فتوحات، بسته به زمان و مکان فتوحات به دو شکل، تعامل و تقابل، ظهور و بروز کرد. مسیحیان در نواحی غربی ایران و کوره عراق به واسطه اشتراکات قومی و زبانی با فاتحان و رقابت با مسیحیان مناطق داخلی ایران، بیشتر به تعامل با فاتحان عرب روی آوردند. اما مسیحیان ساکن در مناطق شرقی به سبب قرار داشتن در اقلیت و نیز افتراق قومی و زبانی با فاتحان، به تقابل با آنان پرداختند. این مقاله واکنش تعاملی و تقابلی مسیحیان با عربها و علل و اسباب آن را در سده نخست هجری قمری بررسی کرده است.
حکومت اشعث بن قیس در آذربایجان(25-36ق)(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
آذربایجان پس از جنگ نهاوند فتح شد، اما شورش های پیاپی مردمان آن و مجاورت این منطقه با قفقاز و گیلان، اهمّیت آذربایجان و لزوم حضور نظامی در آن را برای اعراب نشان داد. اشعث بن قیس هم از جمله فرماندهانی بود که در فتوحات آذربایجان حضور داشت و از جانب عثمان به حکمرانی آذربایجان منصوب شد و تا اوایل خلافت حضرت علی در این منصب باقی ماند. هدف پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی تحلیلی و با تکیه بر متون کتابخانه ای، ارزیابی انتخاب اشعث به حکمرانی آذربایجان و اقدامات او در این منطقه است. این پژوهش درصدد پاسخ دادن به این پرسش ها است که چرا اشعث به حکمرانی آذربایجان منصوب شد؟ زمینه های مهاجرت اعراب به آذربایجان و نتایج آن در دوره حکمرانی اشعث چه بود؟ حضرت علی چرا و چگونه اشعث را از امارت این منطقه عزل کرد و واکنش او چه بود؟ یافته های پژوهش نشان می دهد؛ اشعث به علت پیوند نزدیک با عثمان به حکمرانی آذربایجان منصوب و زمینه ساز مهاجرت اعراب به این منطقه و گرایش مردم آن به اسلام شد. با رسیدن حضرت علی به خلافت، چون اشعث با او بیعت نکرد و در بیت المال آذربایجان دست اندازی کرده بود، از امارت عزل شد.
مقاومت در آستانه مرز، الگویی برای تحلیل فتوحات اعراب مسلمان در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مطالعات تاریخی جنگ سال دوم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۴ (پیاپی ۶)
27 - 48
حوزه های تخصصی:
فتح ایران از سوی اعراب مسلمان یکی از مهم ترین تحولات تاریخ ایران است. ایران در طول دو دهه کاملاً تسخیر شد و استقلال کشور از بین رفت و دولت ساسانی سقوط کرد. هنور پرسش های بسیاری درباره ی این سقوط و دلایل و چگونگی آن وجود دارد. در این نوشتار تلاش می شود الگویی نوین برای تحلیل روند فتوح ارائه گردد روش این پژوهش کتابخانه ای و بر اساس منابع اصلی فتوح در ایران است. پرسش اصلی این است که آیا فتوحات در ایران از الگوی خاصی پیروی نموده و قابلیت ارائه در قالب یک نظریه دارد؟ پرسش فرعی هم ناظر به چگونگی فتح شهرها است. آیا بیش تر به جنگ بوده است یا به صلح؟ در پاسخ به این پرسش، فرضیه این نوشتار شکل می گیرد. ایران به هشت منطقه تقسیم می شود. در مرزهای این مناطق شاهد بیش ترین مقاومت نظامیان ایرانی هستیم و از آن با نام مقاومت در آستانه مرز یاد می کنیم. با شکسته شدن مرز پیش روی اعراب مسلمان با سرعت بیش تر و جنگ کم تر انجام می شود. نتیجه آن که درگیری ها بیش تر از سوی نظامیان است و عموم مردم کم تر در صحنه های جنگ حضور دارند. فهم سرعت و چگونگی فتوح اعراب مسلمان در ایران تابعی از فهم این الگو است.
