ممیزی دانش

هدف: ممیزی دانش نخستین قدمی است که برای انجام فعالیت مدیریت دانش برداشته می شود و می تواند نیازهای مدیریت دانش، نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدیدهای سازمان را شناسایی کند. هدف مقاله حاضر معرفی مدل های ممیزی دانش و پیشنهاد مدل مناسب ممیزی دانش برای مراکز علمی ایران است. روش: روش پژوهش مورد استفاده در گام های نخست پژوهش، روش مطالعه کتابخانه ای و در گام بعدی روش مطالعه تحلیل و مدل سازی برای پیشنهاد مدل مناسب ممیزی دانش در مراکز علمی ایران است. یافته ها: مدل های متعددی برای ممیزی دانشی سازمان ها مورد استفاده قرار گیرند. از جمله مهم ترین مدل های موجود می توان به مدل های ممیزی دانش هیلتون، آلبرث، پرز سولترو و دیگران، وو و لی، و گاناسان و دورای دومینیک اشاره کرد. نتیجه گیری: مدلی 6 مرحله ای به شرح زیر می تواند برای ممیزی دانش سازمان های علمی ایران مورد استفاده قرار گیرد. ابتدا تیم ممیزی دانش تشکیل می شود. 1) سپسعناصر استراتژیک و ساختاری شناسایی می شود، و با استفاده از پرسشنامه، مصاحبه و مشاهده وضعیت دانشی سازمان ارزیابی می گردد و 2) سپس نیازهای دانشی، 3) جریان های دانشی، و 4) موجودی دانشی به دست می آید و 5) اطلاعات به دست آمده در قالب نقشه دانشی ارائه می شود. 6) نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدیدهای مراکز علمی شناسایی می شود و برای رفع آنها پیشنهادهایی به تیم ممیزی دانش ارائه می شود.

برای ارزیابی فرایندهای مدیریت دانش به منظور مطابقت دادن آنها با اهداف سازمان ها ممیزی دانش ضروری است و تحلیل روندهای آن در سطح محلی و جهانی به شناسایی خلأءهای موجود در این زمینه کمک خواهد کرد. این پژوهش از نوع کاربردی و با روش تحلیلی توصیفی و علم سنجی انجام شده است. جامعه آماری پژوهش 84 مقاله ممیزی دانش منتشرشده در پایگاه استنادی Clarivate Analytics (پایگاه استنادی مجلات معتبر ISI - web of science سابق) است. ابزار گردآوری دادها فهرست کنترل و یادداشت برداری و روش تجزیه و تحلیل داده ها و ترسیم نقشه های هم استنادی با استفاده از نرم افزارهای HisCite, VOSviewer، Pajek و Excel بوده است. یافته ها نشان داد که روند انتشار مقاله های ممیزی دانش در نوسان بوده و بیشترین گرایش موضوعات آنها مربوط به کسب و کار مالی، مدیریت، علم اطلاعات و کتابداری و پزشکی عمومی داخلی است و تعداد استنادهای محلی کشورها، سازمانها، نویسندگان، مجله ها و موضوعات نسبت به استنادهای جهانی شان بسیار پایین است. هم چنین یافته ها نشان داد که زبان اکثر مقاله ها انگلیسی است و کشورهای امریکا، انگلیس و کانادا بیشترین انتشار مقاله و استناد محلی و جهانی را داشته اند و دانشگاه های کولرادو، آلاباما، واترلو و کورنل و نیز مجله های بررسی و نقد حسابداری و ممیزی در نظر و عمل به ترتیب بیشترین استنادهای محلی و جهانی را داشته اند و نقشه هم رخدادی واژگان این حوزه نیز منسجم نیست. علاوه بر این در میان نویسندگان بونر، لیبی، دزورت و سالتریو بیشترین استنادهای محلی و جهانی را داشته اند و شبکه مرکزیت درجه، نزدیکی و بینابینی نویسندگان از وضعیت مطلوبی برخوردار نیست. نتایج نشان داد که میزان استنادهای محلی مقاله های ممیزی دانش مطلوب نیست و برای بهبود وضعیت آن باید برنامه ریزی ها و سیاستگذاری های لازم صورت پذیرد.

هدف : مدیریت دانش روشی برای کمک به سازمان ها به منظور استفاده مؤثر از دانش است که ممیزی دانش اغلب گام اولیه فعالیت در این حوزه است. هدف از تحقیق حاضر شناسایی و اولویت بندی ابعاد ممیزی دانش در کتابخانه های دانشگاهی بود. روش پژوهش : روش اجرای پژوهش حاضر توصیفی-پیمایشی می باشد. جامعه آماری تحقیق شامل مدیران نهایی و مدیران بخش های کتابخانه های مرکزی دانشگاه های وابسته به وزارت  علوم تحقیقات و فناوری است. روش نمونه گیری کتابخانه ها، با توجه به پراکندگی آنها در کل کشور ابتدا به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای و سپس به روش هدفمند کتابخانه مرکزی بزرگترین دانشگاه مرکز استان  بود. در نهایت تعداد 279 نفر از مدیران نهایی و مدیران بخش های کتابخانه های مرکزی دانشگاه های وابسته به وزارت  علوم تحقیقات و فناوری به عنوان نمونه آماری تحقیق انتخاب شدند. پرسشنامه ی ممیزی دانش با 99 گویه تدوین شده است و شامل 14 بعد چشم انداز و اهداف سازمانی(7 گویه)، تحلیل داده ها و اطلاعات دانشی(6 گویه)، اندازه گیری دانش صریح و ضمنی (6 گویه)، ترسیم نقشه دانش (6 گویه)، شناسایی عناصر راهبردی سازمان (8 گویه)، تحلیل شکاف بین دانش موجود و مطلوب (5 گویه)، آماده سازی سازمان (6 گویه)، شناسایی فرآیند ممیزی دانش (7 گویه)، تشکیل کارگروه ممیزی دانش (8 گویه)، تحلیل جریان دانش (12 گویه)، شناسایی دارایی های با ارزش سازمان (6 گویه)، ارزیابی اطلاعات و دانش(6 گویه)، اندازه گیری سلامت دانش فعلی (9 گویه) و تحلیل کاربست دانش (7 گویه) می باشد.   یافته ها: براساس یافته های تحقیق مؤلفه های تحلیل جریان دانش (57/4)، اندازه گیری سلامت دانش فعلی(12/4)، تشکیل کارگروه ممیزی دانش(68/3) و شناسایی عناصر راهبردی سازمان (12/3) دارای میانگین رتبه بالاتری نسبت به سایر شاخص ها از لحاظ قابلیت وقوع و تأثیرگذاری در ممیزی دانش کتابخانه های دانشگاهی می باشد و دارای وضعیت مطلوب تری در کتابخانه های دانشگاهی می باشد و به همین ترتیب سایر شاخص ها در رتبه های بعدی قرار می گیرند.   نتیجه گیری : براساس نتایج پژوهش مشخص شد که مدیران می توانند از ممیزی دانش در ارتقای کیفی خدمات کتابخانه های دانشگاهی بهره ببرند. با بکارگیری ممیزی دانش مدیران به بازبینی، بررسی، سنجش و ارزیابی دارایی های فکری سازمان و ارزیابی ذخائر و جریان دانش کل سازمان می پردازند.