جایگاه آیات قرآن در تحلیل فتوحات اعراب مسلمان در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مطالعات تاریخی جنگ سال سوم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳ (پیاپی ۹)
23 - 40
حوزه های تخصصی:
مسأله فتوحات اعراب مسلمانان در ایران یکی از مسائلی است که هنوز ابعاد آن به طور کامل مورد بررسی قرار نگرفته است و پرسش های بسیاری در این خصوص وجود دارد. یکی از پرسش های بنیادین در این زمینه این است که آیات قرآن کریم چه جایگاهی را در روند فتوحات ایران داشته است؟ مدعای پژوهش پیش رو بر این است که آیات قرآن به عنوان کتاب راهنمای مسلمانان، نقشی اساسی در نوع نگاه و عملکرد اعراب در روند فتوحات در ایران و پیروزی آنان بر دولت ساسانی داشته است که در این جا تلاش می شود با خوانش مجدد متون تاریخی و با رویکرد توصیفی تحلیلی، جایگاه آیات قرآن در دستگاه محاسباتی و فضای ذهنی اعراب مسلمان بازسازی، و به نقش آن در پیروزی های مسلمانان در روند فتوحات پرداخته شود. به نظر می رسد مسلمانان در الهام گیری از آیات قرآنی در عرصه نبرد بهره فراوانی بردند. آنان با نویدهای پیروزی که به مسلمانان در آیات قرآنی داده شده بود روحیه می گرفتند و از اندیشه شراء نفس که به معناى فدا کردن خود بود روحیه ایثار و شهادت طلبی را تحریض می نمودند.
تاریخ گسترش اسلام در قفقاز جنوبی(مقاله پژوهشی حوزه)
منبع:
تاریخ اسلام سال بیستم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳ (پیاپی ۷۹)
219 - 246
حوزه های تخصصی:
قفقاز جنوبی که محل برخورد تمدن های شرق و غرب و منطقه ای دارای تنوع اقوام، ادیان و مکاتب بشری است، قرن ها بخشی از حوزه تمدن اسلامی بوده است. این پژوهش درصدد پاسخ به این پرسش است که اسلام از چه زمانی به منطقه قفقاز وارد شد و گسترش آن تابع چه عواملی بود؟ مقاله با بهره گیری از روش تحلیل تاریخی و به کمک نظریه پخش می کوشد نشان دهد که مسلمانان به کمک عوامل مختلفی مانند فتوحات، صلح نامه، مبلغان، گروه های تجاری و به ویژه ظرفیت ذاتی فرهنگی دین اسلام به گسترش مظاهر و نمادهای اسلامی در منطقه پرداختند و در نتیجه موجب ماندگاری اسلام در این منطقه شدند.
فتح خراسان و مهاجرت قبایل عرب به این سرزمین
حوزه های تخصصی:
با پیروزی اعراب مسلمان در جنگ نهاوند یزدگرد پادشاه ساسانی دیگر فرصت نیافت نیروهای خود را برای مقابله با مسلمانان سامان بخشد. وی علی رغم دعوت حاکم طبرستان برای پناه گرفتن در آن سرزمین راهی خراسان گردید. خراسان سرزمین بزرگ و همواری بود که راه فرار به سوی ترکان را برای یزدگرد در صورت ضرورت مهیا می ساخت. هم چنین وی درصدد بود با کمک نیروی ترکان در مقابل مسلمانان بایستد. احساس خطر از زنده بودن یزدگرد مسلمانان را با انگیزه بیشتری به فتح خراسان سوق داد. با فتح خراسان مسئله اداره این سرزمین بزرگ به همراه تأمین سپاه برای ادامه فتوحات در سمت نواحی شرقی مقوله مهاجرت قبایل عرب به سمت خراسان را ضروری ساخت. وجود اختلاف در میان قبایل بصره و کوفه حاکمان عراق را در مهاجرت و اسکان قبایل عرب در خراسان راغب می کرد. بسیاری از این قبایل در شهر مرو مستقر شدند تا به عنوان لشگرگاه اسلام نقش مؤثرتری را برای اداره خراسان داشته باشند. اهمیت طبیعت خراسان اگر چه در حضور و استقرار مهاجران عرب به این سرزمین مؤثر بود اما به مرور با تأثیر از فرهنگ ایرانی و آمیختگی بیشتر آنها با مردم خراسان زمینه های ارتباط و پیوستگی آنان با مردم خراسان بیشتر فراهم گردید.