هدف : برای درک بهتر جریان دانش در سراسر سازمان ها (اعم از هر نوع) و رسیدن به پاسخ پرسش هایی چون سازمان به چه دانشی نیاز دارد، آن دانش در کجاست، چگونه از آن استفاده می شود، چه مشکل یا مشکلات دانشی وجود دارد و چه پیشرفت هایی می توان انجام داد؛ بایستی از اولین قدم در مدیریت دانش یعنی «ممیزی دانش» بهره گرفت. پژوهش حاضر به منظور شناسایی مؤلفه های ممیزی دانش صورت گرفته است. روش شناسی : این پژوهش در سایه پارادایم اثبات گرایی صورت گرفته است. جهت گردآوری اطلاعات، روش های کتابخانه ای و میدانی مد نظر بوده است. ابتدا مؤلفه های ممیزی دانش به وسیله روش دلفی به دست آمد. برای مقایسه این مؤلفه ها، داده ها از طریق پرسشنامه  AHP گردآوری شد. پرسشنامه میان اعضای هیئت علمی و دانشجویان مقطع دکتری رشته علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه های دولتی تهران توزیع و جهت تحلیل داده ها از روش AHP استفاده شد. به منظور تحلیل داده های حاصل، از نرم افزارهای MAX QDA، Spss 25  و Expert Choice 11 استفاده شد. یافته ها : یافته های به دست آمده در این پژوهش نشان از آن دارد که مؤلفه های ممیزی دانش شامل مؤلفه شناسایی مخازن سازمانی؛ مؤلفه ساخت نقشه دانش؛ مؤلفه شناسایی جریان های دانشی؛ مؤلفه سرمایه دانش انسانی؛ مؤلفه تیم ممیزی دانش؛ مؤلفه تحلیل و ارزشیابی؛ مؤلفه تحلیل ریسک دانشی؛ مؤلفه ابعاد و جنبه های آموزشی؛ و مؤلفه فرهنگ سازمانی است. این ده مؤلفه بر اساس میزان اهمیتشان به ترتیب در این درجه قرار گرفتند: اولویت اول مؤلفه شناسایی مخازن سازمانی، اولویت دوم ساخت نقشه دانش، اولویت سوم مؤلفه شناسایی جریان دانشی، اولویت چهارم شناسایی جریان دانشی، اولویت پنجم سرمایه دانش انسانی، اولویت ششم تیم ممیزی دانش، اولویت هفتم تحلیل و ارزشیابی، اولویت هشتم تحلیل ریسک دانش، اولویت نهم ابعاد و جنبه های آموزشی و اولویت دهم به مؤلفه فرهنگ سازمانی اختصاص داده شد.    نتیجه گیری : با تمرکز بر مثلت شناسایی مخازن دانشی، ترسیم نقشه دانش و شناسایی نیازهای دانشی می توان گام بلندی در راستای تحقق ممیزی دانش در سازمان برداشت.

مقدمه: دانش اساسی ترین سرمایه سازمان ها ازجمله کتابخانه های دانشگاهی است و مدیریت دانش یکی از ابزارهای مهم موفقیت سازمان ها در عصر اطلاعات است. ممیزی دانش، بررسی و اندازه گیری دانش استفاده شده در سامانه مدیریت دانش و همچنین ابزاری برای ارزش گذاری دانش و تعیین فرصت ها و مشکلات مدیریت دانش تعریف می شود. ممیزی دانش، ارزیابی نظام مند سلامت دانش سازمانی است. با توجه به اهمیت کتابخانه های علوم پزشکی در اشاعه اطلاعات سلامت و نقشی که ممیزی مدیریت دانش در اجرای بهینه مدیریت دانش دارد، پژوهش حاضر در نظر دارد شاخص های مدل مفهومی ممیزی مدیریت دانش در کتابخانه های دانشگاه های علوم پزشکی کشور ایران را شناسایی کند. هدف این پژوهش، شناسایی مدل مفهومی ممیزی مدیریت دانش در کتابخانه های دانشگاه های علوم پزشکی ایران است.روش شناسی: پژوهش حاضر ترکیبی از نوع کیفی و کمی با رویکرد پیمایشی تحلیلی است. جهت شناسایی شاخص های مدل مفهومی ممیزی مدیریت دانش، پرسشنامه با مقیاس پنج درجه ای لیکرت جهت جمع آوری داده ها به روش دلفی فازی تهیه شد و درنهایت پس از دو دور اعمال دلفی به استخراج 55 گویه بر اساس اتفاق نظر 12 نفر از خبرگان منجر شد.از روش دلفی فازی در دو مرحله توسط 12 نفر خبره بهره جویی شد و جهت اعتبارسنجی شاخص های شناسایی شده از تحلیل عاملی تأییدی مرتبه دوم از نرم افزار smart pls استفاده شده است. جامعه آماری جهت تأیید مدل، شامل 122 نفر مدیر و کتابدار کتابخانه های دانشگاه های علوم پزشکی است.یافته ها: مدل مفهومی ممیزی مدیریت دانش در سه بُعد، 13 شاخص و 55 زیرشاخص به دست آمد. به ترتیب بُعد مرحله بعد از ممیزی مدیریت دانش با (8550/0)، قبل از ممیزی مدیریت دانش با (8460/0) و حین اجرای مدیریت دانش با (8430/0) بیشترین اهمیت را داشتند.نتیجه : معیارها و شاخص های به دست آمده نشان دهنده تأیید و برازش قابل قبول مدل مفهومی ممیزی مدیریت دانش در کتابخانه های دانشگاه های علوم پزشکی کشور ایران بود. 

یکی از عواملی که منجر به موفقیت مدیریت دانش در سازمان می شود، ممیزی دانش است. در تحقیق حاضر هدف ارائه الگوی تحلیل عاملی ممیزی دانش در کتابخانه های دانشگاهی ایران بود.روش اجرای پژوهش حاضر پیمایشی-توصیفی بود و جهت بررسی روابط بین متغیرها از الگوی معادلات ساختاری بهره گرفته شده است. جامعه آماری تحقیق در بخش کمی شامل مدیران نهایی و مدیران بخش های کتابخانه های مرکزی دانشگاه های وابسته به وزارت علوم تحقیقات و فناوری بود. روش نمونه گیری کتابخانه ها، با توجه به پراکندگی آن ها در کل کشور ابتدا به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای و سپس به روش هدفمند کتابخانه مرکزی بزرگترین دانشگاه مرکز استان انتخاب شدند. تعداد 300 پرسشنامه در بین آنان توزیع شد که از این تعداد به 279 پرسشنامه پاسخ داده شد. برای جمع آوری داده ها در این پژوهش از مطالعات کتابخانه ای به منظور جمع آوری ادبیات نظری و پژوهشی استفاده گردید و همچنین به منظور جمع آوری داده های آماری از روش میدانی با ابزار پرسشنامه استفاده گردید.براساس یافته ها بیشترین درصد به متغیر تحلیل جریان دانش (83/47) و کمترین درصد به ترسیم نقشه دانش (57/18) اختصاص دارد.استفاده از ممیزی دانش در کتابخانه های دانشگاهی منجر به جریان دانش می شود و مدل مناسب برای این سازمان ها شامل ابعاد و مولفه های ممیزی دانش است که باید راهنمای عمل مدیران کتابخانه های دانشگاهی قرار گیرد.

هدف: ممیزی دانش یکی از ابزارهای مهم برای تحلیل و شناسایی نیازها، موجودی، جریان و نقشه دانش است. بنابراین، هدف پژوهش حاضر تحلیل وضعیت ممیزی دانش پزشکان دانشکده پزشکی دانشگاه شاهد است.روش پژوهش: این پژوهش از نوع کاربردی است که با روش پیمایشی انجام شده است. جامعه آماری پژوهش شامل 45 نفر از پزشکان شاغل در دانشکده پزشکی دانشگاه شاهد است. ابزار گردآوری داده ها در این پژوهش سیاهه وارسی و پرسش نامه محقق ساخته است. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از آزمون آماری تی تک نمونه ای از طریق نرم افزار SPSS انجام شده است.یافته ها: یافته ها نشان داد که مؤلفه شناسایی نیازهای دانشی، وضعیت دارایی های دانشی موجود (دانش ذهنی و عیان) و جریان دانش پزشکان دانشکده پزشکی دانشگاه شاهد در سطح معنا داری 05/0 در حد متوسط به پایین است؛ اما نقشه دانشی پزشکان دانشگاه شاهد در سطح متوسط به بالاست. به عبارت دیگر، توجه به ممیزی دانش پزشکان دانشگاه شاهد کم است.نتیجه گیری: نتایج نشان داد که وضعیت ممیزی دانش پزشکان دانشگاه شاهد مطلوب نیست. بنابراین، سیاست گذاران دانشکده پزشکی این دانشگاه باید زمینه های لازم برای اجرای موفق ممیزی دانش پزشکان از طریق اﺷﺘﺮاک داﻧﺶ، ارزیابی دارایی های دانشی، نیازسنجی دانشی، ایجاد مخازن دانش، ایجاد شبکه های ارتباطی مناسب برای تقویت جریان دانش و شناسایی شکاف های دانشی، فراهم کردن زیرساخت های لازم برای فرایندهای ثبت و ضبط دارایی های دانشی، انتقال دانش مورد نیاز از طریق برگزاری دوره های آموزشی و سمینارها و تهیه نقشه های دانشی در حوزه های تخصصی در این زمینه فراهم کنند.

تحولات نوین اقتصادی منجر به تغییر بنیادین فضای کسب و کار در بعد میزان رقابت بنگاه های نوظهور و نیل آن به سوی ناپایداری و شکست شده است. به همین علت و در پاسخ به این محیط ناپایدار، کسب و کار های نوآفرین بر اساس ایده های دانش محور توسعه یافته و با کشف یک مدل کاری تکرار شونده و مقیاس پذیر به دنبال پوشش شکاف های موجود در بازار هستند. به واسطه همین ماهیت دانش محور، این شرکت ها بطور آگاهانه یا ناآگاهانه بخشی از فرایند های مدیرت دانش را اجرا می کنند و در اولین گام لازم است که بتوانند سرمایه دانشی مجموعه خود را شناسایی و سازماندهی کنند. به همین منظور، این مطالعه با هدف کشف مدلی برای ممیزی دانش در شرکت های نوآفرین ایرانی انجام گردید. این مطالعه به لحاظ هدف توسعه ای، رویکرد آن اکتشافی، فلسفه آن تفسیرگرایی و استراتژی مورد استفاده آن تحلیل محتوای کیفی بود. جامعه آماری مورد مطالعه در این تحقیق را خبرگان حوزه مدیریت دانش و فعالین شرکت های نوآفرین ایرانی تشکیل دادند. این افراد بر شرایط کاری این شرکت ها اشراف داشته و در طی مصاحبه نیمه ساختار یافته نظرات خود پیرامون موضوع پژوهش را بیان نمودند. سپس فرآیند مصاحبه آغاز و تا رسیدن به اشباع نظری ادامه یافت. افراد نمونه با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند انتخاب گردیدند و در نهایت پس از انجام 10 مصاحبه داده ها به اشباع رسید. پس از انجام مصاحبه، نتایج پیاده سازی شده و با استفاده از روش تحلیل محتوای توصیفی با استفاده از نرم افزارmaxqda مورد تحلیل قرار گرفت. پس از انجام تحلیل محتوا، 41 بعد مختلف استخراج شد و پس از بررسی با مبانی نظری، نام های مناسب برای ابعاد استخراج شده، انتخاب گردید. پس از آن پژوهشگر با تکیه بر دانسته های پیشین و الگوگیری از فرایند های اصلی ممیزی دانش موجود در مدل های مشابه، اقدام به دسته بندی ابعاد مستخرج در 9 فرایند اصلی ممیزی دانش نموده و با ایجاد یک ترتیب منطقی از آن ها، مدل فرایندی ممیزی دانش برای شرکت های نوآفرین ایرانی را ابداع نمود.